Γιώργος Ξηραδάκης, Διευθύνων σύμβουλος XRTC Business Consultants

Το πεδίο της χρηματοδότησης είναι πλέον ξεκάθαρο, χωρίς παγίδες, για όλους τους ναυτιλιακούς οργανισμούς και απαιτεί διαφάνεια, μέγεθος και ορθολογική κατανομή των κινδύνων και του ναυτιλιακού ρίσκου μέσω της κυκλικότητας της αγοράς

Η ισχυροποίηση της ελληνικής ναυτιλίας πραγματοποιήθηκε με τη στήριξη κατά βάση των ναυτιλιακών τραπεζών, διεθνών και ελληνικών, οι οποίες ανέπτυξαν σημαντικά χαρτοφυλάκια στην εν λόγω αγορά. Και ενώ οι εισηγμένες εταιρείες έχουν τη στήριξη και των χρηματιστηρίων, οι ιδιωτικές εταιρείες αντλούν κεφάλαια μόνο από τις τράπεζες, οι οποίες εξαιτίας των ανακατατάξεων στο διεθνές (ειδικά στο ευρωπαϊκό) χρηματοπιστωτικό περιβάλλον και της δημιουργίας ενός σκηνικού πολύπλοκου και απαιτητικού, σε αντιδιαστολή με το ευνοϊκό περιβάλλον των περασμένων δεκαετιών, αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες στη στήριξή τους. Στον κλάδο της ναυτιλιακής χρηματοδότησης, το χαρτοφυλάκιο των ελληνικών συστημικών τραπεζών το πρώτο εξάμηνο του 2021 ανήλθε στα 9 δισ. ευρώ, σύμφωνα με την τελευταία Έκθεση Χρηματοπιστωτικής Ικανότητας της Τράπεζας της Ελλάδος (31/12/2021). Πέραν των ελληνικών τραπεζών, που διατηρούν το 22% της συνολικής τραπεζικής χρηματοδότησης της ελληνικής ναυτιλίας, οι ξένες τράπεζες, που διατηρούν αντιστοίχως το 78%, μειώνουν σημαντικά τα χαρτοφυλάκιά τους. Αρκετές έκλεισαν και συνεχίζουν να κλείνουν τις αντιπροσωπείες που διατηρούσαν στην Ελλάδα, μεταφέροντας την παρακολούθηση των χαρτοφυλακίων τους στο εξωτερικό. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι μεγάλες και παραδοσιακές ναυτιλιακές ευρωπαϊκές τράπεζες προχώρησαν στη μείωση ή στην πώληση των χαρτοφυλακίων τους σε άλλες τράπεζες, κυρίως ασιατικές, ή σε μετοχικά funds, που βρήκαν την απόλυτη ευκαιρία να αγοράσουν χαμηλά και να εκποιήσουν τα ίδια δάνεια σε πολύ καλύτερες υψηλότερες τιμές, εκμεταλλευόμενα την αδυναμία των τραπεζών να συνεχίσουν την παραδοσιακή στήριξη που παρείχαν στον κλάδο. Οι λόγοι αποχώρησής τους από τη ναυτιλιακή χρηματοδότηση είναι ποικίλοι, συνδέονται όμως άμεσα με τις υψηλές διακυμάνσεις τόσο στις τιμές των πλοίων όσο και στα ναύλα τους, που αποτελούν τον τρόπο αποπληρωμής των δανείων, και τους σκληρούς κανονισμούς που τις διέπουν στην παρακολούθηση κυκλικών αγορών. Επιπροσθέτως άλλοι κλάδοι που χρηματοδοτούνται από τις τράπεζες, όπως διαχείριση ακίνητης περιουσίας, ενέργεια, βιομηχανία τροφίμων, λοιπές μεταποιητικές δραστηριότητες, παρουσιάζουν κατανοητά και πιο διαφανή μοντέλα εταιρικής διακυβέρνησης σε σχέση με τα εταιρικά ναυτιλιακά μοντέλα διακυβέρνησης.

Ο ρόλος της απανθρακοποίησης

Το πιο σημαντικό σημείο των καιρών στη χρηματοδότηση της ναυτιλίας είναι η είσοδος των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στην προσπάθεια της απανθρακοποίησης της παγκόσμιας ναυτιλιακής βιομηχανίας, μετά τη νέα δέσμη υποχρεωτικών οδηγιών, πλαισίων και πινάκων που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (ΕΒΑ), που οι τράπεζες πρέπει να ακολουθήσουν. Και αυτό κατέστη αναγκαίο αφού μία εξέταση των εκθέσεων για το περιβάλλον, την κοινωνία και την εταιρική διακυβέρνηση, που υπέβαλαν τα ευρωπαϊκά πιστωτικά ιδρύματα, έδειξε ότι υπήρχαν ελλείψεις. O κλάδος των θαλάσσιων μεταφορών (shipping) αποτελεί μέρος του ευρύτερου κλάδου των μεταφορών, ο οποίος -σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία- έχει μερίδιο 16% στην παγκόσμια εκπομπή ρύπων. Απ’ αυτό το 16%, όπως καταδεικνύει η μελέτη, η ναυτιλιακή βιομηχανία έχει ένα αντίκτυπο της τάξης του 1,7%. Ωστόσο, με τις απαιτήσεις του IMO να γίνονται ολοένα και αυστηρότερες αναφορικά με τη μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, οι εισηγμένες ναυτιλιακές εταιρείες στα χρηματιστήρια έχουν ήδη προβεί σε αρκετές ενέργειες ενημέρωσης του επενδυτικού τους κοινού σχετικά με τις νέες πολιτικές που εφαρμόζουν, προκειμένου οι επιχειρηματικές τους πρακτικές να εναρμονίζονται ακόμα περισσότερο με τις αρχές Περιβάλλοντος, Κοινωνικής Συνοχής και Διακυβέρνησης (ESG), θεμελιώδη συνιστώσα των οποίων αποτελεί το περιβάλλον και η προστασία του.

Τα Poseidon Principles

Τα Poseidon Principles αναδεικνύονται σε κεντρικό άξονα της συνιστώσας Περιβάλλον όσον αφορά τη ναυτιλιακή βιομηχανία. Αφορούν μια σύμπραξη που δημιουργήθηκε ανάμεσα στους ηγέτες χρηματοδότες της ναυτιλιακής βιομηχανίας και που ελέγχει αν οι ναυτιλιακές εταιρείες-πελάτες συμμορφώνονται με τους κανονισμούς του ΙΜΟ για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Σήμερα στους υπογράφοντες τη σχετική συμφωνία συγκαταλέγονται 27 μεγάλες τράπεζες, με ναυτιλιακά χαρτοφυλάκια περίπου 185 δισ. δολ., που αντιπροσωπεύουν περίπου το 50% της συνολικής τραπεζικής ναυτιλιακής χρηματοδότησης. Η πρακτική λειτουργία και η χρησιμότητα των Poseidon Principles είναι ότι όλοι οι οργανισμοί οι οποίοι συνυπογράφουν τις αρχές αυτές οφείλουν σε ετήσια βάση να επιμετρούν τις εκπομπές ρύπων, αλλά και να εξάγουν και να δημοσιεύουν συμπεράσματα αναφορικά με το πόσο οι μετρήσεις αυτές εναρμονίζονται με τη στρατηγική τάση σταδιακής μείωσης αυτών. Η δεύτερη συνιστώσα του ESG, η αναγκαιότητα της Κοινωνικής Συνοχής, ή απλά η «Κοινωνία», έχει να κάνει με το πώς μια επιχείρηση διαχειρίζεται τις σχέσεις της με τους εργαζόμενους, τους προμηθευτές, τους πελάτες και τις κοινότητες στις οποίες δραστηριοποιείται. Επιπλέον, η Κοινωνία αγγίζει και το θέμα της ισότητας των φύλων και των ίσων ευκαιριών, μέσω της εκπροσώπησης, μεταξύ άλλων, των γυναικών στα πληρώματα της ποντοπόρου ναυτιλίας, που ως ποσοστό παραμένει σε αρκετά χαμηλά επίπεδα σε σχέση με άλλους κλάδους.

Η Εταιρική Διακυβέρνηση αποτελεί την τρίτη συνιστώσα του ESG, η οποία σχετίζεται με το σύστημα κανόνων, αρχών, πρακτικών και διαδικασιών που διέπουν τη λειτουργία μιας επιχείρησης. Στον τομέα της ποντοπόρου ναυτιλίας, το σύστημα αυτό περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, πολιτικές και διαδικασίες που στόχο έχουν την καταπολέμηση της διαφθοράς σε λιμάνια που δεν διαθέτουν εκσυγχρονισμένα πρωτόκολλα λειτουργίας. Μια σειρά προγραμμάτων πράσινης/βιώσιμης χρηματοδότησης της ναυτιλίας είδαν το φως τα τελευταία χρόνια σε ευρωπαϊκό επίπεδο με πρωτοβουλία τραπεζών και νομοθετών. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (European Investment Bank - ΕΙΒ) δημιούργησε τη χρηματοδότηση των πράσινων πλοίων, ενώ η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή (European Banking Authority - ΕΒΑ) υιοθέτησε Πλάνο Δράσης για τη Βιώσιμη Χρηματοδότηση (Action Plan on Sustainable Finance), το οποίο δίνει προτεραιότητα στα πλοία με χαμηλές εκπομπές άνθρακα και βοηθά τη ναυτιλία να κάνει το σωστό για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή. Οι συνεχείς έρευνες και η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών θα οδηγήσουν σε μία ριζική αλλαγή ως προς τον τρόπο σχεδιασμού και λειτουργίας των πλοίων. Η επίτευξη αυτών των στόχων θα απαιτήσει ιδιαιτέρως υψηλά κεφάλαια, με την τραπεζική χρηματοδότηση να είναι πυλώνας για την πραγμάτωσή της. Οι επιχειρήσεις που χρηματοδοτούνται μέσω των Sustainability Linked Loans έχουν το κίνητρο να πληρούν κριτήρια Περιβάλλοντος, Κοινωνικής Συνοχής και Διακυβέρνησης (ESG), προκειμένου να επωφεληθούν από ανταγωνιστικούς όρους, όπως χαμηλότερη τιμολόγηση κατά τη χορήγηση του δανείου, αναλαμβάνοντας την υποχρέωση να τηρούν τα κριτήρια για να απολαμβάνουν τα προνόμια σε όλη τη διάρκεια του δανείου. Το βέβαιο είναι ότι η χρηματοδότηση με κριτήρια Περιβάλλοντος, Κοινωνικής Συνοχής και Διακυβέρνησης βρίσκεται στην κορυφή της στρατηγικής των τραπεζών. Το ερώτημα είναι κατά πόσο οι ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες πληρούν αυτά τα κριτήρια. Η ελληνική ναυτιλία αποτελείται από περίπου 580 ναυτιλιακές εταιρείες, εκ των οποίων οι 25 είναι εισηγμένες σε ξένα χρηματιστήρια, όπως φαίνεται στο διάγραμμα. Συγκρίνοντας τις δύο κατηγορίες εισηγμένων και ιδιωτικών ναυτιλιακών εταιρειών σε αριθμό και σε χωρητικότητα στόλου για τα έτη 2016 και 2022, ο αριθμός των εισηγμένων παραμένει ο ίδιος, ενώ ο αντίστοιχος των ιδιωτικών εταιρειών παρουσιάζει μείωση.

Όσον αφορά τη χωρητικότητα των στόλων, οι μεν εισηγμένες παρουσιάζουν μείωση, ενώ οι ιδιωτικές αύξηση. Συγκρίνοντας τις ίδιες κατηγορίες στο επίπεδο τραπεζικού δανεισμού και οι δύο παρουσιάζουν μείωση το 2022 (στοιχεία 31/12/2021), με μεγαλύτερη αυτή των εισηγμένων, οι οποίες μπορούν να αντλήσουν κεφάλαια είτε από τα χρηματιστήρια είτε από την έκδοση ομολόγων ή μέσω leasing. Οι τρεις εκδόσεις ναυτιλιακών ομολόγων μέσω του Χ.Α. από τις εισηγμένες στο αμερικανικό χρηματιστήριο εταιρείες Costamare, Capital Product Partners, Safe Bulkers, που συγκέντρωσαν κεφάλαια ύψους 350 εκατ. ευρώ σε λιγότερο από ένα έτος, αποτέλεσαν μια νέα πηγή άντλησης κεφαλαίων για τις εισηγμένες εταιρείες, εισάγοντας για πρώτη φορά στη σύγχρονη εποχή το ελληνικό χρηματιστήριο στους χρηματοδότες της εμπορικής ναυτιλίας.

Εισηγμένες και ESG

Οι ελληνικές ναυτιλιακές εισηγμένες εταιρείες, ακολουθώντας τη γενικότερη στάση των ναυτιλιακών επιχειρήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο, παρουσιάζουν αυξητική τάση στη διείσδυση των κριτηρίων ESG. Παρόλο που συχνά οι δείκτες ESG θεωρούνται «μη χρηματοοικονομικοί» και δεν μπορεί ακόμη να στοιχειοθετηθεί επαρκώς το αν οι επιδόσεις ESG επηρεάζουν την πορεία της μετοχής, ενδέχεται να έχουν αντίκτυπο στα χρηματοοικονομικά των εταιρειών. Επιπλέον, είναι χαρακτηριστικό ότι τα κεφάλαια που επενδύονται σε εταιρείες που εναρμονίζουν τη λειτουργία τους με τους κανόνες του ESG έχουν σημειώσει αύξηση κατά 170% την περίοδο 2015-2021, ενώ την ίδια περίοδο έχουν επταπλασιαστεί τα κεφάλαια που επενδύονται σε πράσινα ομόλογα. Τόσο οι τράπεζες όσο και οι ναυτιλιακές εταιρείες ίσως για πρώτη φορά έχουν έναν κοινό προσανατολισμό, πέραν των επιχειρηματικών τους στόχων. Παρουσιάζεται μια μοναδική ευκαιρία για τις ελληνικές τράπεζες να αυξήσουν τα ναυτιλιακά χαρτοφυλάκιά τους, στηρίζοντας την ελληνική ναυτιλία για την επίτευξη των περιβαλλοντικών της στόχων, σχετικά με τη μείωση των ρύπων από τις δραστηριότητές της, προωθώντας παράλληλα την υπεύθυνη και βιώσιμη τραπεζική με την υιοθέτηση κριτηρίων ESG, που συνδυάζουν την ανάπτυξη και την οικονομική απόδοση με την κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Με τον τρόπο αυτό δίνουν καλύτερη εικόνα στους επενδυτές τους ως προς τις απειλές της κλιματικής αλλαγής για τον κλάδο παροχής χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, αξιοποιώντας και τον έναν από τους τρεις βασικούς πυλώνες της αποστολής του ΤΧΣ, αυτόν της ενσωμάτωσης κριτηρίων ESG στη λειτουργία των τραπεζών. Η συγκεκριμένη στόχευση αναμφισβήτητα θα προωθήσει τις εγχώριες εθνικές πηγές πλούτου μέσω της υποστήριξης και χρηματοδότησης συγκεκριμένων τομέων. όπως η ακτοπλοΐα, η ναυπηγική βιομηχανία. συμπεριλαμβανομένου και του επισκευαστικού κλάδου, η βιομηχανία ναυτιλιακών εξοπλισμών, η ανάπτυξη των λιμενικών εγκαταστάσεων και υπηρεσιών, οι μαρίνες, η τουριστική ναυτιλιακή βιομηχανία και το yachting. Σε κάθε περίπτωση, η ενσωμάτωση του ESG αλλάζει τα δεδομένα του κλάδου, εισάγοντας νέες έννοιες και θέτοντας νέους στόχους και προκλήσεις για τις ναυτιλιακές εταιρείες στις νέες συνθήκες. Είναι απολύτως βέβαιο ότι για όσους πιστεύουν πως η δυνατότητα άντλησης κεφαλαίων διέρχεται μία προσωρινή κρίση κι έτσι δεν προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα, αλλά βασίζονται μόνο στην πορεία της αγοράς, δεν θα υπάρξει μέλλον και σε κάθε περίπτωση δεν θα υπάρξει ανάπτυξη του στόλου τους με τη στήριξη των τραπεζών παρά μόνο με ίδια κεφάλαια, κάτι που θα βαρύνει εξαιρετικά τις συνθήκες ανταγωνισμού, αλλά και θα πολλαπλασιάσει τον κίνδυνο των ίδιων των εφοπλιστών ή επενδυτών. Το πεδίο της χρηματοδότησης είναι πλέον ξεκάθαρο χωρίς παγίδες για όλους τους ναυτιλιακούς οργανισμούς και απαιτεί διαφάνεια, μέγεθος και ορθολογική κατανομή των κινδύνων και του ναυτιλιακού ρίσκου μέσω της κυκλικότητας της αγοράς. Κι αυτό δεν συμβαίνει πλέον μόνο στη ναυτιλία, αλλά και σε όλες τις επιχειρηματικές αγορές που έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά.

-------------

FINANCING GREEN SHIPPING

George Xiradakis, CEO, XRTC Business Consultants

The scope of financing is now clear for all shipping organizations, without pitfalls, and requires transparency, size and rational distribution of shipping risks through market cyclicality.

Greek shipping has been strengthened thanks to support by shipping banks, both international and domestic, which developed significant portfolios in the specific market. While listed companies enjoy additional stock exchange support, private companies raise capital only from banks, and are currently facing serious difficulties owing to rearrangements in the international financial environment (especially in Europe), and complex and demanding conditions, as opposed to the favorable environment of past decades. In maritime financing, the portfolio of Greek systemic banks in the first half of 2021 amounted to €9.0 billion, according to the latest Financial Stability Review of the Bank of Greece (31/12/2021). In addition to the domestic banks holding 22% of the total banking financing of Greek shipping, foreign banks, holding the remaining 78%, are significantly reducing their portfolios. Many of them have closed down their Greek offices and some others are following suit, transferring the management of their portfolios abroad. It is worth noting that large and traditional European shipping banks reduced or sold their portfolios to other banks, mainly Asian or equity funds, which crabbed the perfect opportunity to buy low and sell the same loans at much higher prices, taking advantage of banks’ inability to keep up with the traditional support to the industry. The reasons for abandoning shipping financing are varied, but they are directly related to the high fluctuations in both ship costs and rates (which are the way of repaying loans), and strict regulations in monitoring circular markets. In addition, other sectors financed by banks, such as real estate management, energy, food industry and other manufacturing activities, operate under clear and more transparent corporate governance models compared to shipping.

The role of decarbonization

A crucial issue currently in shipping financing is that financial institutions are joining the effort to decarbonize the global shipping industry, following the new set of mandatory instructions, frameworks and tables issued by the European Banking Authority (EBA), to be followed by banks. This became necessary following the shortcomings detected after an examination of the reports on the environment, society and corporate governance, submitted by the European credit institutions. Shipping is part of the wider transport sector, which, according to available data, contributes by 16% in global emissions. However, as the study shows, the shipping industry has a much lower impact of 1.7%. However, as IMO requirements for reducing greenhouse gas emissions become increasingly stringent, listed companies have already taken several steps to inform investors about the new policies they are pursuing in order for their business practices to be even more in line with the principles of Environment, Social Cohesion and Governance (ESG), of which the environment and its protection are a fundamental component.

The Poseidon Principles

The Poseidon Principles are at the heart of the Environment component in the shipping industry. They regard a partnership between the leading financiers of the shipping industry, also monitoring whether the shipping companies-clients comply with the IMO regulations for the reduction of greenhouse gas emissions. It was initiated in Europe in 2019, with the leading shipping banks Citi, Societe Generale and DNB, in cooperation with the leading shipping companies A.P. Moller Maersk, Cargill, Euronav, Gram Car Carriers, and supported by Lloyd’s Register, Watson Farley & Williams, Global Maritime Forum, Rocky Mountain Institute and University College London Energy Institute. Today, the signatories of the agreement include 27 large banks with shipping portfolios of some $185 billion, accounting for approx. 50% of the total banking shipping financing. The practical function and usefulness of the Poseidon Principles is that all signatory organizations must on an annual basis measure emissions, but also draw and publish conclusions about how well these measurements are in line with the strategic trend of gradual reduction. The second component of the ESG, i.e. the need for Social Cohesion, or simply “Society”, relates to the way a business manages its relationships with employees, suppliers, customers and the communities in which it operates. In addition, the Society addresses the issue of gender equality and equal opportunities, through increasing women’s representation in the global seafarer workforce, as it is currently very low compared to other sectors. According to latest IMO figures, women make up about 1.2% of the total global crew, with the IMO’s strategic goal being to gradually increase the number of women in the shipping industry. Corporate Governance is the third component of the ESG, which relates to the system of rules, principles, practices and procedures governing the operation of a business. In the seafaring sector, this system includes, inter alia, policies and procedures aimed at combating corruption in ports with no up-to-date operating protocols.

A number of green/sustainable shipping financing programs have come to light in recent years at European level at the initiative of banks and legislators. The European Investment Bank (EIB) has set up financing for green ships, while the European Banking Authority (EBA) has adopted an Action Plan on Sustainable Finance, which prioritizes ships with low carbon emissions and helps shipping do the right thing for the environment and climate change. Continuous research and development of new technologies will lead to a radical change in the way ships are designed and operate. Achieving these goals will require particularly high capital, with bank financing being a pillar for its realization. Businesses financed through Sustainability Linked Loans are motivated to meet the ESG criteria in order to benefit from competitive terms, such as lower loan pricing, by undertaking the obligation to comply with the criteria so as to enjoy the benefits throughout the term of the loan. Certainly, financing under the ESG criteria is at the top of banks’ strategy. The question is whether Greek shipping companies meet these criteria. Greek shipping consists of about 580 shipping companies, of which 25 are listed on foreign stock exchanges, as shown in Figure 1. Comparing the two categories of listed and private shipping companies in number and fleet capacity for the years 2016 and 2022, the number of Listed companies remains unchanged, while the corresponding number of Private companies shows a drop. In terms of fleet capacity, the Listed companies show a drop, while the Private ones recorded an increase. Comparing the level of bank lending for the two categories, both show a drop in 2022 (data 31/12/2021), with the listed companies dropping more than the listed ones, as the latter can raise funds either from stock exchanges, bonds or through leasing. The three shipping bonds issued through the Athens Stock Exchange by the listed companies Costamare, Capital Product Partners, Safe Bulkers, allowed them to raise 350 million euros in less than a year, and proved to be a new source of capital for listed companies, introducing the Greek stock market for the first time in recent years to the financiers of merchant shipping.

Listed companies and ESG

Greek listed shipping companies, following the overall attitude of shipping companies worldwide, are recording an increasing trend in ESG criteria penetration. Although ESG indicators are often considered “non-financial” and it is not yet possible to adequately substantiate whether ESG performance affects the course of a company’s stock, they may have an impact on corporate finances. In addition, it is characteristic that funds invested in companies that harmonize their operation with the ESG rules have increased by 170% in the period 2015-2021, while the funds invested in green bonds in the same period have increased sevenfold. Both banks and shipping companies may for the first time have a common orientation, beyond their business goals. Greek banks are presented with a unique opportunity to boost their shipping portfolio, supporting Greek shipping to achieve its environmental objectives, regarding the reduction of pollutants from its activities, while promoting responsible and sustainable banking through the adoption of ESG criteria, combining growth and economic performance with social and environmental sustainability. In this way, they project a better image to their investors with regard to the threats of climate change for the financial services industry, utilizing one of the three main pillars of the HFSF mission, that of integrating ESG criteria into the operation of banks. The specific targeting will undoubtedly promote domestic sources of wealth through the support and funding of specific sectors, such as coastal shipping, shipbuilding and ship repair industry, the shipping equipment industry, development of port facilities and services, marinas, the tourism shipping industry and yachting. In any case, integration of ESG brings changes to the industry, introducing new concepts and setting new goals and challenges for shipping companies. It is absolutely certain that for those who believe that the ability to raise capital is going through a temporary crisis and thus do not adapt to the new conditions, but rely only on the course of the market, there will be no future; and in any case there will be no fleet development with support by banks. They would have to use equity, which will be extremely burdensome to competition conditions, while also entailing multiple risks for shipowners or investors themselves. The scope of financing is now clear without pitfalls for all shipping organizations and requires transparency, size and rational distribution of risks and shipping risk through market cyclicality. And this is no longer the case only in shipping, but also in all business markets with similar characteristics.