Θεοδόσης Σταματέλλος, Διευθυντής Περιφέρειας Νότιας Ευρώπης για το Lloyd’s Register

Διανύουμε μια δεκαετία μεγάλων αλλαγών, όπου βασικό μέλημα είναι η ωρίμανση του κανονιστικού πλαισίου και των τεχνολογικών λύσεων ώστε η απεξάρτηση της ναυτιλίας από τον άνθρακα από σχεδιασμός να γίνει πράξη

Τα μηνύματα που λαμβάνουμε από τον πλανήτη είναι ξεκάθαρα. Χρειαζόμαστε καθαρότερο περιβάλλον και οφείλουμε να προσφέρουμε στα παιδιά μας το δικαίωμα για ένα υγιές και βιώσιμο μέλλον. Συνεπώς, για την παγκόσμια οικονομία και κοινωνία, η πράσινη μετάβαση είναι μονόδρομος. Και η ναυτιλία δεν εξαιρείται από την εξίσωση συνεισφοράς στη διεθνή προσπάθεια μείωσης των ρύπων που επιβαρύνουν το περιβάλλον. Η διαπίστωση της αλληλοσύνδεσης περιβάλλοντος και βιωσιμότητας κερδίζει συνεχώς έδαφος τα τελευταία χρόνια, θέτοντας τη ναυτιλία σε ρότα απανθρακοποίησης, με σειρά πρωτοβουλιών, κανονιστικών, κοινωνικών και τεχνολογικών, που στοχεύουν σε βάθος χρόνου στην πλήρη απεξάρτησή της από τον άνθρακα. Ήδη από το 2018, όταν ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) έθεσε ως στόχο τη μείωση κατά 50% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ως το 2050 και κατά 40% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ως το 2030, από τα επίπεδα του 2008, η ναυτιλιακή βιομηχανία διήλθε σε μια περίοδο συνεχούς μετασχηματισμού και προσαρμογής στις νέες και μελλοντικές περιβαλλοντικές απαιτήσεις. Τα πρώτα βήματα διενεργήθηκαν με τη μορφή κανονιστικών παρεμβάσεων, απαιτώντας από τους σύγχρονους στόλους και τα νεότευκτα πλοία να ελέγχουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα, μέσω της εφαρμογής πολύπλοκων υπολογισμών και ολιστικών μεθόδων που αποτιμούν το κατά πόσο είναι φιλικά προς το περιβάλλον. Πρόκειται για μια από τις τρέχουσες προκλήσεις της ναυτιλίας, θέτοντας τα πλοία σε εγρήγορση συμμόρφωσης εν όψει του 2023, όπου είναι και η αφετηρία ισχύος του κανονισμού. Ταυτόχρονα, ακολουθώντας τις τεχνολογικές εξελίξεις που προετοιμάζουν το έδαφος για τη χρήση εναλλακτικών καυσίμων μηδενικών ρύπων από τα πλοία, όπως είναι η αμμωνία, το υδρογόνο κ.ά., παρατηρείται ολοένα αυξανόμενη συμμετοχή ναυτιλιακών εταιρειών σε κοινά προγράμματα ανάπτυξης τεχνολογιών (JIP/ JDP), συμβάλλοντας ενεργά στην έγκαιρη προετοιμασία του κλάδου για τη μετάβαση σε πράσινα καύσιμα.

Πρώτες ναυπηγήσεις

Παρά το κλίμα αβεβαιότητας σχετικά με την επάρκεια και την τροφοδοσία των καυσίμων αυτών, ήδη ναυπηγούνται και σιγά σιγά τίθενται σε λειτουργία πλοία με δυνατότητα αναβάθμισης (fuel ready) ώστε να χρησιμοποιούν εναλλακτικά καύσιμα. Πρόσφατα, μάλιστα, ανακοινώθηκε η παράδοση του πρώτου VLCC δεξαμενόπλοιου το 2025 στην εταιρεία AET που θα χρησιμοποιεί πράσινη αμμωνία για πρόωση, στο πλαίσιο της Castor Initiative, στην οποία συμμετέχουν μεταξύ άλλων το Lloyd’s Register (LR) και το ναυπηγείο Samsung Heavy Industries (SHI). Πρόοδος έχει σημειωθεί και στο επίπεδο των βιοκαυσίμων, με αρκετές ναυτιλιακές εταιρείες να συμμετέχουν σε προγράμματα δοκιμών μιγμάτων καυσίμων που προέρχονται από βιομάζα, ελέγχοντας την περιβαλλοντική τους απόδοση, τη συμπεριφορά των κινητήρων και τις συνθήκες ασφάλειας του πλοίου. Διαπιστώνεται λοιπόν ότι η ναυτιλία προσαρμόζεται στις επιταγές για απεξάρτηση από τον άνθρακα, θέτοντας τις δυνάμεις της στη διάθεση της επιστήμης και της τεχνολογίας ώστε να καταστεί εφικτή, από τεχνολογικής άποψης, η μετάβαση αυτή. Ταυτόχρονα, παρατηρούνται και πολλές περιπτώσεις όπου η ναυτιλία κινείται ταχύτερα από τους κανονισμούς, με πολλές πρωτοβουλίες να πηγάζουν από τον ιδιωτικό τομέα και την ευρύτερη ναυτιλιακή κοινότητα, ενθαρρύνοντας την επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης. Ουσιαστικά πρόκειται για μια «άυλη» προσαρμογή με την καλλιέργεια πράσινης κουλτούρας.

Οι αρχές ΕSG

Μια τέτοια περίπτωση είναι η υιοθέτηση των αρχών ESG από τις μεγάλες εταιρείες του κλάδου, και η διασύνδεση της απανθρακοποίησης με τη συνιστώσα του περιβάλλοντος (Environment - E), με κεντρικό άξονα τα Poseidon Principles. Πρόκειται για ένα ευρέως διαδεδομένο πλαίσιο αξιολόγησης των ναυτιλιακών εταιρειών, που έλαβε σάρκα και οστά το 2019, ενσωματώνοντας τη στρατηγική του IMO για την κλιματική αλλαγή στη διαδικασία λήψης επενδύσεων στην κατασκευή πλοίων από διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Παρατηρούμε λοιπόν ολοένα και περισσότερες ναυτιλιακές εταιρείες, στο πλαίσιο της στρατηγικής ESG που αναπτύσσουν, να θέτουν αυστηρότερους περιβαλλοντικούς στόχους ως προς τη λειτουργία των στόλων τους, ώστε να γίνουν πιο ελκυστικές και να αποκτήσουν μεγαλύτερη πρόσβαση στα πακέτα χρηματοδότησης. Στο ίδιο μήκος κύματος, εθελοντικές πρωτοβουλίες με επίκεντρο την απανθρακοποίηση της ναυτιλίας και τη συμβολή στην ταχύτερη επίτευξη των στόχων του IMO, όπως το Getting to Ζero Coalition, εδραιώνονται όλο και περισσότερο με τη συμμετοχή πληθώρας ναυτιλιακών εταιρειών, μεταξύ αυτών αρκετών ελληνικών συμφερόντων. Ζητήματα όπως οι μελλοντικές ανάγκες εκπαίδευσης των πληρωμάτων στο πλαίσιο της ασφάλειας κατά την ενεργειακή μετάβαση, εμφανίζονται στο προσκήνιο και αναζητούν απαντήσεις. To 2030 έχει τεθεί ως ορόσημο όχι μόνο λόγω του μεσοπρόθεσμου στόχου που έχει θέσει ο IMO για μείωση των ρύπων κατά 70%, αλλά και για την εμφάνιση εμπορικά βιώσιμων πλοίων μηδενικών ρύπων, ώστε να επιτευχθεί ο μακροπρόθεσμος στόχος του 2050. Αναπόφευκτα λοιπόν διανύουμε μια δεκαετία μεγάλων αλλαγών, όπου βασικό μέλημα είναι η ωρίμανση του κανονιστικού πλαισίου και των τεχνολογικών λύσεων ώστε η απεξάρτηση του άνθρακα από σχεδιασμός να γίνει πράξη.

Η εφοδιαστική αλυσίδα

Σύμφωνα με τη μελέτη του LR «It’s time: how to make shipping’s decade of action a reality», που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο, στο πλαίσιο του εορτασμού της Διεθνούς Εβδομάδας Ναυτιλίας του Λονδίνου, υπογραμμίστηκε ο κρίσιμος ρόλος της προετοιμασίας της εφοδιαστικής αλυσίδας για την τροφοδοσία των πλοίων με εναλλακτικά καύσιμα. Όπως έχουμε αντιληφθεί, καθώς διαδραματίζεται η πράσινη μετάβαση θα υπάρχει ένα ενεργειακό μίγμα εναλλακτικών καυσίμων. Αυτό που ξεκίνησε τα τελευταία χρόνια, πλέον κρίνεται απαραίτητο με τη σύμπραξη όλων των εμπλεκόμενων μερών της εφοδιαστικής αλυσίδας, κατασκευαστών, σχεδιαστών, ναυπηγείων, λιμένων και εταιρειών, ώστε να ενισχυθεί η ετοιμότητα κάθε λύσης, από τεχνολογικής, εμπορικής και κοινωνικής πλευράς. To Lloyd’s Register Maritime Decarbonisation Hub, μια πρωτοβουλία του LR και του LR Foundation, προσπαθεί να δώσει απαντήσεις, έχοντας διαμορφώσει ένα σύστημα αξιολόγησης της ωριμότητας κάθε λύσης, συγκεντρώνοντας δεδομένα και εμπλέκοντας εκπροσώπους από όλα τα στάδια της αλυσίδας. Ταυτόχρονα, η ωρίμανση κατάλληλων και εμπορικά βιώσιμων εναλλακτικών καυσίμων αναμένεται ότι θα ξεκαθαρίσει το τοπίο και από πλευράς κανονιστικών απαιτήσεων, καθώς και να θέσει κάτω από μια συλλογική διεθνή προσπάθεια τις επιμέρους εθνικές και περιφερειακές πρωτοβουλίες. Με αυτόν τον τρόπο θα δοθεί πρόσθετη ώθηση στους πλοιοκτήτες να ανανεώσουν τους στόλους τους με πλοία μηδενικών ρύπων. Τέλος, ειδική μνεία θα πρέπει να γίνει στη συνδρομή της ψηφιακής τεχνολογίας, η οποία διευκολύνει τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων και την εφαρμογή πρωτοβουλιών βελτίωσης της περιβαλλοντικής απόδοσης, αναλύοντας πολύπλοκα δεδομένα. Τέτοιου είδους ψηφιακές εφαρμογές και λύσεις αναμένεται να πολλαπλασιαστούν τη δεκαετία που διανύουμε.