Από την έντυπη έκδοση
Του Στέλιου Παπαπέτρου
Την ερχόμενη Δευτέρα οι κ.κ. Σκουρλέτης, Στρατούλης και Ρωμανιάς θα έχουν συνάντηση στη Γενεύη με τον γενικό διευθυντή του οργανισμού Guy Ryder προκειμένου να συζητήσουν τη δημιουργία κοινών πληροφοριακών συστημάτων για όλα τα ταμεία, ενιαίο τρόπο αντιμετώπισης της εισφοροδιαφυγής και είσπραξης των ανασφάλιστων οφειλών, καθώς και κωδικοποίηση της ασφαλιστικής νομοθεσίας.
Τη διασφάλιση των θεμελιωμένων ασφαλιστικών δικαιωμάτων στις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις περιλαμβάνει η τελική πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης προς τους δανειστές.
Τόσο ο αναπληρωτής υπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης Δημήτρης Στρατούλης όσο και ο γ.γ. συντονισμού του κυβερνητικού έργου Χριστόφορος Βερναρδάκης επεσήμαναν ότι δεν πρόκειται να θιγούν θεμελιωμένα ασφαλιστικά δικαιώματα.
Μάλιστα, ο κ. Βερναρδάκης τόνισε ότι στο θέμα των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων υπάρχουν σημεία σύγκλισης με τους εκπροσώπους των θεσμών, χωρίς ωστόσο να αναφέρει περισσότερες πληροφορίες.
Πάντως, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες της «Ναυτεμπορικής», ανοιχτό παραμένει το θέμα των πρόωρων για εκείνους τους εργαζομένους που δεν έχουν «θεμελιώσει» ακόμη το συγκεκριμένο δικαίωμα συνταξιοδότησης, αλλά απλά το έχουν «κατοχυρώσει».
Οι διαχωριστικές γραμμές του ασφαλιστικού
Για τον συγκεκριμένο αριθμό των εργαζομένων που έχουν «κατοχυρώσει» ή «θεμελιώσει» δικαίωμα πρόωρης συνταξιοδότησης δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία, αλλά εκτιμήσεις.
Ετσι, σύμφωνα με τον γ.γ. κοινωνικής ασφάλισης Γιώργο Ρωμανιά, ο αριθμός των ασφαλισμένων που μπορούν να κάνουν χρήση των νομοθετικών ρυθμίσεων για πρόωρη συνταξιοδότηση ανέρχεται σε περίπου 270.000 άτομα στο σύνολο των Tαμείων.
Από το σύνολο αυτών των ασφαλισμένων, περίπου 80.000 - 100.000 ασφαλισμένοι έχουν ήδη θεμελιώσει δικαίωμα πρόωρης συνταξιοδότησης και μπορούν ανά πάσα στιγμή να κάνουν χρήση αυτού του δικαιώματος και να συνταξιοδοτηθούν.
Πάντως, ο Χριστόφορος Βερναρδάκης δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο κάποιες από τις πρόωρες συντάξεις να κοπούν, επειδή όπως ανέφερε «δεν είναι όλες οι πρόωρες συντάξεις το ίδιο». Σημεία συμφωνίας με τους δανειστές υπάρχουν και στο θέμα των ενοποιήσεων των ασφαλιστικών ταμείων σε λειτουργικό επίπεδο.
Η τελική συμφωνία θα περιλαμβάνει τη δημιουργία κοινών πληροφοριακών συστημάτων για όλα τα Tαμεία, ενιαίο τρόπο αντιμετώπισης της εισφοροδιαφυγής και είσπραξης των ανασφάλιστων οφειλών, καθώς και κωδικοποίηση της ασφαλιστικής νομοθεσίας.
Για τον λόγο αυτό το υπουργείο Εργασίας έχει ζητήσει τη συνδρομή του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας και την ερχόμενη Δευτέρα οι κ.κ. Σκουρλέτης, Στρατούλης και Ρωμανιάς θα έχουν συνάντηση στη Γενεύη με τον γενικό διευθυντή του οργανισμού Guy Ryder.
Οταν ο φόβος εγκλωβισμού δημιουργεί μαζική φυγή
Αρχικά οι εκπρόσωποι των θεσμών πρότειναν η σταδιακή αύξηση των ορίων ηλικίας για τους πρόωρα συνταξιοδοτούμενους να εφαρμοστεί από το 2016. Δηλαδή, πρότειναν από την επόμενη χρονιά να αυξάνεται κάθε έτος κατά έξι μήνες το όριο συνταξιοδότησης για τις πρόωρες συντάξεις.
Αυτή η πρόταση απορρίφθηκε κατηγορηματικά από την ελληνική κυβέρνηση επειδή θα έθιγε ώριμα και θεμελιωμένα ασφαλιστικά δικαιώματα εργαζομένων και θα ανέτρεπε τον προγραμματισμό μιας ολόκληρης ζωής για περίπου 100.000 ασφαλισμένους.
Παράλληλα θα δημιουργούσε ένα πρόσθετο και δυσβάσταχτο δημοσιονομικό κόστος πληρωμής δεκάδων χιλιάδων νέων συντάξεων σε μία χρονιά (τουλάχιστον 1 δισ. ευρώ). Και εδώ έχουμε το εξής, φαινομενικά, παράδοξο γεγονός.
Ενώ ο διακηρυγμένος στόχος των πολιτικών που εφαρμόστηκαν με τα δύο μνημόνια ήταν η μείωση των δαπανών του Δημοσίου για μισθούς, οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν στο ασφαλιστικό οδήγησαν στη σύνταξη περισσότερους εργαζόμενους από οποιαδήποτε άλλη περίοδο των τεσσάρων τελευταίων δεκαετιών και έτσι αύξησαν σε δυσθεώρητα επίπεδα τη συνταξιοδοτική δαπάνη, η οποία σε ετήσια βάση πλησιάζει τα 28 δισ. ευρώ.
Χωρίς να συνυπολογίζεται το δημοσιονομικό όφελος από τις 12 περικοπές κύριων και επικουρικών συντάξεων που έγιναν μετά το 2010.
Εάν λάβει κανείς υπ’ όψιν τα δεδομένα της τελευταίας περιόδου, θα διαπιστώσει ότι σύμφωνα με τα στοιχεία της στατιστικής υπηρεσίας στην τετραετία 2006 - 2009 το σύνολο των νέων συνταξιούχων ανήλθε σε όλα τα ταμεία σε 692.105 άτομα.
Στην τετραετία του μνημονίου, 2010 - 2013, είχαμε μια πρωτόγνωρη έξοδο προς τη σύνταξη.
Ο αριθμός των νέων συνταξιούχων εκτινάχθηκε στα 860.613 άτομα. Συγκεκριμένα, στην τετραετία 2010 - 2013 οδηγήθηκαν στη συνταξιοδότηση επιπλέον 168.000 εργαζόμενοι σε σύγκριση με την τετραετία 2006-2009. Αυτά τα δεδομένα καταγράφει η στατιστική υπηρεσία.
Αγεφύρωτες διαφορές
Στο θέμα της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος οι διαφορές των δύο πλευρών παραμένουν αγεφύρωτες. Η ελληνική πλευρά δίνει μάχη για να ανασταλεί η εφαρμογή της ρήτρας τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2016.
Μέχρι τώρα όλες οι πληροφορίες συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι τα «βαριά» θέματα του ασφαλιστικού θα τεθούν εκ νέου στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων από το ερχόμενο φθινόπωρο.
Θέματα που παραμένουν ανοιχτά είναι η καταβολή της 13ης σύνταξης, η αύξηση του ελάχιστου αριθμού ενσήμων για κατώτατη σύνταξη από 4.500 σε 5.500, καθώς και η εφαρμογή του νέου τρόπου υπολογισμού των συντάξεων με βάση τον νόμο 3863/2010.
Θεμελιωμένα - κατοχυρωμένα δικαιώματα
Θεμελιωμένο δικαίωμα. Η θεμελίωση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος λόγω γήρατος επέρχεται όταν ο ασφαλισμένος έχει σωρευτικά τις ακόλουθες δύο προϋποθέσεις: α) Εχει συμπληρώσει το όριο ηλικίας για συνταξιοδότηση και β) έχει πραγματοποιήσει τον απαιτούμενο χρόνο ασφάλισης για τη λήψη του ποσού που αναλογεί.
Κατοχυρωμένο δικαίωμα είναι η δυνατότητα των ασφαλισμένων να συνταξιοδοτηθούν, δηλαδή «να κλειδώσουν τη δυνατότητα να συνταξιοδοτηθούν» με τις προϋποθέσεις που προσδιορίζει το κάθε ασφαλιστικό ταμείο, ανάλογα με το καταστατικό του. Δηλαδή, ο ασφαλισμένος πρώτα «κατοχυρώνει» το δικαίωμα συνταξιοδότησης και όταν συμπληρώσει τις απαραίτητες προϋποθέσεις, ενσήμων και ηλικίας, που προβλέπονται από τα ταμείο το οποίο θα του δώσει τη σύνταξη, τότε «θεμελιώνει» το δικαίωμα να βγει στη σύνταξη όποτε θελήσει ο ίδιος.
Ποιοι μπορούν να φύγουν με πρόωρη σύνταξη
Για τη χορήγηση σύνταξης γήρατος στους ασφαλισμένους του ΙΚΑ προβλέπονται από τον νόμο δύο βασικές προϋποθέσεις: α) Συμπλήρωση ενός ορισμένου ορίου ηλικίας και β) πραγματοποίηση ενός ελάχιστου αριθμού ημερών εργασίας στην ασφάλιση, ο οποίος ποικίλλει ανάλογα με την κατηγορία στην οποία ανήκει ο κάθε ασφαλισμένος.
Οταν υπάρχουν αυτές οι δύο προϋποθέσεις γεννιέται το δικαίωμα του ασφαλισμένου (θεμελίωση δικαιώματος) να λάβει σύνταξη λόγω γήρατος, ανεξάρτητα από τον χρόνο που θα υποβάλει τη σχετική αίτηση για συνταξιοδότηση.
Η ημερομηνία υποβολής της αίτησης από τον ασφαλισμένο έχει σημασία μόνο για την έναρξη της καταβολής της σύνταξης, καθώς από τον νόμο ορίζεται ότι η καταβολή της σύνταξης γήρατος αρχίζει από την ημέρα που ο ασφαλισμένος θα υποβάλει την αίτηση για συνταξιοδότηση.
Μητέρες με ανήλικα παιδιά
Σύμφωνα με τους παρακάτω πίνακες, από 1/1/2013 αυξάνονται κατά 2 έτη τα όρια ηλικίας λήψης πλήρους και μειωμένης σύνταξης, όπως αυτά είχαν καθοριστεί από τον Ν. 3863/2010.
Χρονική περίοδος έως 31/12/2012 (Ν. 3863/2010)
Μητέρες ανηλίκων ασφαλισμένες μέχρι 31/12/1992
Χρονική περίοδος από 1.1.2013 (Ν. 4093/2012) Μητέρες ανηλίκων ασφαλισμένες μετά την 1/1/1993
Με βάση τον παραπάνω πίνακα, οι μητέρες ανήλικων τέκνων που μέχρι το έτος συμπλήρωσης προϋποθέσεων έχουν σωρευτικά τις προϋποθέσεις των ημερών ασφάλισης και της ανηλικότητας του παιδιού τους, κατοχυρώνουν το μέχρι τότε ισχύον ηλικιακό όριο για πλήρη σύνταξη και το αντίστοιχο ηλικιακό όριο για μειωμένη, έστω και εάν αυτές συνταξιοδοτούνται μετά την ημερομηνία αυτή.
Οι μητέρες ανήλικων τέκνων που το 2013 και μετά συμπληρώνουν τις 5.500 ημέρες ασφάλισης και έχουν ανήλικο τέκνο δικαιούνται: α) στο 60ό έτος μειωμένη και στο 65ο έτος πλήρη, αν έχουν ασφαλιστεί μέχρι τις 31/12/1992 και β) στο 62ο έτος μειωμένη και στο 67ο έτος πλήρη αν έχουν ασφαλιστεί μετά την 1/1/1993.
Η θεμελίωση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος επέρχεται μόνο με τη συμπλήρωση των απαιτούμενων, κατά περίπτωση, συντάξιμων ετών, ενώ η συμπλήρωση του προβλεπόμενου ορίου ηλικίας δεν επιδρά στη θεμελίωση, αλλά στον χρόνο έναρξης καταβολής της σύνταξης.
Για τον υπολογισμό του απαιτούμενου χρόνου ασφάλισης (ενσήμων) είναι δυνατός και ο συνυπολογισμός πλασματικών χρόνων με εξαγορά ή αναγνώριση. Τα παραπάνω που ισχύουν για τις μητέρες με ανήλικο τέκνο ισχύουν και για τον πατέρα ασφαλισμένο στο ΙΚΑ, με την προϋπόθεση να υπάρχει χηρεία.
Χορήγηση σύνταξης με 15ετία (4.500 ημέρες ασφάλισης)
Οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης διαφοροποιούνται ανάλογα εάν πρόκειται για πλήρη σύνταξη ή μειωμένη. Παράλληλα, οι κατωτέρω αναφερόμενες προϋποθέσεις θεμελίωσης του συνταξιοδοτικού δικαιώματος διαμορφώνονται σύμφωνα με τους δύο πρόσφατους νόμους (Ν. 3863/2010 και Ν.4093/2012) ως εξής:
Χρονική περίοδος μέχρι 31.12.2012 (Ν. 3863/2010)
Πλήρης σύνταξη με 15ετία (4.500 ημέρες ασφάλισης) ΙΚΑ - ΕΤΑΜ
Προϋποθέσεις συνταξιοδότησης (πλήρης σύνταξη)
Οσες γυναίκες έχουν συμπληρώσει την 31/12/2010 τις 4.500 ημέρες ασφάλισης μπορούν να συνταξιοδοτηθούν με πλήρη σύνταξη με τη συμπλήρωση του 60ού έτους της ηλικίας τους και μάλιστα οποτεδήποτε.
Η πιο πάνω δυνατότητα προβλέπεται ρητά στη νομοθεσία σύμφωνα με την οποία κατά τα έτη συμπλήρωσης των απαιτούμενων συντάξιμων ετών «κλειδώνει» και το προβλεπόμενο τότε όριο ηλικίας συνταξιοδότησης (και κατά συνέπεια οι ασφαλισμένοι μπορούν να αποχωρήσουν οποτεδήποτε).
Οι προϋποθέσεις μειωμένης σύνταξης με 15ετία διαμορφώθηκαν με τον Ν.3863/2010 ως εξής:
Μειωμένη Σύνταξη με 15ετία (4.500 ημέρες ασφάλισης) ΙΚΑ - ΕΤΑΜ Προϋποθέσεις συνταξιοδότησης
Οσες γυναίκες έχουν συμπληρώσει την 31/12/2010 τις 4.500 ημέρες ασφάλισης μπορούν να συνταξιοδοτηθούν με μειωμένη σύνταξη με τη συμπλήρωση του 55ου έτους της ηλικίας τους και μάλιστα οποτεδήποτε.
Χρονική περίοδος από 1.1.2013 (Ν. 4093/2013)
Η εξέλιξη του ορίου ηλικίας πλήρους σύνταξης αποτυπώνεται στον ακόλουθο πίνακα:
Πλήρης σύνταξη με 15ετία (4.500 ημέρες ασφάλισης) ΙΚΑ - ΕΤΑΜ
Η εξέλιξη του ορίου ηλικίας για μειωμένη σύνταξη αποτυπώνεται στον ακόλουθο πίνακα:
Μειωμένη Σύνταξη με 15ετία (4.500 ημέρες ασφάλισης) ΙΚΑ - ΕΤΑΜ
Ηλικιακά όρια συνταξιοδότησης για ασφαλισμένους/ες μέχρι 31/12/1992 Α. Χρονική περίοδος μέχρι 31.12.2012
-
Ανδρες 65 ετών πλήρη σύνταξη και 60 ετών μειωμένη αν μέχρι 31/12/2010 έχουν συμπληρώσει 4.500 ημέρες ασφάλισης.
-
Γυναίκες 60 ετών πλήρη σύνταξη και 55 ετών μειωμένη αν το 2010 έχουν συμπληρώσει 4.500 ημέρες ασφάλισης.
-
Γυναίκες 61 ετών πλήρη σύνταξη και 56 ετών μειωμένη αν το 2011 έχουν συμπληρώσει 4.500 ημέρες ασφάλισης.
-
Γυναίκες 62 ετών πλήρη σύνταξη και 57 ετών μειωμένη αν το 2012 έχουν συμπληρώσει 4.500 ημέρες ασφάλισης.
-
Γυναίκες 63 ετών πλήρη σύνταξη και 58 ετών μειωμένη αν το 2013 έχουν συμπληρώσει 4.500 ημέρες ασφάλισης.
-
Γυναίκες 64 ετών πλήρη σύνταξη και 59 ετών μειωμένη αν το 2014 έχουν συμπληρώσει 4.500 ημέρες ασφάλισης.
Β. Χρονική περίοδος από 1.1.2013
1) Ανδρες και γυναίκες πλήρη σύνταξη στα 67 έτη και μειωμένη στα 62 έτη αν από 1/1/2013 συμπληρώσουν 4.500 ημέρες ασφάλισης.
Για τη λήψη μειωμένης σύνταξης απαιτείται η πραγματοποίηση τουλάχιστον 100 ημερών ασφάλισης ανά έτος την τελευταία 5ετία πριν από την υποβολή της αίτησης για σύνταξη. (ΝΟΜΟΙ Ν. 3863/2010, Ν. 4093/2012).
