Οι υψηλές τιμές πετρελαίου και η υιοθέτηση περιοριστικών πολιτικών σε αρκετές χώρες αναμένεται να λειτουργήσουν ως τροχοπέδη για την παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα το 2005 – θέτοντας έτσι σε κίνδυνο και την ανάκαμψη της οικονομίας της ευρωζώνης.
Τα παραπάνω επισημαίνει μεταξύ άλλων η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος στην ανάλυση με τίτλο Euro area monthly (Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 2004).
Αναλυτικότερα, οι καθαρές εξαγωγές της ευρωζώνης – που αποτελούν σημαντικό πυλώνα της ανάπτυξης κατά το 2004 – απειλούνται από δύο παράγοντες: την επιβράδυνση του παγκόσμιου ρυθμού ανάπτυξης και την περαιτέρω ανατίμηση του ευρώ.
Συγκεκριμένα, τα τελευταία στοιχεία για το ΑΕΠ της ευρωζώνης εμφανίζουν εντυπωσιακή αύξηση των εξαγωγών (με ετήσιο ρυθμό 8,1% κατά το δεύτερο τρίμηνο έτους). Συνεπώς, όπως επισημαίνεται στην έκθεση της ΕΤΕ, οι καθαρές εξαγωγές προβλέπεται να συνεισφέρουν 0,5 ποσοστιαίας μονάδας στον ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ το 2004 (1,8%), ενώ τον προηγούμενο χρόνο αφαίρεσαν 0,7 ποσοστιαίας μονάδας από την ανάπτυξη στην ευρωζώνη (0,5%).
Οι παράγοντες κλειδιά που οδήγησαν στη μεταστροφή αυτής της τάσης είναι η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας (3,2% στις χώρες του ΟΟΣΑ το πρώτο εξάμηνο του έτους, από 2,2% το 2003) και η μικρή υποτίμηση του ευρώ κατά τη διάρκεια του 2004 (3% σε πραγματικούς όρους, σε αντιδιαστολή με την ανατίμηση κατά 12% το 2003). Το κρίσιμο, λοιπόν, ερώτημα είναι αν μια επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας και περαιτέρω ανατίμηση του ευρώ θα απειλήσουν την πορεία ανάκαμψης των οικονομιών στην ευρωζώνη. Από την ανάλυση της Εθνικής προκύπτει ότι η ευρωζώνη θα αναπτυχθεί με ετήσιο ρυθμό 2% κατά το 2005 – με τις καθαρές εξαγωγές ασθενές στήριγμα.
Σύμφωνα πάντα με την έκθεση της Εθνικής, ο σημαντικότερος κίνδυνος για την παγκόσμια ανάκαμψη είναι η τιμή του πετρελαίου, η οποία ξεπέρασε τα 50 δολάρια το βαρέλι (38 δολάρια κατά εκτίμηση το 2004 από 29 δολάρια το 2003 κατά μέσο όρο). Αύξηση των τιμών πετρελαίου κατά 10 δολάρια το βαρέλι – αν διατηρηθεί για ένα έτος – περιορίζει, κατά προσέγγιση, το ρυθμό παγκόσμιας δραστηριότητας κατά 0,5 ποσοστιαίας μονάδας. Ωστόσο, πέρα από την τιμή του πετρελαίου, οι προοπτικές ανάπτυξης των κυριότερων εξαγωγικών αγορών της ευρωζώνης εξαρτώνται από ξεχωριστούς για κάθε οικονομία παράγοντες – οι περισσότεροι εκ των οποίων υποδηλώνουν μια περαιτέρω επιβράδυνση της δραστηριότητας των εν λόγω οικονομιών.
Συγκεκριμένα, η οικονομία των ΗΠΑ (η οποία απορροφά το 16% των εξαγωγών της ευρωζώνης) ανακάμπτει δυναμικά με ετήσιο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ 4,9% κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους), έχοντας τις επενδύσεις ως κινητήρια δύναμη. Ωστόσο, καθώς η επίδραση της επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής λήγει και η κεντρική τράπεζα ανεβάζει τα επιτόκια, η ανάπτυξη προβλέπουμε να επιβραδυνθεί σε 3,6% το 2005 από 4,6% το 2004.
Επιπλέον, η ασιατική αγορά (με μερίδιο 19% στις ευρωπαϊκές εξαγωγές) ανάμενεται να παρουσιάσει ρυθμούς ανάπτυξης ασθενέστερους κατά το επόμενο έτος. Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Εθνικής, η ιαπωνική οικονομία θα αναπτυχθεί με ετήσιο ρυθμό 2,2% το 2005 (από 4,5% το 2004) κυρίως λόγω επιβράδυνσης της ανάπτυξης στην Κίνα – η οποία λειτουργεί ως ατμομηχανή των ασιατικών χωρών. Καθώς τα σημάδια υπερθέρμανσης της οικονομίας είναι πλέον εμφανή στην Κίνα, οι αρχές ήδη εφαρμόζουν συσταλτική δημοσιονομική και νομισματική πολιτική. Σε αυτό το πλαίσιο, η Εθνική προβλέπει πως η κινέζικη οικονομία θα αναπτυχθεί με ετήσιο ρυθμό 7,5% (από 9% το 2004).
Τέλος, το Ηνωμένο Βασίλειο (το οποίο εισάγει το 18% των ευρωπαϊκών εξαγωγών) αντιμετωπίζει, επίσης, συσταλτικές επιδράσεις από την εφαρμογή περιοριστικής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής και τη διορθωτική πορεία της αγοράς ακινήτων. Υπό το βάρος αυτών των παραγόντων, αναμένουμε ετήσιο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ της τάξης του 2,5% το 2005 (από 3,4% το 2004).
Σύμφωνα με το κεντρικό σενάριο της Εθνικής, η οικονομία των τεσσάρων μεγαλύτερων εξαγωγικών αγορών της ευρωζώνης (με συνολικό μερίδιο 53%) θα αναπτυχθεί με ετήσιο ρυθμό 3,4% το 2005 από 4,5% το 2004. Επιπλέον, εκτιμά ότι η ισοτιμία του ευρώ θα προσεγγίσει τα 1,25 δολάρια μέχρι το τέλος του έτους και τα 1,30 δολάρια μέχρι το τέλος του 2005, ενώ η μέση τιμή του πετρελαίου θα είναι 38 δολάρια το βαρέλι το 2004 και το 2005. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι καθαρές εξαγωγές θα στηρίξουν πολύ λιγότερο την ανάπτυξη της ευρωζώνης το 2005 (0,2 ποσοστιαίας μονάδας) σε σχέση με το 2004 (0,5 ποσοστιαίας μονάδας).
Σε αυτό το πλαίσιο και με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης της ευρωζώνης της τάξης του 2% το 2005 (από 1,8% το 2004), η άνοδος των επιτοκίων παρέμβασης της ΕΚΤ αναμένουμε ότι θα καθυστερήσει μέχρι το δεύτερο εξάμηνο του 2005.
Ωστόσο, η ανάκαμψη της ευρωζώνης το 2005 απειλείται από σημαντικούς κινδύνους – τους οποίους η ΕΤΕ ποσοτικοποιεί υπό το πρίσμα ενός εναλλακτικού σεναρίου – ομολογουμένως πολύ πιο απαισιόδοξου, αφού η στάθμιση των κινδύνων οδηγεί την παγκόσμια δραστηριότητα σε σημαντική επιβράδυνση. Συγκεκριμένα, αν η τιμή του πετρελαίου παραμείνει κοντά στα 50 δολάρια το βαρέλι κατά τη διάρκεια του 2005 και το ευρώ ανατιμηθεί στα $1,35 μέχρι το τέλος του 2005, οι καθαρές εξαγωγές θα μειωθούν σημαντικά και θα έχουν αρνητική συνεισφορά στο ρυθμό ανάπτυξης της ευρωζώνης – οδηγώντας τον στο 1,6% το 2005.
Με την οικονομική δραστηριότητα να αναπτύσσεται με ασθενείς ρυθμούς σε συνδυασμό με την εμφάνιση πληθωριστικών πιέσεων, η ΕΚΤ προβλέπεται ότι θα διατηρήσει τα επιτόκια σταθερά καθ’ όλη τη διάρκεια του 2005 – χωρίς, ωστόσο, να μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο μείωσης των επιτοκίων από την ΕΚΤ.
