Από την έντυπη έκδοση
Του Βασίλη Κωστούλα
[email protected]
Ούτε παράταση της περικοπής στις συντάξεις, ούτε επίσπευση της μείωσης στο αφορολόγητο. Ούτε προληπτική γραμμή, ούτε ακάλυπτη έξοδος στις αγορές. Τη «χρυσή τομή» ανάμεσα στους βασικούς παίκτες προκρίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία κάνει σαφή τη δική της προτεραιότητα: «Όλοι θέλουν να τελειώσει αυτό το πρόγραμμα». Τάσσεται υπέρ αποθεματικού χωρίς προληπτική γραμμή, ανεβάζει τους τόνους με το ΔΝΤ και κρατά ψηλά τον πήχη των μεταρρυθμίσεων για την Ελλάδα. Ο οδικός χάρτης για την 4η αξιολόγηση, οι πρώτες ενδείξεις για τη στάση του Βερολίνου και το ρίσκο για την επόμενη ημέρα.
Το ευρωπαϊκό σκέλος των θεσμών προσεγγίζει σχεδόν ως διαδικαστικό θέμα την επιτυχή ολοκλήρωση της 4ης αξιολόγησης και συνολικά του προγράμματος τον Αύγουστο 2018, χωρίς πάντως να αποκαλύπτει διάθεση για εκπτώσεις στην τελική ευθεία: «Θα πρέπει όλοι να μείνουν σε όσα έχουν ήδη συμφωνηθεί. Τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο».
Για την Κομισιόν, η πραγματική πρόκληση πλέον δεν είναι τόσο η δουλειά που έχει απομείνει μέχρι τον Αύγουστο, όσο η περίοδος μετά το πρόγραμμα και η δυνατότητα της Ελλάδας να σταθεί στα πόδια της. Η Αθήνα έχει νομοθετήσει τα μέτρα που συμφώνησε με τους πιστωτές, ωστόσο, οι θεσμοί δεν έχουν πειστεί ακριβώς για την πρόθεση του πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα να συνεχίσει αντίστοιχα και με τη «διατηρήσιμη εφαρμογή» των μεταρρυθμίσεων. Εξάλλου, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζουν ότι ζητήματα όπως το δημόσιο χρέος, η ανεργία και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια «χρειάζονται 5 έως 10 χρόνια» έως ότου αντιμετωπιστούν ουσιαστικά.
Κοινοτική πηγή, αναφερόμενη σε ευρύτερα ρίσκα που συνοδεύουν την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα, μιλά για «κατεστημένα συμφέροντα» που ασκούν πιέσεις με στόχο την ανατροπή νομοθετημένων ρυθμίσεων. Παράλληλα, εξέφρασε την εκτίμηση ότι, χάρη στο κλίμα που θα διαμορφωθεί αμέσως μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος, η Ελλάδα ενδέχεται προσωρινά να αναπτυχθεί πιο γρήγορα από το αναμενόμενο, γεγονός που πιθανότατα θα δημιουργήσει στην ελληνική κυβέρνηση τη λαθεμένη εντύπωση ότι «αποστολή εξετελέσθη». Όμως η ίδια πηγή στάθηκε πριν απ’ όλα στον χαμηλό βαθμό ιδιοκτησίας των μεταρρυθμίσεων από την ελληνική κυβέρνηση, οριοθετώντας με αυτόν τον τρόπο και τα περιθώρια παρέμβασης των θεσμών στην ελληνική περίπτωση, τουλάχιστον σύμφωνα με την αντίληψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. «Αν για παράδειγμα η ελληνική κυβέρνηση επιλέγει να στελεχώνει τις γενικές γραμματείες με συγγενείς υπουργών...», υπογράμμισε με νόημα.
Η 4η αξιολόγηση
Επιπλέον, εντόπισε και επισήμανε με έμφαση τις βασικότερες εκκρεμότητες της 4ης αξιολόγησης στον τομέα της ενέργειας, με την εφαρμογή σε ορισμένες περιπτώσεις να «εκτείνεται εκ των πραγμάτων» και μετά το τέλος του προγράμματος, όπως και ευρύτερα στον τομέα των ιδιωτικοποιήσεων. Αναφορικά με το ζήτημα των τραπεζών, τόνισε ότι το θέμα θα πρέπει να κλείσει πριν από το τέλος του προγράμματος, παραπέμποντας στα επικείμενα stress tests. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η άποψη την οποία διατύπωσε για την ενδεχόμενη δημιουργία μιας bad bank στην Ελλάδα: «Δεν είναι εφικτή. Κάποιοι θα έπρεπε να επωμιστούν τις απώλειες και θα χρειαζόταν πολύς χρόνος. Δεν υπάρχει τίποτα από τα δύο».
«Σκληρό πόκερ» με ΔΝΤ
Η Κομισιόν επιμένει στην εκτίμηση ότι οι προβολές του ΔΝΤ για τα μεσοπρόθεσμα πρωτογενή πλεονάσματα -λαμβάνουν ως δεδομένο το 1,5% του ΑΕΠ- και τους ρυθμούς ανάπτυξης που θα τα συνοδεύσουν δεν είναι ρεαλιστικές. «Στο τέλος Απριλίου θα έχουμε επιπρόσθετα δημοσιονομικά στοιχεία που θα ληφθούν υπ’ όψιν στη συζήτηση», τονίζει πηγή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία στέλνει μήνυμα στην Ουάσιγκτον: «Θέλουμε το ΔΝΤ στο πρόγραμμα.
Όμως το πλαίσιο των παρεμβάσεων στο ελληνικό χρέος είναι ήδη γνωστό και σαφώς προσδιορισμένο. Με βάση αυτό το δεδομένο, είναι δική του απόφαση αν θα έρθει στο τραπέζι».
Σε ό,τι αφορά την προοπτική σύνδεσης της ελάφρυνσης του χρέους με τους ρυθμούς ανάπτυξης υπογράμμισε ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί και το ΔΝΤ δεν χρειάζεται να συμφωνήσουν από τώρα για την ανάπτυξη, αλλά αρκεί σε αυτήν τη φάση να συμφωνήσουν απλώς για τον μηχανισμό.
Οι προθέσεις της Γερμανίας
Διερευνώντας τις πρώτες ενδείξεις μετά τη συγκρότηση της νέας γερμανικής κυβέρνησης, έτερη πηγή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εξέφρασε την εκτίμηση ότι το Βερολίνο θα τηρήσει χαμηλούς τόνους, αλλά «θα επιμείνει μέχρι τέλους στη μη αναστρεψιμότητα των μεταρρυθμίσεων» με αντίστοιχες ρήτρες.
Παρεμπιπτόντως, η ίδια πηγή ανέφερε χαρακτηριστικά ότι ο ελέφαντας στο δωμάτιο είναι το ελληνικό κράτος, λέγοντας μάλιστα ότι τις διαθέσεις των θεσμών και όσων ευρύτερα ανησυχούν για την ευαλωτότητα της ελληνικής οικονομίας την επόμενη μέρα θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό οι χειρισμοί της ελληνικής κυβέρνησης σε αυτόν τον τομέα.
Η προληπτική γραμμή
Η προληπτική πιστωτική γραμμή μετά το τέλος του προγράμματος τον Αύγουστο 2018 θα παρείχε ένα μαξιλάρι ασφαλείας και θα διατηρούσε το waiver για τις ελληνικές τράπεζες. Τα πλεονεκτήματα, όμως, τελειώνουν εκεί για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία έχει λάβει τις αποφάσεις της. Με τη διαφορά, βεβαίως, ότι δεν ανήκει στους πιστωτές του ελληνικού δημοσίου.
Πηγές της Κομισιόν στην πραγματικότητα προεξοφλούν την επίτευξη του στόχου δημιουργίας αποθεματικού της τάξης των 20 δισ. ευρώ από και για το ελληνικό δημόσιο, γεγονός που σύμφωνα με τις ίδιες εκτιμήσεις θα καλύψει τις ανάγκες εξυπηρέτησης του χρέους έως το τέλος του 2019.
Ο μηχανισμός της προληπτικής γραμμής έχει ούτως ή άλλως ισχύ έναν χρόνο, τονίζουν με νόημα, προτού υπογραμμίσουν μάλλον τον πυρήνα του προβλήματος για τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης: θα χρειαστεί να την εγκρίνουν τα εθνικά κοινοβούλια και, ως ένα νέο είδος προγράμματος, θα δημιουργούσε ευρύτερα πολιτικά θέματα με επίδραση και στη συνέχιση της εφαρμογής μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα.
Παράλληλα, όπως τονίζουν οι πηγές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στο σενάριο της προληπτικής γραμμής, οι θεσμοί θα στερούνταν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν το προσδοκώμενο αναξιοποίητο περίσσευμα -27 δισ. από τα 86 δισ.- του τρίτου προγράμματος στο reprofiling του ελληνικού χρέους στον ESM.
Αναφορικά με την αναμενόμενη απώλεια του waiver για τις ελληνικές τράπεζες, χωρίς κάποια μορφή προγράμματος για την Ελλάδα μετά τον Αύγουστο 2018, οι ίδιες πηγές αναγνωρίζουν ότι το waiver -το οποίο επιδρά στο κόστος δανεισμού στις τράπεζες, συν τοις άλλοις μειώνοντας την εξάρτηση από τον έκτακτο μηχανισμό της ακριβής χρηματοδότησης του ELA- είναι όντως χρήσιμο αλλά όχι τόσο σημαντικό κι εν πάση περιπτώσει όχι προτιμότερο. Σημειωτέον ότι η ΕΚΤ έχει ταχθεί υπέρ μιας προληπτικής γραμμής για την Ελλάδα μετά το τέλος του προγράμματος. Καθοριστικό ρόλο στην τελική απόφαση αναμένεται να διαδραματίσει η τοποθέτηση της νέας γερμανικής κυβέρνησης.
Το «σταυρόλεξο»
Οι αγορές θέλουν να τεθεί σε τροχιά βιωσιμότητας το χρέος στο τέλος του προγράμματος. Η Ελλάδα χρειάζεται να αισθανθεί ότι επιβραβεύεται για τις μεταρρυθμίσεις και να νιώσει ότι είναι μια κανονική χώρα της Ε.Ε. Το Eurogroup έχει ανάγκη να αισθανθεί ασφάλεια για τη μη αντιστρεψιμότητα των μεταρρυθμίσεων. Έτσι αντιλαμβάνεται η Κομισιόν το «σταυρόλεξο» που θα πρέπει να λύσουν τα εμπλεκόμενα μέρη στην τελική ευθεία.
Οι προτάσεις
Η Κομισιόν δεν στέκεται με έμφαση στην παράμετρο της υπερφορολόγησης στην Ελλάδα. Την εντάσσει απλώς σε μια «δέσμη τεσσάρων προτάσεων» για την ενίσχυση της ανάπτυξης στην Ελλάδα:
1. Μείωση των «κόκκινων» δανείων με αποτελεσματικότερη λειτουργία του συστήματος δικαιοσύνης.
2. Μέτρα για να καταστεί η Ελλάδα πιο ελκυστικός προορισμός για επενδύσεις.
3. Δραστικά βήματα για τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης.
4. Δαπάνες και φόροι πιο φιλικοί στην κοινωνία και την ανάπτυξη.
