Από την έντυπη έκδοση
Του Θάνου Τσίρου
[email protected]
Τα δημοσιονομικά μέτρα που θα επιβληθούν το 2019 ενδέχεται να φτάσουν ή και να ξεπεράσουν τα τέσσερα δισ. ευρώ. Η εφαρμογή των «αρνητικών μέτρων», όπως η μείωση του αφορολόγητου και η περικοπή της συνταξιοδοτικής δαπάνης, είναι δεδομένη ενώ η εφαρμογή των θετικών μέτρων τελεί υπό την αίρεση των δημοσιονομικών επιδόσεων της χώρας.
Οι συνταξιούχοι κινδυνεύουν να υποστούν μείωση εισοδήματος με διψήφιο ποσοστό, ενώ οι απώλειες εισοδήματος σε μισθωτούς και συνταξιούχους από την περικοπή του αφορολόγητου δύσκολα θα ισοσκελιστούν ακόμη και αν ενεργοποιηθεί το πακέτο με τα θετικά μέτρα.
Όσο προχωράει η διαπραγμάτευση και έρχονται στην επιφάνεια οι λεπτομέρειες που διαπραγματεύεται η ελληνική πλευρά με τους δανειστές τόσο πιο ξεκάθαρη γίνεται η εικόνα για το τι ακριβώς προγραμματίζεται να ισχύσει για το 2019.
Η εξειδίκευση αποτυπώνει μια εξαιρετικά δύσκολη πραγματικότητα. Αρκεί να σημειωθεί ότι η χώρα θα βρεθεί να «κυνηγάει» πρωτογενή πλεονάσματα της τάξεως του 5,5% του ΑΕΠ ή περίπου 11 δισ. ευρώ προκειμένου να είναι σε θέση να υλοποιήσει το πλήρες πακέτο των θετικών μέτρων, το περιεχόμενο του οποίου τελεί υπό διαπραγμάτευση με τους θεσμούς.
Τα «πακέτα μέτρων» σε ευρώ
Το ύψος των μέτρων αλλά και των αντίμετρων του 2019 δεν μπορεί να υπολογιστεί με βάση το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν του 2016 (σ.σ.: περίπου 176 δισ. ευρώ). Θα πρέπει να υπολογιστεί με βάση το προβλεπόμενο ΑΕΠ του 2019.
Αν επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις ότι φέτος θα έχουμε ανάπτυξη 2,5%-2,7% και ότι το 2018 και το 2019 η ανάπτυξη θα ξεπεράσει έστω και οριακά το 3%, τότε το ΑΕΠ του 2019 αναμένεται να διαμορφωθεί κοντά στα 200 δισ. ευρώ.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι αν τελικώς αποφασιστεί να επιβληθούν πρόσθετα μέτρα 2% του ΑΕΠ ο συνολικός λογαριασμός θα φτάσει στα 4 δισ. ευρώ, εκ των οποίων δύο δισ. ευρώ θα πρέπει να προέλθουν από την περικοπή του αφορολόγητου και δύο δισ. ευρώ από την περικοπή της συνταξιοδοτικής δαπάνης. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, ο λογαριασμός σε απόλυτους αριθμούς να είναι ακόμη βαρύτερος.
Στελέχη που έχουν πάρει μέρος σε διαβουλεύσεις με τους θεσμούς γνωρίζουν ότι όταν το «κουαρτέτο» μιλάει για μέτρα 2% του ΑΕΠ εννοεί μέτρα καθαρής απόδοσης 2% του ΑΕΠ.
Για παράδειγμα, στην περίπτωση της περικοπής των συντάξεων δεν γίνεται εκτίμηση μόνο για το δημοσιονομικό όφελος που θα προκύψει από τον περιορισμό των αποδοχών των συνταξιούχων, αλλά και της απώλειας των φορολογικών εσόδων που θα προκληθεί εξαιτίας του ότι οι συνταξιούχοι θα εμφανίσουν μικρότερο εισόδημα στις φορολογικές τους δηλώσεις.
Έτσι, η περικοπή των συντάξεων προκειμένου να υπάρξει καθαρή δημοσιονομική απόδοση 1% του ΑΕΠ δεν θα πρέπει να είναι 2 δισ. ευρώ αλλά μεγαλύτερη προκειμένου να καλυφθεί και η απώλεια από τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων.
Μόνο με πλεόνασμα «μαμούθ» το θετικό πακέτο
Η συμφωνία στο Eurogroup του Φεβρουαρίου στηρίζεται σε δύο παραδοχές:
1. Πρώτον, ότι θα πρέπει να εκπληρωθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι που θα τεθούν για την περίοδο μετά το 2018. Όπως υποστήριξε και ο Ευκλείδης Τσακαλώτος στην πρόσφατη ενημέρωση της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ, δύο είναι αυτή τη στιγμή τα βασικά σενάρια για το πρωτογενές πλεόνασμα του 2019: ή να διαμορφωθεί στο 3,5% και να κρατηθεί σε αυτά τα επίπεδα μέχρι και το 2021 (δηλαδή για τρία χρόνια) ή να κατέβει ο πήχης στο 3% του ΑΕΠ αλλά να παραμείνει σε αυτό το επίπεδο για πέντε χρόνια, δηλαδή μέχρι και το 2023.
2. Δεύτερον, ότι τα αρνητικά μέτρα (δηλαδή η μείωση των συντάξεων και η περικοπή του αφορολόγητου) θα ισχύσουν ούτως ή άλλως, όποιες και αν είναι οι δημοσιονομικές επιδόσεις της χώρας το 2018 αλλά και οι προβλέψεις για το 2019.
Ο συνδυασμός αυτών των δύο παραδοχών οδηγεί στο εξής συμπέρασμα: μετά τη λήξη του 3ου μνημονίου, τον Αύγουστο του 2018, η ελληνική κυβέρνηση και το «κουαρτέτο» θα εκτιμήσουν (βάσει ενός μηχανισμού ο οποίος θα διαμορφωθεί από τώρα) την πορεία του πρωτογενούς αποτελέσματος για το 2018 και θα προβλέψουν την πορεία του για το 2019. Αν προκύψει ότι βγαίνει πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% χωρίς να ληφθεί υπ’ όψιν η πρόσθετη δημοσιονομική απόδοση από τη μείωση του αφορολόγητου και την περικοπή των συντάξεων, τότε και μόνο τότε θα ανάψει το πράσινο φως για την ενεργοποίηση του συνόλου των «θετικών μέτρων». Αν εκτιμηθεί όμως ότι το πρωτογενές πλεόνασμα χωρίς το αφορολόγητο και τις συντάξεις κλειδώνει στο 2,5% (για παράδειγμα), τότε ο «δημοσιονομικός χώρος» που θα δημιουργηθεί για θετικά μέτρα θα είναι μόλις 1% του ΑΕΠ.
Πρακτικά, για να ενεργοποιηθεί το συνολικό πακέτο με τα θετικά μέτρα, όπως αυτό θα διαμορφωθεί από τη διαπραγμάτευση των επόμενων ημερών ή εβδομάδων, θα πρέπει να υπάρξει η πρόβλεψη ότι το πρωτογενές πλεόνασμα του 2019 μπορεί να φτάσει ακόμη και στο 5,5% του ΑΕΠ (3,5% του ΑΕΠ από τα μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί ή θα έχουν ληφθεί έως το 2018 συν 2% από τη μείωση των συντάξεων και του αφορολόγητου).
Είναι προφανές ότι ουδείς μπορεί να γνωρίζει από τώρα ποιο από τα θετικά μέτρα που θα περιγραφούν στην τελική συμφωνία θα ενεργοποιηθεί και τότε. Σειρά... προτεραιότητας δεν θα υπάρχει όπως εξηγούν αρμόδια κυβερνητικά στελέχη, προσθέτοντας ότι το ποια από τα θετικά μέτρα θα γίνουν πράξη και ποια θα παραμείνουν στο συρτάρι θα εξαρτηθεί από την απόφαση που θα ληφθεί εκείνη την περίοδο, με βάση πάντοτε τις δημοσιονομικές επιδόσεις της χώρας.
Η περικοπή συντάξεων
Η συνολική δαπάνη για την καταβολή των συντάξεων ανέρχεται αυτή τη στιγμή στα 2,3-2,4 δισ. ευρώ τον μήνα ή στα 28-29 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση. Έτσι, για να εξασφαλιστεί ποσό της τάξεως των 2-2,2 δισ. ευρώ από την περικοπή των συντάξεων θα πρέπει όλοι οι συνταξιούχοι να υποστούν μείωση εισοδήματος της τάξεως του 6%-7%, η οποία θα είναι επιπρόσθετη στις απώλειες που θα προκύψουν από τον περιορισμό του αφορολόγητου. Δεδομένου όμως ότι στον «πληθυσμό» των συνταξιούχων υπάρχουν και περίπου 650.000-700.000 άνθρωποι που εισπράττουν 300-550 ευρώ τον μήνα, η κυβέρνηση διαπραγματεύεται η περικοπή να μην ισχύσει για όλους αλλά από ένα ύψος σύνταξης και πάνω.
Όσο όμως μειώνεται ο αριθμός των συνταξιούχων που θα υποστούν την περικοπή, τόσο αυξάνουν και τα ποσοστά της περικοπής που θα πρέπει να γίνει προκειμένου να εξασφαλιστεί το ποσό των 2,2 δισ. ευρώ. Αν επιλεγεί ως όριο προστασίας τα 700 ευρώ τον μήνα, η μέση περικοπή θα πρέπει να φτάσει τουλάχιστον στο 10%, ενώ αν ο πήχης ανέβει στα 1.000 ευρώ, τότε η μέση περικοπή διαμορφώνεται στο 13%-14%. Σε συνδυασμό με τις απώλειες από τη μείωση των συντάξεων, θα υπάρξουν περιπτώσεις συνταξιούχων που κινδυνεύουν να χάσουν ακόμη και πάνω από το 20% του ετήσιου καθαρού εισοδήματός τους. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η κυβέρνηση θέλει να προωθήσει τη σταδιακή περικοπή της συνταξιοδοτικής δαπάνης σε βάθος τριετίας.
