Μορφή χιονοστιβάδας παίρνουν οι αποκαλύψεις των λεγόμενων «εγγράφων του Παναμά» (Panama Papers), τα οποία φέρουν επιφανείς πολιτικούς, οικονομικούς και αθλητικούς παράγοντες της δημόσιας ζωής σ’ όλο τον κόσμο, να είναι αναμεμειγμένοι στη σύσταση υπεράκτιων εταιρειών με στόχο τη φοροδιαφυγή ή το «ξέπλυμα χρήματος».
Εταιρεία-κλειδί σ’ αυτή την ιστορία είναι η εταιρεία παροχής νομικών υπηρεσιών Mossack Fonseca με έδρα τον Παναμά. Φορολογικοί και δικαστικοί έλεγχοι έχουν ξεκινήσει σε πολλές χώρες του κόσμου. Από την πλευρά του, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, βλέπει την ιστορία των αποκαλύψεων σαν μια ευκαιρία για την ενίσχυση του διεθνούς αγώνα κατά της φοροδιαφυγής.
Ο Σόιμπλε ανεξάρτητα από την υπόθεση των εγγράφων του Παναμά θέλει μέσα στον Απρίλιο να παρουσιάσει νέες προτάσεις για τη φορολογική νομοθεσία. Σύμφωνα με τον Μάρτιν Γέγκερ, εκπρόσωπο τύπου του Γερμανού υπουργού Οικονομικών, η υπόθεση του Παναμά δεν αποτελεί κάτι πραγματικά καινούργιο, ωστόσο αυξάνει την πίεση στους φορολογικούς παραδείσους σ’ όλο τον κόσμο.
Οι ελίτ και το δίκαιο της αδιαφάνειας
Για μια τεράστια δημοσιογραφική επιτυχία έκανε λόγο ο πολιτικός των Πρασίνων, Σβεν Γκίγκολντ. Mπορεί να μην είναι μια πραγματικά καινούργια είδηση ωστόσο, όπως επεσήμανε: «Το καινούργιο σ’ αυτό το σκάνδαλο είναι ότι τώρα έχουμε ονόματα και ότι αυτά τα ονόματα επιβεβαιώνουν αυτό που φοβόμασταν εδώ και καιρό, ότι οικονομικές και πολιτικές ελίτ θεωρούν πως για αυτούς ισχύει ένα διαφορετικό δίκαιο, δηλαδή το δίκαιο της αδιαφάνειας».
Τον Οκτώβριο του 2014, πολλά κράτη υπέγραψαν στο Βερολίνο μια συμφωνία ανταλλαγής πληροφοριών σε τραπεζικό επίπεδο με στόχο την αποφυγή της φοροδιαφυγής. Με τον τρόπο αυτό στην ουσία, έμπαινε τέλος στο τραπεζικό απόρρητο. Μέχρι στιγμής 80 χώρες έχουν υπογράψει τη συμφωνία ενώ συγχρόνως άλλα 16 κράτη προτίθενται να την υπογράψουν.
Η σύσταση υπεράκτιων εταιρειών είναι νόμιμη ωστόσο, όπως δήλωσε ο Σβεν Γκίγκολντ σχετικά: «Δεν είναι παράνομο οποιοσδήποτε δεν έχει να κρύψει τίποτα να διαχειρίζεται τα χρήματά του στο όνομά του. Υπάρχουν βέβαια και άνθρωποι που κέρδισαν νόμιμα χρήματα και θα ήθελαν να τα κρύψουν διότι δεν εμπιστεύονται το νομικό σύστημα ενός κράτους. Εδώ όμως συμβαίνει το αντίστροφο. Άνθρωποι που βρίσκονται ψηλά και θέλουν να αποκρύψουν τα εισοδήματά τους. Αυτό μπορεί να μας κάνει να υποπτευθούμε ότι τα έσοδα δεν προέρχονται από καθαρές πηγές. Μπορεί να είναι προϊόν διαφθοράς ή παράνομων δραστηριοτήτων και αυτό σημαίνει ότι δεν θέλουν αυτή τη διαφάνεια. Σύμφωνα με διάφορους υπολογισμούς τα ποσά αυτά μπορεί να αγγίζουν έως και το 10% του ΑΕΠ μιας χώρας και φυσικά τα χρήματα αυτά λείπουν από τα δημόσια ταμεία και τα πληρώνουν οι απλοί άνθρωποι».
Παράδειγμα οι ΗΠΑ
Για τον Γερμανό πολιτικό πάντως, το κλειδί στη διαφάνεια κρατούν οι τράπεζες. Μέσω αυτών όπως λέει, μπορεί να υπάρξει «διαύγεια» στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Ωστόσο, πολλές τράπεζες δεν φαίνονται πρόθυμες να συνδράμουν. Ο Σβεν Γκίγκολντ παρατηρεί πως οι ΗΠΑ δίνουν ένα καλό παράδειγμα που θα μπορούσε να ακολουθήσει και η Ευρώπη:
«Οι ΗΠΑ προηγήθηκαν. Οι ΗΠΑ εισπράττουν από ξένες τράπεζες ένα χρηματικό πρόστιμο εάν αυτές δεν εγγυηθούν ότι δεν συμπεριλαμβάνονται Αμερικανοί πολίτες σε λογαριασμούς που διαθέτουν εταιρείες και τραστ στην τράπεζά τους. Με την ίδια μέθοδο θα μπορούσε η Ε.Ε. να αντιμετωπίσει τις υπεράκτιες εταιρείες. Αυτό θα σήμαινε ότι με τη βοήθεια χρηματικών προστίμων θα μπορούσαμε να υποχρεώσουμε όλους τους πελάτες των τραπεζών να γνωρίζουν ποιοι επωφελούνται από εταιρείες, τραστ, ιδρύματα με τα οποία συναλλάσσονται. Αυτό είναι ένα σημαντικό ζητούμενο και ένα εργαλείο για να εξυγιάνουμε το οικονομικό σύστημα».
