Από την έντυπη έκδοση
Της Αννας Δόγα
[email protected]
Εξαιρετικά δυσχερής είναι η αντιμετώπιση του όγκου των άνω των 110 δισ. ευρώ μη εξυπηρετούμενων δανείων από τις τράπεζες χωρίς την απελευθέρωση της αγοράς και την παροχή των κατάλληλων νομοθετικών εργαλείων που θα επιτρέψουν γοργότερο ρυθμό διαχείρισης.
Σε αυτό το πλαίσιο, χαρακτηρίζεται ως «μάχη χωρίς νόημα» αυτή που συνεχίζει να δίνει η κυβέρνηση για τα «κόκκινα» δάνεια και συγκεκριμένα για τη θέσπιση εξαιρέσεων μεγάλου εύρους από την πώληση δανειακών χαρτοφυλακίων. Το θέμα των NPLs παραμένει μείζον στη διαπραγμάτευση που ξεκίνησε εκ νέου χθες το απόγευμα.
Με δεδομένη τη θέση των θεσμών για πλήρη απελευθέρωση της αγοράς, πολλώ δε μάλλον όταν οι εξαιρέσεις που ζητούνται από την κυβέρνηση αφορούν το 40% με 45% των δανείων, τραπεζικοί παράγοντες χαρακτηρίζουν άνευ νοήματος τη διαπραγμάτευση στο κομμάτι αυτό, αφού ο στόχος της προστασίας των δανειοληπτών επιτυγχάνεται με το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο, ενώ οι δανειολήπτες διατηρούν και έναντι όποιου αγοράσει το δάνειό τους τα ίδια δικαιώματα που έχουν έναντι της τράπεζας.
Το άνοιγμα της αγοράς, αντιθέτως, θα επιτρέψει την εισφορά κεφαλαίων από funds που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον δραστηριοποίησης και θα δώσει την ευκαιρία στις τράπεζες να διαχειριστούν το στοκ των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων που αυξήθηκαν και το 2015 και ανέρχονται σε 110 δισ. ευρώ, εκτιμούν τραπεζίτες. Οι τράπεζες έχουν προχωρήσει σε ρυθμίσεις της τάξης των 36 δισ. ευρώ μέχρι τώρα, αλλά η δημιουργία των νέων καθυστερήσεων είναι ακόμη δυσανάλογη του ρυθμού διαχείρισης, αφού μόνο μέσα στο 2015 δημιουργήθηκαν νέες καθυστερήσεις της τάξης των 10 δισ. ευρώ.
Υψηλόβαθμες τραπεζικές πηγές επισημαίνουν ότι είναι κρίσιμο να μη χαθεί η ευκαιρία προσέλκυσης funds στην ελληνική αγορά. Ο «ανταγωνισμός» είναι έντονος από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ιταλία και η Πορτογαλία που έχουν επίσης μεγάλο όγκο NPLs προς διαχείριση και πιο ευνοϊκό περιβάλλον δραστηριοποίησης.
Η απαίτηση των θεσμών να περιλαμβάνονται και ενήμερα δάνεια στα χαρτοφυλάκια προς πώληση εντάσσεται στη λογική να αφεθεί η αγορά να λειτουργήσει μόνη της. Εύλογα ένα pool δανείων που δεν περιλαμβάνει και ενήμερα δάνεια είναι λιγότερο ελκυστικό και σε αυτή τη φάση, το ζητούμενο είναι να κινηθεί η αγορά και να μπορούν τα funds να τιτλοποιήσουν καλάθια δανείων, αντλώντας ρευστότητα που θα διοχετευτεί στην εγχώρια οικονομία με στόχο την αναδιάρθρωση επιχειρήσεων και κλάδων.
Στο επιχείρημα της κυβέρνησης για την ανάγκη να ισχύσουν εξαιρέσεις ώστε να προστατευτούν αδύναμοι δανειολήπτες, θεσμικοί παράγοντες σημειώνουν ότι το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο είναι αυστηρό προς αυτή την κατεύθυνση, ενώ τα δικαιώματα που έχουν οι δανειολήπτες από τη σύμβαση με την τράπεζα ισχύουν και έναντι οποιουδήποτε αγοράσει το δάνειο.
Μεγάλος αριθμός εξειδικευμένων funds έχει ενημερώσει την Τράπεζα της Ελλάδος για το ενδιαφέρον εισόδου στην αγορά, ενώ στελέχη τους έχουν πραγματοποιήσει παρουσιάσεις με τη δραστηριότητά τους τόσο στην κεντρική τράπεζα όσο και στα εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα. Τραπεζικά στελέχη επισημαίνουν ότι μπορεί να δημιουργηθεί άμεσα μια λειτουργική αγορά μόλις θεσμοί και κυβέρνηση καταλήξουν σε συμφωνία και άρα, με βάση το πλαίσιο που θα υπάρξει, τα funds θα ζητήσουν και θα λάβουν άδεια από την ΤτΕ. Σημειώνεται πάντως ότι φορολογικές και άλλες παρεμβάσεις είναι επίσης καίριες για να γίνει η αγορά ευέλικτη και ελκυστική.
Η μεγάλη καθυστέρηση, πάντως, έχει τον κίνδυνο να μεταστραφεί το ενδιαφέρον προς άλλες αγορές NPLs, όπως η ιταλική ή η πορτογαλική, ακόμη και η κυπριακή, σημειώνουν, τονίζοντας ότι χωρίς έξωθεν «βοήθεια» με τη μορφή παροχής τεχνογνωσίας ή και μεταβίβασης πακέτων δανείων, οι ελληνικές τράπεζες δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Το υφεσιακό περιβάλλον των τελευταίων ετών -και η πλευρά των τραπεζών ανησυχεί ότι τα νέα μέτρα θα το επιτείνουν περαιτέρω-, σε συνδυασμό με την κουλτούρα κακοπληρωτών που δημιουργήθηκε, έχει δημιουργήσει ένα ασφυκτικό πρόβλημα, το οποίο οφείλουν να διαχειριστούν άμεσα οι τράπεζες. Η απελευθέρωση της αγοράς θα καταπολεμήσει, σύμφωνα με τις τράπεζες, το λεγόμενο moral hazard που προκάλεσαν πολιτικές εξαγγελίες αλλά και τα εργαλεία του νόμου Κατσέλη, τα οποία έγιναν αντικείμενο εκμετάλλευσης.
Είναι ενδεικτικό ότι μόλις το 10% από τις περίπου 200.000 αιτήσεις που έχουν κατατεθεί για ένταξη στον νόμο έχουν εκδικαστεί τελεσίδικα, έξι χρόνια μετά την έναρξη της ισχύος του. Στο διάστημα αυτό, ο δανειολήπτης ουσιαστικά δεν αποπληρώνει τις υποχρεώσεις του, ενώ οι τράπεζες δεν μπορούν να κινηθούν νομικά εναντίον του. Από τις 20.000 υποθέσεις που έχουν τελεσιδικήσει, στο 35% των περιπτώσεων το δικαστήριο έκρινε ότι οι δανειολήπτες μπορούν να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους και στην ουσία ανήκουν στην κατηγορία των στρατηγικών κακοπληρωτών.
Είναι προφανές ότι από το κομμάτι των στρατηγικών κακοπληρωτών που υπολογίζονται στο 20% του συνόλου των «κόκκινων» δανείων, στην πρώτη γραμμή ενδιαφέροντος βρίσκονται οι μεγάλοι δανειολήπτες, μέρος των οποίων έχει καταφύγει ακόμη και στον νόμο Κατσέλη που δεν αποτέλεσε ασπίδα προστασίας εν τέλει μόνο για αδύναμους οφειλέτες.
Οι εξαιρέσεις από την πώληση δανείων που ζητεί η κυβέρνηση αφορά το 40% με 45% του συνόλου των μη εξυπηρετούμενων και όπως εκτιμάται το ήμισυ και άνω αυτών των κατηγοριών αφορά στρατηγικούς κακοπληρωτές, οι οποίοι διαθέτουν ακίνητη περιουσία και καταθέσεις. Συνολικά, τα δάνεια των strategic defaulters υπολογίζονται σε 20 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα μισά είναι επιχειρηματικά.
