ΘΕΤΙΚΟ προδιαγράφεται το μέλλον των τηλεπικοινωνιών μετά τα προβλήματα που συσσώρευσε η διεθνής οικονομική κρίση στις εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Kantror Capital, θυγατρικής του ομίλου Kantor, με εξειδίκευση στις υπηρεσίες χρηματοοικονομικού συμβούλου, για τη διεθνή αγορά των τηλεπικοινωνιών και ιδιαίτερα για τις εξαγορές και τις συγχωνεύσεις.
Η αγορά των τηλεπικοινωνιών προσφέρει συνεχείς καινοτομίες στους καταναλωτές, οι οποίες συχνά θεωρούνται αναγκαίες την στιγμή που παρουσιάζονται.
Οι υπηρεσίες αυτές προσφέρουν ευκαιρίες για αυξημένα περιθώρια κέρδους, ενώ η μικρή αλλά σταθερή αύξηση της ζήτησης που αναμένεται για τις “παραδοσιακές” υπηρεσίες (σταθερή τηλεφωνία, σταθερό Internet) προσφέρουν έναν αξιόπιστο πυρήνα σταθερών εσόδων. Από την άλλη πλευρά η ένταση του ανταγωνισμού παραμένει υψηλή. Οι παραδοσιακές υπηρεσίες, ωστόσο, αποτελώντας αγαθό ευρείας χρήσης (commodity), υπόκεινται σε έντονους πολέμους τιμών, συμπιέζοντας τα περιθώρια κέρδους από αυτές.
Σύμφωνα με την έκθεση Kantor Capital, τα σημαντικότερα σημεία που αναμένεται να χαρακτηρίσουν την αγορά τηλεπικοινωνιών την επόμενη πενταετία συνοψίζονται στα εξής:
α. διείσδυση νέων τηλεπικοινωνιακών τεχνολογιών σε λιγότερο ανεπτυγμένες αγορές (τρίτος κόσμος),
β. αύξηση του ανταγωνισμού για φωνητικές υπηρεσίες μέσω ανάπτυξης υπηρεσιών τηλεφωνίας VoIP,
γ. συμπίεση περιθωρίων λόγω αυξημένου ανταγωνισμού και διαμόρφωσης των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών ως αγαθά ευρείας χρήσης, και
δ. αύξηση της ζήτησης για νέες υπηρεσίες (mobile Internet, DSL, κινητή τηλεφωνία 3ης γενιάς).
Η αγορά στην Ελλάδα δεν αναμένεται να παρουσιάσει σημαντικές αλλαγές, και ο ΟΤΕ είναι αυτός που θα καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις. Η ελληνική αγορά τηλεπικοινωνιών μεσοπρόθεσμα δεν παρουσιάζει σημαντικές επενδυτικές ευκαιρίες και οι πιθανές σημαντικές κινήσεις εξαγορών / συγχωνεύσεων σχετίζονται όλες με την τακτοποίηση των θέσεων του ΟΤΕ στο εξωτερικό. Μεσομακροπρόθεσμα, στην ελληνική αγορά θα υπάρξουν εξαγορές και απορροφήσεις για την εξασφάλιση ενιαίας τεχνικής υποδομής.
Οι διεθνείς τάσεις
Στο περιβάλλον αυτό τα κρίσιμα χαρακτηριστικά ανταγωνιστικότητας των τηλεπικοινωνιακών επιχειρήσεων είναι το μέγεθος και η ποιότητα και καινοτομία των προσφερόμενων υπηρεσιών σε συνδυασμό με τη γεωγραφική παρουσία. Η βελτίωση της γενικής οικονομικής συγκυρίας, σε συνδυασμό με τον αυξανόμενο ανταγωνισμό στον κλάδο, αναμένεται να οδηγήσουν σε αυξημένη δραστηριότητα εξαγορών και συγχωνεύσεων τα επόμενα έτη σε τέσσερις άξονες:
· εδραίωση των πολυεθνικών στις υπάρχουσες,
· επέκταση των πολυεθνικών σε αναπτυσσόμενες,
· αποεπενδύσεις συμμετοχών σε μη ελκυστικές αγορές, και
· οι τράπεζες και τα venture capitals θα συνεχίσουν τις εξαγορές.
Αν και το 2003 οι συμφωνίες εξαγορών και συγχωνεύσεων παγκοσμίως παρουσίασαν στασιμότητα και μείωση σε αξία κατά 14,1%, ο κλάδος τηλεπικοινωνιών στην Ευρώπη παρουσίασε την 5η υψηλότερη αξία πραγματοποιηθέντων συμφωνιών, ανεβαίνοντας μία θέση σε σχέση με το 2002. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο κλάδος παρουσίασε την μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση συνολικής αξίας συναλλαγών σε σχέση με όλους τους κλάδους, της τάξης του 35%, κυρίως οδηγούμενη από τη σημαντικού μεγέθους συναλλαγή ύψους US$21,3 δισ. της εξαγοράς του υπολοίπου 45,1% της Telecom Italia από την Olivetti.
Οι περισσότερες από τις μεγάλες εξαγορές που πραγματοποιήθηκαν στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών αποτέλεσαν κινήσεις ανασύνταξης και τακτοποίησης των μεγάλων διεθνών ομίλων του κλάδου. Σημειώνεται ότι παρατηρείται ιδιαίτερα έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών από επενδυτικά σχήματα τραπεζών και επενδυτικών οίκων, με τις 4 από τις 10 μεγαλύτερες εξαγορές / συγχωνεύσεις του κλάδου κατά το 2003 να πραγματοποιούνται από χρηματοοικονομικούς επενδυτές, δηλαδή επενδυτικές τράπεζες και εταιρείες επιχειρηματικών συμμετοχών (venture capital). Η τάση αυτή υποδηλώνει την αναγνώριση “κρυμμένης” αξίας στις εταιρείες τηλεπικοινωνιών, καθώς οι χρηματοοικονομικοί επενδυτές οδηγούνται σε επενδύσεις βάσει καθαρά χρηματοοικονομικών κριτηρίων. Η δραστηριοποίησή τους αυτή δείχνει ότι αναμένουν σημαντικές αποδόσεις επί του επενδυόμενου κεφαλαίου τους σε μεσο-μακροπρόθεσμο.
Κατά το 2003 πραγματοποιήθηκαν κινήσεις της Vodafone για αύξηση της συμμετοχής της σε εταιρείες της σε Ισπανία και Πορτογαλία στο 100% (αλλά και στην Ελλάδα, η οποία αφορούσε αύξηση κατά 9,4% της συμμετοχής της Vodafone στην Panafon). Παράλληλα πραγματοποιήθηκε και αποεπένδυση από συμμετοχή που κατείχε στην Japan Telecom Co Ltd της Ιαπωνίας, διατηρώντας όμως τη συμμετοχή της στην εταιρεία κινητής τηλεφωνίας της Japan Telecom, J-Phone. Τα κεφάλαια που αντλήθηκαν από τη συναλλαγή θα διατεθούν για την αποπληρωμή χρεών της εταιρείας. Αντίστοιχη στρατηγική ακολούθησε και η France Telecom, η οποία μέσω δημόσιας προσφοράς αύξησε τη συμμετοχή της στη θυγατρική Orange SA στο 86,3%. Η France Telecom προσέφερε premium 21% έως 23% στην τιμή αγοράς της μετοχής. Ακολουθώντας αντίθετη στρατηγική η AT&T προχώρησε σε πώληση στη μητρική εταιρεία (Cesky Telecom AS) του 49% της Eurotel sro που κατείχε θυγατρική της εταιρεία στην Τσεχία, δείχνοντας έτσι μία τάση επικέντρωσης των δραστηριοτήτων της στη βασική της αγορά των Η.Π.Α.
Από τις 40 μεγαλύτερες συναλλαγές του έτους οι 17 (42%) αφορούσαν διείσδυση σε νέες αγορές, με την πλειοψηφία αυτών να πρόκειται για είσοδο τραπεζών και επενδυτικών κεφαλαίων στον τηλεπικοινωνιακό κλάδο.
Με μικρή διαφορά ακολουθούν οι συναλλαγές με στόχο την τακτοποίηση της θέσης της εταιρείας, συνήθως μέσω αύξησης συμμετοχής σε υπάρχουσες επενδύσεις αλλά και με αποεπενδύσεις, με 15 συναλλαγές (37%). Μοναδική συναλλαγή με στόχο την κάθετη επέκταση παρουσιάζεται η εξαγορά μεριδίου της Vivendi Universal (παραγωγή και διανομή ταινιών) από το NBC (τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί).
Οι ελληνικές προοπτικές
Η εικόνα στην ελληνική αγορά τηλεπικοινωνιών παρουσιάζεται, σύμφωνα με την έκθεση της KANTOR CAPITAL, αρκετά διαφορετική από το διεθνές τοπίο. Η σταθερή τηλεφωνία, λόγω των ιδιαίτερα υψηλών επενδύσεων που απαιτούνται από νεοεισερχόμενους παίκτες παραμένει σε μεγάλο βαθμό ελεγχόμενη από τον ΟΤΕ. Μοναδικός σημαντικός ανταγωνιστής του είναι η Tellas. Θεωρείται αμφίβολο ότι θα υπάρξουν σημαντικές επενδυτικές κινήσεις στην αγορά, εκτός από την πιθανή είσοδο θεσμικών επενδυτών στους μικρότερους παίκτες της αγοράς σε περίπτωση αναγνώρισης ευκαιριών ανάπτυξης και αξίας.
Η αγορά κινητής τηλεφωνίας θεωρείται κορεσμένη, αλλά η αύξηση των συνδρομητών με πολλαπλές συνδέσεις θα τροφοδοτήσει τη μεγέθυνση. Η ανάπτυξη της χρηστικότητας των νέων υπηρεσιών αναμένεται επίσης να αυξήσει τη ζήτηση για υπηρεσίες πέρα από φωνητικές κλήσεις. Η φορητότητα των αριθμών κινητής τηλεφωνίας μεταξύ εταιρειών είναι ένας νέος παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει την αγορά, καθώς η ευελιξία των καταναλωτών αυξάνεται σημαντικά.
Επιχειρηματικές κινήσεις δεν προβλέπονται, καθώς οι ξένες εταιρείες έχουν ήδη προβεί σε αυξήσεις των μετοχικών θέσεων. Η απορρόφηση της COSMOTE από τον ΟΤΕ κατά τα πρότυπα France Telecom / Orange, για την ενίσχυση της κερδοφορίας του είναι εφικτή αλλά δεν μοιάζει πιθανή μέσα στο 2004 ή 2005.
Στον τομέα του Internet δεν αναμένεται καμία σημαντική εξαγορά για τα επόμενα έτη, καθώς οι παίκτες που δραστηριοποιούνται αμιγώς στην αγορά αυτή είναι πολύ μικροί.
Μεσομακροπρόθεσμα αναμένεται σύγκλιση τεχνολογίας, με αποτέλεσμα οι τηλεπικοινωνίες να γίνονται πάνω από μικτά συστήματα, τάση που θα δημιουργήσει προϋποθέσεις για εξαγορές και απορροφήσεις για να διαφυλαχθεί το ενιαίο της απαιτούμενης τεχνικής υποδομής.
