Τη δημιουργία ενός μόνιμου μηχανισμού απορρόφησης εργατικού δυναμικού στα πρότυπα του ELR (Employer of Last Resort) προκρίνει με συνέντευξη στο naftemporiki.gr, ο καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και επιστημονικός συνεργάτης του ΙΝΕ ΓΣΕΕ – ΑΔΕΔΥ Γιώργος Αργείτης, εν μέσω των διεργασιών στην ΕΕ για την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων αλλά και των διαπραγματεύσεων της ελληνικής κυβέρνησης με την τρόικα.
Ο καθηγητής Αργείτης χαρακτηρίζει αναγκαία σε Ελλάδα και Ευρώπη την καθιέρωση ενός μηχανισμού αύξησης της απασχόλησης, προστιθέμενης αξίας και χωρίς ημερομηνία λήξης, σύμφωνα με τις προδιαγραφές του θεσμού ELR ο οποίος έχει εφαρμοστεί κατά καιρούς στις ΗΠΑ. Σε αυτό το πλαίσιο κάνει λόγο για έναν τρίτο πόλο απασχόλησης σε τοπικό επίπεδο στους τομείς των κοινωνικών και ενδεχομένως περιβαλλοντικών υπηρεσιών, στο πλαίσιο του οποίου θα αξιοποιούνται άνεργοι με τον βασικό μισθό έως ότου γίνεται δυνατή η εξεύρεση εργασίας στον ιδιωτικό ή δημόσιο τομέα. Ως εν δυνάμει πηγές χρηματοδότησης χαρακτηρίζει: α) απευθείας ευρωπαϊκά κονδύλια κατόπιν διαπραγμάτευσης με τους πιστωτές την οποία χαρακτηρίζει ευνοϊκότερη για έναν τέτοιον σκοπό β) μέρος των πρωτογενών πλεονασμάτων παράλληλα με ένα «πάγωμα» των τόκων δανεισμού γ) έσοδα από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής δ) ενσωμάτωση των επιδομάτων ανεργίας.
Σε επίπεδο ΕΕ είναι σε εξέλιξη διεργασίες οι οποίες στοχεύουν στη διασφάλιση πόρων έως και 40 δις ευρώ για την απασχόληση των νέων, με απώτερο σκοπό κανένας νέος σε καμία ευρωπαϊκή χώρα να μην μένει άνεργος για περισσότερους από 4 μήνες.
Κατά τη γνώμη μου πρόκειται για μία προσπάθεια η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα... δείγμα απασχόλησης. Το ζήτημα είναι πώς θα διαμορφώσουμε συνθήκες υψηλότερων ρυθμών απασχόλησης και ίσως πώς θα ξαναθέσουμε τον στόχο της πλήρους απασχόλησης. Προϋποθέσεις προς αυτήν την κατεύθυνση είναι η εγκατάλειψη της επιλογής της οικονομικής λιτότητας, η δημιουργία συνθηκών διατηρήσιμης οικονομικής ανάπτυξης και η θέσπιση θεσμών απασχόλησης. Συνδυαστικά, αυτά τα τρία στοιχεία μπορούν να αντιμετωπίσουν δραστικά και αποτελεσματικά το πρόβλημα της ανεργίας και των νέων και του συνόλου του εργατικού δυναμικού.
Πώς θα διαμορφωθούν λοιπόν οι συνθήκες για τη δημιουργία θέσεων εργασίας;
Η απασχόληση αυξάνεται, όταν αυξάνεται η παραγωγή και κυρίως όταν αυξάνονται οι παραγωγικές δραστηριότητες εντάσεως εργασίας. Άρα, θα πρέπει να επανεξετάσουμε συνολικά ως Ευρώπη τον τρόπο με τον οποίο θα τονώσουμε τη βιομηχανική ανάπτυξη και θα δημιουργήσουμε νέους κλάδους δραστηριότητας κυρίως στον τομέα των εναλλακτικών μορφών ενέργειας (που σημαίνει αύξηση της απασχόλησης ταυτόχρονα με διατηρησιμότητα του περιβάλλοντος). Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρξει μία ανακατανομή πόρων από παρασιτικές χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες προς παραγωγικές δραστηριότητες. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, θα πρέπει να αλλάξει και το μακροοικονομικό πλαίσιο. Με άλλα λόγια, η λιτότητα και οι αντιπληθωριστικές νομισματικές πολιτικές δεν συμβάλλουν στη δημιουργία προϋποθέσεων διατηρήσιμης ανάπτυξης. Αντιθέτως, δημιουργούν προϋποθέσεις διατηρήσιμης ύφεσης.
Ποια συμπεράσματα εξάγετε ειδικότερα για την Ελλάδα;
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει ένα τριπλό πρόβλημα: είναι εγκλωβισμένη στην «παγίδα» του χρέους και της λιτότητας, αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα ρευστότητας και συγχρόνως το -έτσι κι αλλιώς ανεπαρκές- παραγωγικό δυναμικό της (όχι μόνο εργατικό) βρίσκεται σε καθεστώς υποχρησιμοποίησης λόγω της ύφεσης. Ακόμα και αν περάσουμε σε μία φάση αύξησης της ζήτησης, αυτή θα αυξήσει τη χρήση του υπάρχοντος παραγωγικού δυναμικού, το οποίο όμως θα πρέπει συγχρόνως να διευρυνθεί περαιτέρω. Συνεπώς, χρειαζόμαστε πολλές νέες επενδύσεις. Ωστόσο, είναι τέτοιο το μέγεθος της ανεργίας στην Ελλάδα (πάνω από 27%) που καθιστά ανέφικτη την επιστροφή σε μονοψήφιο ρυθμό ανεργίας σε λιγότερο από 10 χρόνια. Ακόμη και αν υπάρξουν ιδιωτικές επενδύσεις, δημόσιες επενδύσεις και παραγωγική ανασυγκρότηση, αυτά θα έχουν αποτέλεσμα μετά από αρκετά χρόνια. Ακριβώς σε αυτό το σημείο εισέρχεται στη συζήτηση ο θεσμός του εργοδότη ύστατης προσφυγής.
Σε τι ακριβώς αφορά αυτή η διαδικασία;
Πρόκειται για έναν θεσμό μόνιμης και πλήρους απασχόλησης. Για ένα πρόγραμμα χωρίς deadline. Ουσιαστικά, δημιουργείται μία τρίτη αγορά εργασίας ανάμεσα στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα. Είναι η κοινωνική αγορά εργασίας, η οποία προσφέρει κινωνικές και ίσως και περιβαλλοντικές υπηρεσίες. Ειδικότερα, μετά από μία αξιολόγηση των αναγκών σε τοπικό – περιφερειακό επίπεδο, δημιουργούνται προγράμματα απασχόλησης χωρίς ημερομηνίας λήξης τα οποία απορροφούν ένα μέρος του εργατικού δυναμικού ανάλογα με τους διαθέσιμους πόρους. Ο άνεργος ο οποίος θα ενταχθεί σε ένα αντίστοιχο πρόγραμμα θα αμοίβεται με τον βασικό μισθό έως ότου καταφέρει να ενταχθεί στην αγορά εργασίας. Για τη χρηματοδότηση του προγράμματος θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ένα μέρος από την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής, η οποία αυτομάτως θα αποκτούσε ένα επιπλέον κίνητρο για όλους.
Επίσης, τα σημερινά επιδόματα ανεργίας θα μπορούσαν να μετατραπούν σε αμοιβές απασχόλησης, με πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα για την οικονομία. Κυρίως, όμως, αυτός ο θεσμός θα μπορούσε να αποτελέσει ένα μείζον εργαλείο στη διαπραγμάτευση της κυβέρνησης με την τρόικα. Η ελληνική πλευρά θα μπορούσε να ζητήσει απευθείας χρηματοδότηση από τα διάφορα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ, όπως και ένα «πάγωμα» των τόκων το οποίο θα ανακυκλωνόταν προς αυτά τα προγράμματα απασχόλησης, εφόσον θα υπάρχουν πρωτογενή πλεονάσματα. Το βασικό επιχείρημα προς αυτήν την κατεύθυνση είναι ότι τα προγράμματα απασχόλησης θα φέρουν ανάπτυξη και σε τελική ανάλυση θα διασφαλίσουν βιώσιμα πλεονάσματα τα οποία στη συνέχεια θα χρησιμοποιηθούν και για την αποπληρωμή των τόκων. Το ELR είναι ένας θεσμός μείζονος σημασίας τον οποίο θα έπρεπε να εφαρμόσει σήμερα συνολικά η ΕΕ μέσω της δημιουργίας ενός αντίστοιχου ταμείου. Με αυτόν τον τρόπο θα δίναμε απάντηση στην ανθρωπιστική, την κοινωνική και την οικονομική διάσταση της κρίσης.
Είπε στο naftemporiki.gr:
• «Η ανεργία στην Ελλάδα ξεπερνά το 27%, με την ανεργία των νέων να αγγίζει το 60%. Στις υπάρχουσες θέσεις απασχόλησης ανακυκλώνονται οι λεγόμενες παραγωγικές ηλικίες, οι οποίες βρίσκονταν ήδη στην αγορά εργασίας, πριν από το ξέσπασμα της κρίσης. Οι νεότεροι εντάσσονται με πολύ μεγάλη δυσκολία στην αγορά απασχόλησης».
• «Είναι τέτοιο το μέγεθος της ανεργίας στην Ελλάδα που καθιστά ανέφικτη την επιστροφή σε μονοψήφιο ρυθμό ανεργίας σε λιγότερο από 10 χρόνια».
• «Την ευθύνη για την ανεργία δεν την έχει ο άνεργος αλλά η οικονομία, η οποία δεν μπορεί να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας. Γι’ αυτό και δεν έχουν λειτουργήσει αποτελεσματικά τα προγράμματα κατάρτισης. Η κατάρτιση πιάνει τόπο όταν υπάρχουν θέσεις εργασίας. Ειδάλλως, η ανεργία θα λυνόταν... με δύο μεταπτυχιακά».
• «Ο μισθός του εργαζόμενου αποτελεί μεν κόστος για την επιχείρηση, αλλά συγχρόνως προσδιορίζει τη ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες. Σε μία οικονομία η οποία είναι εξαρτημένη από την εγχώρια ζήτηση, η μείωση του κόστους δεν οδηγεί στην επέκταση της παραγωγής και στη δημιουργία θέσεων εργασίας αλλά στη συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας και στην αύξηση της ανεργίας».
• «Σε ορισμένες περιπτώσεις, δηλαδή σε μεγάλες επιχειρήσεις οι οποίες απασχολούν πολλούς εργαζόμενους και εξάγουν προϊόντα και υπηρεσίες στο εξωτερικό, υπάρχει όφελος από τον περιορισμό του εργατικού κόστους, καθώς μειώνονται οι τιμές και άρα βελτιώνεται η ανταγωνιστικότητα της επιχείρησης. Αλλά πόσες είναι αυτές οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα; Στη Γερμανία οι εξαγωγές ανέρχονται στο 45% της παραγωγής, ενώ στην Ελλάδα κυμαίνονται στο 15%. Προτού εφαρμοστεί μία αντίστοιχη στροφή στο μοντέλο μιας χώρας, θα πρέπει να προηγηθεί η παραγωγική ανασυγκρότηση. Σε κάθε περίπτωση, εν μέσω ύφεσης, δεν μπορεί να υλοποιηθεί αποτελεσματικά μία αντίστοιχη πολιτική».
BAΣΙΛΗΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ - [email protected]
