Αμεση παρέμβαση από την Ε.Ε. με μέτρα ύψους 7,6 δισ. ευρώ (περίπου 4% του ΑΕΠ) για την ελάφρυνση του ελληνικού δημόσιου χρέους ζητά το
ΔΝΤ, ώστε ο διεθνής οργανισμός να μπορέσει να συνεχίσει τη χρηματοδότηση του προγράμματος στήριξης.
Η έκθεση του ΔΝΤ, που δημοσιοποιήθηκε χθες, σημειώνει ότι το ελληνικό χρέος χρηματοδοτείται κανονικά μέχρι τα μέσα του 2014, οπότε ολοκληρώνεται το πρόγραμμα δανεισμού από την Ε.Ε.
Από το σημείο αυτό και πέρα το Ταμείο προβλέπει την ανάγκη πρόσθετης χρηματοδότησης από την Ε.Ε., η οποία θα φτάνει τα 4,4 δισ. ευρώ για το 2014 και τα 6,5 δισ. ευρώ για το 2015, ώστε η Ελλάδα να μπορεί να εξυπηρετεί τις υποχρεώσεις του χρέους της.
Ο επικεφαλής της ομάδας του Ταμείου για την Ελλάδα Πολ Τόμσεν εκτίμησε ότι, εκτός της πρόσθετης χρηματοδότησης, η Ελλάδα θα χρειαστεί επιπλέον μέτρα ύψους 6,5 δισ. ευρώ για τη διετία 2015-2016.
Σε ό,τι αφορά τη μεσομακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους, το ΔΝΤ αφήνει να εννοηθεί ότι θα πρέπει να υπάρξει διπλή παρέμβαση στο χρέος από τους Ευρωπαίους εταίρους μας: μία άμεσα, η οποία θα πρέπει να συμφωνηθεί το Σεπτέμβριο, και μία σε πιο μακροπρόθεσμο πλάνο, η οποία και θα οδηγήσει σε χρέος σημαντικά χαμηλότερο από το 120% του ΑΕΠ.
ΔΝΤ
Συγκεκριμένα τονίζεται ότι με βάση ότι το μακροοικονομικό μοντέλο η δυναμική του χρέους παραμένει ίδια με αυτή του περασμένου Μαρτίου.
Στην έκθεση σημειώνεται: «Το ελληνικό χρέος θα φτάσει το 176% του ΑΕΠ φέτος, για να υποχωρήσει στο 124% το 2020 μετά από πρόσθετα μέτρα τα οποία θα πρέπει να καθοριστούν άμεσα, το ύψος των οποίων θα φτάνει το 4% του ΑΕΠ για τη διετία 2014-2015».
Λίγο πιο κάτω ο διεθνής οργανισμός σημειώνει: «Επιπροσθέτως οι Ευρωπαίοι εταίροι έχουν δεσμευτεί να βοηθήσουν ώστε το ελληνικό χρέος να μειωθεί περαιτέρω στο 110% του ΑΕΠ μέχρι και το τέλος του 2022».
Η μετάθεση του συνόλου των μελλοντικών αναγκών στην Ε.Ε. έχει πίσω της και την επεισοδιακή συνεδρίαση του ΔΣ του Ταμείου για την έγκριση της δόσης ύψους 1,7 δισ. ευρώ προς την Ελλάδα, από την οποία αποχώρησαν διαμαρτυρόμενοι τόσο ο εκπρόσωπος της Βραζιλίας όσο και οι εκπρόσωποι άλλων 10 χωρών της Λατινικής Αμερικής.
Παρ' όλα αυτά συνάδει με το καταστατικό του Ταμείου, που θέλει τη διακοπή χρηματοδότησης προς χώρα μέλος του η οποία δεν διαθέτει προοπτική μεσοπρόθεσμης βιωσιμότητας για το δημόσιο χρέος της.
Εκτός όμως από τις ενστάσεις για το χρέος, το ΔΝΤ μέσα από την έκθεσή του απειλεί με πρόσθετες, επώδυνες περικοπές, οι οποίες -όπως τονίζεται- θα χτυπήσουν «τις πιο ευαίσθητες κοινωνικά ομάδες» αν δεν επιτευχθεί ο στόχος της αύξησης των εσόδων και της ολοκλήρωσης των μεταρρυθμίσεων, όπως έχουν συμφωνηθεί με το πρόγραμμα.
Στην έκθεση του για την 4η αξιολόγηση του δεύτερου μνημονίου ασκεί έντονη κριτική για καθυστερήσεις στη βελτίωση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού και την επιβολή του νέου φόρου για τα ακίνητα από το 2014.
Σε ό,τι αφορά το φοροεισπρακτικό μηχανισμό, τονίζεται ότι ο στόχος των εσόδων υπόκειται σε μεγάλη αβεβαιότητα δεδομένων μεγάλων παρατάσεων στην περίοδο υποβολής φορολογικών δηλώσεων αλλά και της υπερσυγκέντρωσης φορολογικών υποχρεώσεων για το τέλος του χρόνου.
Τονίζεται επίσης ότι η βραδύτητα με την οποία κινούνται οι αλλαγές στο σύστημα είσπραξης φόρων δεν εγγυάται σε καμία περίπτωση την επίτευξη της αύξησης κατά 0,4% στα δημόσια έσοδα που υπολογίζουν οι ελληνικές αρχές (ποσοστό που αυξάνεται στο 1,6% μέχρι και το 2016).
Σε ό,τι αφορά το νέο φόρο για τα ακίνητα, το ΔΝΤ συμπλέει με την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την παράταση της είσπραξης του χαρατσιού μέσω των λογαριασμών της
ΔΕΗ, έστω και με κάποιες τροποποιήσεις.
Επί της ουσίας τονίζεται ότι ο νέος φόρος, όπως παρουσιάστηκε στο Ταμείο τον Ιούνιο, θα είναι πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί από το 2014, δεδομένης της έλλειψης τόσο σε ανθρώπινο δυναμικό όσο και σε υλικοτεχνική υποδομή των φορολογικών αρχών.
Στον τομέα των δαπανών παραδέχεται ένα καταρχήν «κλείσιμο» με νέα μέτρα του δημοσιονομικού κενού ύψους 1,9 δισ. ευρώ για τη διετία 2013-2014 που δημιούργησαν οι υπερβάσεις των δαπανών του ΕΟΠΠΥ, η υστέρηση των εισπράξεων από το χαράτσι της ΔΕΗ και η μη εφαρμογή μέτρων όπως η επιβολή της έκτακτης εισφοράς 1 τοις χιλίοις υπέρ του
ΟΑΕΕ στον τζίρο των επιχειρήσεων και η προσαρμογή των συντάξεων των στρατιωτικών με βάση το ενιαίο μισθολόγιο του Δημοσίου.
Σημειώνει όμως ότι τα μέτρα με τα οποία έκλεισε το δημοσιονομικό κενό θα επανεξεταστούν κατά τη διαπραγμάτευση του Σεπτεμβρίου. Στο θέμα της μείωσης του
ΦΠΑ στον τομέα της εστίασης το Ταμείο ξεκαθαρίζει ότι ήταν αντίθετο κατά τη διαπραγμάτευση, χαρακτηρίζοντας το μέτρο ρηχό και με μικρή απόδοση στην πραγματική οικονομία.
Σημειώνεται δε ότι η ομάδα του Ταμείου τάχθηκε υπέρ της ταχύτερης μείωσης των εργοδοτικών εισφορών κατά 5%, που περιλαμβάνεται ως μέτρο στο πρόγραμμα και η οποία -όπως σημειώνεται- θα είχε μεγαλύτερο αποτέλεσμα στην αύξηση της απασχόλησης.
Σοβαρή κριτική ασκείται επίσης και στην καθυστέρηση της εφαρμογής της κινητικότητας και των απολύσεων στο Δημόσιο. Σημειώνεται δε, εκτός από το σχέδιο για την κινητικότητα 25.000 υπαλλήλων μέσα στο 2013, ότι έρχεται πίσω το σχέδιο για τις 15.000 απολύσεις το οποίο πλέον θα πρέπει να ολοκληρωθεί μέχρι και τα μέσα του 2014.
Οι προκλήσεις
Σε γενικές γραμμές το ΔΝΤ σημειώνει ότι, παρά την πρόοδο που συντελείται σε δημοσιονομικό επίπεδο, το ελληνικό πρόγραμμα υπόκειται σε τέσσερις βασικές αβεβαιότητες.
-
Τη συνέχιση της καθυστέρησης στις διαρθρωτικές αλλαγές και ειδικά αυτές που αφορούν το φοροεισπρακτικό μηχανισμό και τη μείωση του μεγέθους του δημόσιου τομέα.
-
Τις διαδοχικές πολιτικές κρίσεις που προκαλούν τα μέτρα που επιβάλλονται από το μνημόνιο.
-
Τη χαμηλότερη του αναμενομένου οικονομική επίδοση της Ευρωζώνης.
-
Την αστοχία στους δημοσιονομικούς στόχους και το πρόγραμμα των αποκρατικοποιήσεων.
Βιωσιμότητα χρέους
Μεσοπρόθεσμα βιώσιμο χαρακτηρίζει το ελληνικό χρέος το ΔΝΤ αν η Ε.Ε. υλοποιήσει τις δεσμεύσεις της για συνέχιση της χρηματοδότησης της Ελλάδας εφόσον αυτή εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της.
Παρ' όλα αυτά, οι άνθρωποι του ΔΝΤ δεν αλλάζουν τις εκτιμήσεις που είχαν και στην προηγούμενη έκθεσή τους. Το βασικό σενάριο του ΔΝΤ στην ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους αναφέρει ότι αυτό θα παραμείνει υψηλό το 2013, περίπου στο 176% του ΑΕΠ, πριν ξεκινήσει μια σταθερή υποχώρηση το 2015.
Στην έκθεση υπενθυμίζεται η υποχρέωση που έχουν αναλάβει οι Ευρωπαίοι το Δεκέμβριο του 2012 να παράσχουν περαιτέρω ανακούφιση στο ελληνικό χρέος -όταν θα επιτευχθεί πρωτογενές πλεόνασμα-, για να εξασφαλιστεί ότι αυτό θα βρίσκεται το 2020 στο 124% του ΑΕΠ και σημαντικά κάτω από το 110% του ΑΕΠ το 2022.
Οπως αναφέρεται στην ανάλυση, το χρέος αναμένεται να έχει μειωθεί στο 124% το 2020, αφού επιπρόσθετα έκτακτα μέτρα ανακούφισης της τάξης του 4% του ΑΕΠ καθοριστούν τη διετία 2014-2015.
Το χρέος αναμένεται να υποχωρήσει περαιτέρω γύρω στο 114% του ΑΕΠ το 2022 (πριν από τα μέτρα για τη μείωση του σημαντικά κάτω από το 110% του ΑΕΠ, για τα οποία έχουν δεσμευτεί οι Ευρωπαίοι εταίροι της Ελλάδας).
Στο σενάριο αυτό όμως επισημαίνεται ότι υπάρχουν ρίσκα. «Τα stress tests υποδεικνύουν ότι το βασικό σενάριο για την πορεία του χρέους είναι ιδιαίτερα ευάλωτο σε αστοχίες σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη και τα πρωτογενή πλεονάσματα, ενώ είναι ''ανθεκτικό'' σε λιγότερες αποκρατικοποιήσεις ή σε αναταράξεις σχετικά με τα επιτόκια δανεισμού» αναφέρεται.
Αν το πρωτογενές πλεόνασμα παραμείνει στο 0%, που είναι ο στόχος για το 2013, η αναλογία του χρέους προς το ΑΕΠ θα φτάσει το 148% το 2020 και θα αυξάνεται σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο.
Αν η ονομαστική ανάπτυξη βρίσκεται κατά μέσο όρο 1% κάτω από το 4% που προβλέπει το βασικό σενάριο, το χρέος θα ανέλθει στο 134% το 2020 με μια μικρή τάση μείωσης από εκεί και πέρα.
Αν τα έσοδα από τις αποκρατικοποιήσεις είναι τα μισά σε σχέση με το στόχο των 22 δισ. ευρώ, το χρέος το 2020 θα είναι μόνο 4% υψηλότερα του στόχου, ενώ θα διατηρείται μια ισχυρή πτωτική τροχιά.
Αν τα επιτόκια του EFSF αυξηθούν κατά μία μονάδα, το χρέος θα αυξηθεί και πάλι κατά μόλις 4% πάνω από το βασικό σενάριο.
Εξάλλου επισημαίνεται ότι τυχόν αναταράξεις στα επιτόκια των αγορών θα επηρεάσουν το χρέος με αργό ρυθμό μετά το 2020.
Αποκρατικοποιήσεις
Το ενδεχόμενο αλλαγής ακόμη και της διοίκησης του
ΤΑΙΠΕΔ αφήνει ανοιχτό η έκθεση του ΔΝΤ εν όψει της αξιολόγησης του Σεπτεμβρίου, ασκώντας έντονη κριτική και για την πορεία, αλλά και για τα έσοδα από το πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων.
Το ΔΝΤ χαιρετίζει την προσπάθεια για «ρευστοποίηση» των «εξαιρετικά προβληματικών» αμυντικών βιομηχανιών, μετά το ξεκαθάρισμα που θα πρέπει να προηγηθεί με τη μείωση του προσωπικού τους.
Στην παρούσα φάση ζητά να προωθηθεί άμεσα ο νέος διαγωνισμός για τη ΔΕΠΑ και να ξεκαθαρίσει το ταχύτερο δυνατό το θέμα των οφειλών με τις δύο μεγάλες εταιρείες ύδρευσης και αποχέτευσης (ΕΥΔΑΠ ΕΥΑΘ), που μπαίνουν και αυτές σε τροχιά αποκρατικοποίησης.
Επίσης σε μια προσπάθεια επανάκτησης του ρυθμού εσόδων που προβλέπει το πρόγραμμα τονίζεται ότι θα πρέπει να επανεξεταστεί η μεταφορά κάποιων από τις αποκρατικοποιήσεις του 2015-2016 για το 2014.
Επίσης ζητά να ξεκαθαριστεί το πλάνο για την αποκρατικοποίηση των μεγάλων λιμανιών ΟΛΠ και ΟΛΘ, ενώ προαναγγέλλει και αλλαγές για την αξιοποίηση των δημοσίων ακινήτων.
Σε ό,τι αφορά την εκτίμηση για τα έσοδα, τονίζεται ότι ο στόχος για φέτος μειώθηκε στο 1,5 δισ. ευρώ από 2,5 δισ. ευρώ αρχικά και αυξήθηκε στα 3,5 δισ. από 2,4 δισ. ευρώ για το 2014.
Ανοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων και μείωση των γραφειοκρατικών βαρών στις επιχειρήσεις
Πτωτικές πιέσεις στους μισθούς εξακολουθεί να ασκεί το μεγάλο χάσμα στην παραγωγή και η υψηλή ανεργία, ενώ η πρόοδος στην απελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων είναι βραδύτερη του αναμενομένου, γεγονός που αντανακλά την αντίσταση από τα κεκτημένα συμφέροντα, επισημαίνεται στην έκθεση του ΔΝΤ για την Ελλάδα.
Οι μεικτοί μισθοί στην Ελλάδα προβλέπεται να μειωθούν 7% φέτος και 1%-1/2% το 2014 (σε σχέση με τη σωρευτική μείωση άνω του 20% την περίοδο 2010-14), προτού επιστρέψουν σε μέτριους ρυθμούς αύξησης σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Η δυναμική των μισθών από τις αρχές του έτους έως σήμερα συνάδει με τον προβλεπόμενο αποπληθωρισμό 3%-4% για το 2013.
Σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, ο πληθωρισμός αναμένεται να παραμείνει χαμηλότερα από το μέσο όρο της Ευρωζώνης, δεδομένου ότι το μεγάλο χάσμα στην παραγωγή δεν πρόκειται να κλείσει πλήρως πριν από το 2020, σύμφωνα με το διεθνή οργανισμό.
Ωστόσο, το ΔΝΤ ζητά επιτάχυνση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για την αγορά εργασίας, ούτως ώστε να ανοίξουν τα κλειστά επαγγέλματα, να περιοριστούν τα ρυθμιστικά εμπόδια για την ενίσχυση του ανταγωνισμού, να μειωθούν τα γραφειοκρατικά βάρη προς τις επιχειρήσεις και να ελαττωθεί ακόμη περισσότερο το υπερβολικό κόστος εργασίας.
Βεβαίως, το Ταμείο παραδέχεται στην έκθεσή του ότι έχουν περιοριστεί οι υπερβολικοί περιορισμοί σε αρκετά επαγγέλματα και εκτιμά ότι οι εργασιακές μεταρρυθμίσεις που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής στις εργασιακές διαπραγματεύσεις και στον κατώτατο μισθό έχουν βοηθήσει τις ελληνικές επιχειρήσεις να ευθυγραμμιστούν με την παραγωγικότητα και έχουν αυξήσει τα κίνητρα για προσλήψεις νέων.
Ηδη, στο μέτωπο των εργασιακών μεταρρυθμίσεων έχει υιοθετηθεί ένας νέος μηχανισμός διαμόρφωσης του κατώτατου μισθού, βάσει του οποίου η αρμοδιότητα καθορισμού του εν λόγω μισθού μεταφέρεται από τους εργοδότες και τα συνδικάτα στην ίδια την κυβέρνηση. Και αυτό θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση αρκετών προβλημάτων στην αγορά εργασίας που έχουν να κάνουν με τις προσλήψεις και τις απολύσεις, όπως εκτιμά το ΔΝΤ.
Επίσης, η μείωση της χρονικής περιόδου για προειδοποίηση απόλυσης και της αποζημίωσης έχουν περιορίσει το υπερβολικό κόστος εργασίας στις περιπτώσεις απόλυσης.
Παρ' όλα αυτά, το ΔΝΤ επισημαίνει ότι το εργασιακό πλαίσιο προστασίας στην Ελλάδα παραμένει ιδιαίτερα άκαμπτο (ειδικά όσον αφορά στις μαζικές απολύσεις) και προαναγγέλλεται ότι η ελληνική κυβέρνηση θα προχωρήσει σε αλλαγές σε αυτό μέχρι το τέλος του έτους.
Το Ταμείο θα συνεχίσει να εστιάζει στην απελευθέρωση των αγορών εργασίας, κυρίως στις περιοχές όπου παραμένουν υπερβολικοί περιορισμοί, όπως ναυτιλία και ιδιωτική εκπαίδευση, ενώ η αποτελεσματική εφαρμογή μεταρρυθμίσεων στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών θα βοηθήσει στο να μεταφραστούν οι μειώσεις του κόστους εργασίας σε χαμηλότερες τιμές και σε αύξηση της ανταγωνιστικότητας.
Τέλος, στην έκθεση του ΔΝΤ επισημαίνεται ότι η ελληνική κυβέρνηση θα εντείνει ακόμη περισσότερο τη «μάχη» κατά της αδήλωτης εργασίας, θα αυξήσει την αποτελεσματικότητα της Επιθεώρησης Εργασίας και θα καταβάλλει ακόμη μεγαλύτερες προσπάθειες για να στηρίξει τους ανέργους, ενώ μέχρι το Δεκέμβριο του 2013 θα ενσωματώσει όλη την υφιστάμενη εργασιακή νομοθεσία σε έναν ενιαίο εργασιακό κώδικα.
Αγκάθι τα «κόκκινα» δάνεια
Ουσιαστική πρόοδο στην ανακεφαλαιοποίηση και ενίσχυση του χρηματοπιστωτικού συστήματος διαπιστώνει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, επισημαίνοντας, ωστόσο, ότι μένουν ακόμη σημαντικά βήματα, ιδιαίτερα στο μέτωπο της εξυγίανσης των τραπεζικών ισολογισμών.
Μεγάλο αγκάθι παραμένουν τα «κόκκινα» δάνεια, το ποσοστό των οποίων βαίνει αυξανόμενο, ενώ ανάκαμψη παρουσιάζουν οι καταθέσεις, με τις τέσσερις συστημικές τράπεζες να λαμβάνουν τη μερίδα του λέοντος.
Οπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται στην έκθεση του ΔΝΤ, αν και η διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών ολοκληρώθηκε, με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα να είναι ισχυρότερη των προσδοκιών, η εξυγίανση των τραπεζικών ισολογισμών δεν έχει ουσιαστικά αρχίσει.
Το αποτέλεσμα είναι η χαμηλή ποιότητα του ενεργητικού να εμποδίζει την αναγκαία ροή της χρηματοδότησης προς τον ιδιωτικό τομέα. Η ζήτηση για δάνεια από νοικοκυριά έχει μειωθεί τα δύο τελευταία τρίμηνα, καθώς η αναλογία υποχρεώσεων προς εισόδημα (109% το τέταρτο τρίμηνο του 2012) βαίνει αυξανόμενη, ενώ οι τιμές των ακινήτων βρίσκονται σε διαρκή πτώση.
Με τις μειώσεις μισθών, την υψηλή ανεργία και την αύξηση των φορολογικών βαρών να συρρικνώνουν το διαθέσιμο εισόδημα, το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων αυξήθηκε πάνω από το 27% το πρώτο τρίμηνο του έτους.
Αισθητή μείωση παρουσιάζουν και οι χορηγήσεις δανείων προς επιχειρήσεις, ενώ το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων στον εταιρικό τομέα έχει εκτιναχθεί στο 31%.
Βελτιωμένες είναι πάντως, σύμφωνα με το διεθνή οργανισμό, οι προοπτικές για τις καταθέσεις, το 96% των οποίων συγκεντρώνουν οι τέσσερις συστημικές τράπεζες: Πειραιώς
(30%), Εθνική (25%), Alpha (22%),
Eurobank (19%).
Οσον αφορά τη Eurobank, ειδικότερα, η χώρα δεσμεύεται να προχωρήσει στη διάθεση σημαντικού μετοχικού ποσοστού σε ξένους στρατηγικούς επενδυτές έως τα τέλη Μαρτίου 2014.
