Στην πληρωμή χρεολυσίων και τόκων του δημοσίου χρέους της χώρας κατευθύνθηκε η συντριπτική πλειοψηφία των δανείων που έλαβε μέχρι τώρα η Ελλάδα από το μηχανισμό στήριξης, ενώ ελάχιστα ήταν τα κεφάλαια που διατέθηκαν για την κάλυψη άλλων χρηματοδοτικών αναγκών.
Εξαίρεση αποτέλεσε το 2010, καθώς το δάνειο του μηχανισμού ύψους 31,5 δισ. ευρώ, που ξεκίνησε να εκταμιεύεται από το Μάιο, κάλυψε με αναλογία σχεδόν 50-50 τοκοχρεολύσια και έλλειμμα, ενώ φέτος διατέθηκαν 3,5 δισ. ευρώ για την αποπληρωμή ληξιπρόθεσμων χρεών προς τους ιδιώτες προμηθευτές του Δημοσίου. Από τα 209 δισ. ευρώ που έχουν εκταμιευτεί μέχρι τώρα, από Ευρωζώνη και ΔΝΤ, έχουν διατεθεί:
* 60 δισ. ευρώ, για πληρωμές χρεολυσίων (2010 - 2013).
* 48 δισ. ευρώ για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών.
* 35 δισ. ευρώ, που διατέθηκαν με το πρώτο PSI του Μαρτίου 2012 στους κατόχους ομολόγων, ως κίνητρο προκειμένου να συμμετάσχουν στην ανταλλαγή των ομολόγων.
* 11 δισ. ευρώ διατέθηκαν για την προαγορά των ομολόγων με το PSI+ του Δεκεμβρίου 2012.
* 40 δισ. ευρώ διατέθηκαν για πληρωμές τόκων (από Μάιο 2010 έως Ιούνιο 2013).
* 15 δισ. ευρώ διατέθηκαν για την κάλυψη άλλων δαπανών του προϋπολογισμού, εκ των οποίων και κατά προτεραιότητα εξοφλήθηκαν οφειλές στρατιωτικών εξοπλισμών, ενώ ένα τμήμα τους κάλυψε λειτουργικές δαπάνες του προϋπολογισμού, κυρίως το έτος 2010.
Η προτεραιότητα της τρόικας για την κάλυψη των δαπανών εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους έχει διπλό στόχο. Αφενός την αποτροπή της άτακτης χρεοκοπίας, αφετέρου την άσκηση πίεσης προς την ελληνική κυβέρνηση να περικόψει τις δαπάνες, ώστε να καλύπτει τις πρωτογενείς δαπάνες (λειτουργικές, μισθοί συντάξεις, επιχορηγήσεις) με τα έσοδα του προϋπολογισμού. Δηλαδή, στόχος των δανειστών δεν είναι η κάλυψη ελλειμμάτων που προκύπτουν από λειτουργικές δαπάνες του κράτους, αλλά με προτεραιότητα χρηματοδοτούν ανάγκες για πληρωμές χρεολυσίων και τόκων. Μάλιστα, επέβαλαν οι συγκεκριμένες πληρωμές να γίνονται απευθείας από τον ειδικό λογαριασμό που έχει συσταθεί στην Τράπεζα της Ελλάδος, στον οποίο κατατίθενται τα ποσά των δόσεων και αποπληρώνονται απευθείας τα χρεολύσια, απαγορεύοντας στην κυβέρνηση να λάβει κονδύλια για άλλες δραστηριότητες. Στον ίδιο λογαριασμό κατατίθενται τα έσοδα των αποκρατικοποιήσεων (όταν υπάρχουν) και το 30% του πλεονάσματος των εσόδων (που ακόμη δεν υφίστανται), τα οποία επίσης η κυβέρνηση δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει για άλλο σκοπό πλην της πληρωμής χρεολυσίων.
Από την ανάλυση των στοιχείων των δανείων της τρόικας προκύπτει η ανακύκλωση του ελληνικού χρέους και η αναποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων που έγιναν μέχρι τώρα. Ενδεικτικό είναι πως με το PSI του Μαρτίου του 2012 επιτεύχθηκε μείωση του χρέους κατά 106 δισ. ευρώ, αλλά η Ελλάδα έλαβε νέα δάνεια από το μηχανισμό ύψους 109 δισ. ευρώ (η σύμβαση προβλέπει 130 δισ. ευρώ), με αποτέλεσμα το χρέος να παραμένει στο ύψος του. Συγκεκριμένα, ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ το 2011 ήταν 170,3% το 2012 με τα PSI μειώθηκε σε 156,9%, αλλά με τα νέα δάνεια του μηχανισμού το 2013 θα αυξηθεί στο 175,2%, πάνω δηλαδή και από το επίπεδο του 2011, προ PSI! Παράλληλα, με τη χρήση των δανείων του μηχανισμού για την πληρωμή του 100% των χρεολυσίων και με τα δύο PSI οδηγηθήκαμε σε αναδιάρθρωση του χρέους, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία του χρέους πέρασε από τα χέρια ιδιωτών στα χέρια των κρατών της Ευρωζώνης και του ΔΝΤ.
309,36 δισ. ευρώ
Με βάση τα στοιχεία της 31ης Μαρτίου 2013, από το συνολικό ποσό του χρέους, 309,36 δισ. ευρώ, τα 100,55 δισ. ευρώ αποτελούν ομόλογα και έντοκα γραμμάτια που κατέχονται από ιδιώτες επενδυτές, την ΕΚΤ και άλλες εθνικές κεντρικές τράπεζες. Το ποσό έχει συρρικνωθεί αισθητά με τα PSI, δεδομένου ότι προηγουμένως το ύψος των ομολόγων που κατείχαν οι ιδιώτες έφτανε σε 260 δισ. ευρώ. Η αξία των ομολόγων που απέμειναν σε ιδιώτες επενδυτές και ασφαλιστικά ταμεία περιορίστηκε σε 81,33 δισ. ευρώ, από 240,94 δισ. ευρώ το Δεκέμβριο του 2011. Τα ομόλογα ξένου Δικαίου μειώθηκαν από 18,52 δισ. ευρώ το 2011 σε 4,01 δισ. ευρώ, στο τέλος του περασμένου Μαρτίου. Ανοδική ήταν η πορεία των δανείων, τα οποία αυξήθηκαν σημαντικά και αποτελούν πλέον την πλειοψηφία του δημοσίου χρέους. Ειδικότερα, τα δάνεια του μηχανισμού στήριξης Ε.Ε. και ΔΝΤ αυξήθηκαν στο ποσό των 191,11 δισ. ευρώ στο τέλος του Μαρτίου. Στο σκέλος των δανείων υπάρχει και η κατηγορία «διακρατικά δάνεια», το ύψος των οποίων ήταν 7,06 δισ. ευρώ, ενώ μια άλλη κατηγορία είναι «λοιπά δάνεια εξωτερικού», το ύψος των οποίων είναι 5,3 δισ. ευρώ.
Στα 58,13 δισ. η εξυπηρέτηση του χρέους το 2010
Το 2010 ήταν η χρονιά ένταξης της χώρας στο μνημόνιο, αφού οι αγορές έκλεισαν στις αρχές Απριλίου. Στο πρώτο τρίμηνο του έτους, το Δημόσιο πρόλαβε και δανείστηκε από τις αγορές το ποσό των 18 δισ. ευρώ, με εκδόσεις πενταετών, επταετών, 20ετών και δεκαετών ομολόγων. Η τελευταία έκδοση ήταν το δεκαετές ομόλογο ύψους 5 δισ. ευρώ, με επιτόκιο 6%. Το συγκεκριμένο ποσό ήταν ελάχιστο, ενώπιον των δανειακών αναγκών του Δημοσίου για το 2010, που έφταναν σε 56 δισ. ευρώ.
Συνεπώς, ακολούθησε η ένταξη στο μηχανισμό στήριξης (και το μνημόνιο), από τον οποίο η Ελλάδα δανείστηκε το ποσό των 31,5 δισ. ευρώ. Με την προσθήκη και των δανείων του μηχανισμού, το συνολικό ποσό των δανείων ανήλθε σε 49,5 δισ. ευρώ. Παράλληλα, το Ελληνικό Δημόσιο το 2010 δανείστηκε και με έντοκα γραμμάτια. Συνολικά εξέδωσε βραχυπρόθεσμους τίτλους ύψους 18 δισ. ευρώ, όμως από το γεγονός ότι το αμέσως προηγούμενο έτος οι εκδόσεις εντόκων ήταν 8,9 δισ. ευρώ προκύπτει καθαρός δανεισμός με έντοκα ύψους 9,1 δισ. ευρώ, με τον οποίο χρηματοδοτήθηκαν τρέχουσες ανάγκες του προϋπολογισμού και δεν αποπληρώθηκαν χρεολύσια ομολόγων. Από τα ποσά των δανείων ύψους 49,5 δισ. ευρώ (από αγορές και μηχανισμό) πληρώθηκαν χρεολύσια ομολόγων αξίας 31 δισ. ευρώ, που «ωρίμασαν» το ίδιο έτος.
Τα δάνεια της τρόικας κατευθύνθηκαν κυρίως στις εξοφλήσεις ομολόγων προκειμένου να αποτραπεί η άτακτη χρεοκοπία (αφορά σε ομόλογα που έληξαν από το Μάιο του 2010 και μετά), ενώ ένα σημαντικό κομμάτι των δανείων του 2010 κάλυψε και το έλλειμμα του προϋπολογισμού, υπό την έννοια ότι πληρώθηκαν τόκοι που περιλαμβάνονται στο έλλειμμα. Σύμφωνα με την έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου, το 2010 τα χρεολύσια του δημοσίου χρέους (με τις λήξεις των εντόκων) ανήλθαν σε 42,2 δισ. ευρώ, ενώ για πληρωμές τόκων καταβλήθηκαν 13 δισ. ευρώ. Συνολικά, η εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους κόστισε το 2010 (μαζί με έξοδα, καταπτώσεις εγγυήσεων κ.λπ.) 58,13 δισ. ευρώ, ποσό που καλύφθηκε από εκδόσεις ομολόγων, 18 δισ. ευρώ, δάνεια του μηχανισμού, ύψους 29 δισ. ευρώ, και εκδόσεις εντόκων γραμματίων.
Εκλεισαν οι πόρτες το 2011
* Το 2011, ολόκληρες οι ανάγκες της χώρας για πληρωμές χρεολυσίων καλύφθηκαν από το μηχανισμό στήριξης, αφού οι πόρτες των αγορών ήταν κλειστές. Το σύνολο των δανείων του μηχανισμού ανήλθε σε 41,5 δισ. ευρώ και κάλυψε ακριβώς τις πληρωμές χρεολυσίων ομολόγων που ήταν 41 δισ. ευρώ. Οι υπόλοιπες ανάγκες καλύφθηκαν με εκδόσεις εντόκων γραμματίων τρίμηνης και εξάμηνης διάρκειας, ο όγκος των οποίων αυξήθηκε θεαματικά και από 18 δισ. ευρώ το 2010 έφτασε σε 33,4 δισ. ευρώ. Το ίδιο έτος οι πληρωμές τόκων έφτασαν σε 17,3 δισ. ευρώ.
* Το 2012 ήταν η χρονιά των δύο PSI, καθώς, αφού απέτυχε το πρόγραμμα οικονομικής πολιτικής που επέβαλε το μνημόνιο, για να καταστεί βιώσιμο το χρέος, ακολούθησαν δύο «hair cut», τα οποία σήμερα κρίνονται επίσης ανεπαρκή. Προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες του PSI και της επαναγοράς των ομολόγων, η Ελλάδα δανείστηκε από το μηχανισμό στήριξης 109,9 δισ. ευρώ (!), ποσό τεράστιο, με το οποίο χρηματοδοτήθηκε το κόστος των δύο «hair cut» (νέοι τίτλοι, πληρωμές τόκων κ.λπ.). Παρατηρείται όμως ότι, ενώ διαγράφηκε συνολικό χρέος ύψους 127 δισ. ευρώ, (106 δισ. ευρώ με το PSI και 20,6 δισ. ευρώ με την επαναγορά), τα νέα δάνεια ύψους 109,9 δισ. ευρώ διατήρησαν το χρέος σχεδόν στα ίδια επίπεδα. Επίσης, εκτός των δανείων από το μηχανισμό, το Δημόσιο δανείστηκε και ποσό ύψους 43 δισ. ευρώ, με έντοκα γραμμάτια. Οι πληρωμές τόκων την ίδια χρονιά ήταν 12,2 δισ. ευρώ.
ΠΑΝΟΣ ΚΑΚΟΥΡΗΣ - [email protected]
