Ο ρόλος των προσδοκιών στην οικονομική δραστηριότητα έγινε προσπάθεια να καταγραφεί και να εξεταστεί από την πρώιμη ακόμη περίοδο, που η οικονομική επιστήμη έκανε τα πρώτα της βήματα στην πορεία της καταξίωσής της. Στο πέρασμα των χρόνων η ιχνηλάτηση του μέλλοντος βάσει των οικονομικών προσδοκιών απέκτησε ιδιαίτερα σύνθετες αποχρώσεις και έγινε βασικό εργαλείο συμπεριφοράς και ανάπτυξης στρατηγικής, ιδιαίτερα στις χρηματιστηριακές αγορές.
Είναι προφανές ότι οι πλέον ενδιαφέρουσες προς εξέταση προσδοκίες είναι αυτές που πάνε «κόντρα στο ρεύμα». Δηλαδή, δεν είναι ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτο να υποστηρίζεις ό,τι ακριβώς πιστεύουν και όλοι οι άλλοι, ή τουλάχιστον οι περισσότεροι. Αυτό ίσως ενθαρρύνει - όταν ενδεχομένως υπάρχει και η κατάλληλη σκοπιμότητα - την καλλιέργεια προσδοκιών πέρα από όσα η πραγματικότητα καταμαρτυρεί.
Οταν όμως μια προσδοκία προβάλλεται συνεχώς, ελλοχεύει ένας πολύ συγκεκριμένος κίνδυνος: Να υπάρξει σύγχυση ανάμεσα σε αυτήν και την πραγματικότητα, διότι τότε υπάρχει αυξημένη πιθανότητα να βιώνει κανείς μια πτήση στη σφαίρα του φανταστικού, όταν στο έδαφος τα θεμέλια της πραγματικότητας τρίζουν. Και αυτό είναι το χειρότερο, γιατί οι προσδοκίες δεν μπορούν μόνες τους να συντηρήσουν τις θετικές προοπτικές, αν δεν ακουμπήσουν τελικά σε ισχυρά θεμελιώδη μεγέθη. Η μαγική εικόνα μιας οικονομίας με δύο όψεις δεν είναι επί μακρόν διατηρήσιμη.
Η ελληνική οικονομία γνωρίζει αυτήν την περίοδο, σε ό,τι αφορά τα όσα καταγράφουν οι δείκτες, τις χειρότερες συνθήκες κρίσης, με την ύφεση να φθάνει στο 6,5% και την ανεργία να υπερβαίνει το 27%. Ιδιαίτερα η ανεργία των νέων έως 24 ετών έχει ξεπεράσει το ανατριχιαστικό ύψος του 61%.
Διεθνείς έρευνες καταγράφουν ότι ένα στα τρία παιδιά στις χώρες του υπερχρεωμένου ευρωπαϊκού Νότου ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας. Αυτή είναι η πραγματικότητα και απέναντί της υπάρχει η προσδοκία. Αυτή που προβάλλεται από διάφορες αρμόδιες, ή λιγότερο αρμόδιες, πηγές. Που κάνει λόγο για την είσοδο της Ελλάδας στον ενάρετο κύκλο μέσω μεταρρυθμίσεων, για τη βελτίωση των συνθηκών στην τραπεζική αγορά, για έξοδο από την ύφεση ενδεχομένως και στο τέλος του 2013, για επικείμενη βελτίωση της ρευστότητας στην αγορά.
Οσο καλές και αν είναι οι προθέσεις των προβαλλόμενων προσδοκιών, όπως η προσέλκυση επενδυτών, η ψυχολογική στήριξη της αγοράς, η ενίσχυση της πολιτικής σταθερότητας, δεν πρέπει να μας αποπροσανατολίζουν από την αντιμετώπιση των υπαρκτών προβλημάτων. Πριν φτάσουμε στην πλήρη αλλαγή του κλίματος που αναμένουν οι προσδοκίες, πρέπει να περάσουμε από την ανεργία του 30,1% που αναμένει για φέτος το ΚΕΠΕ. Και αυτό φαντάζει περισσότερο κοντά στη σημερινή πραγματικότητα.
ΝΙΚΟΣ ΦΡΑΝΤΖΗΣ - [email protected]
