«Η πολυπλοκότητα του συστήματος διαχείρισης των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ σε συνδυασμό με τη γραφειοκρατική και συγκεντρωτική εφαρμογή του, από την έναρξή του το 2007 μέχρι σήμερα, οδήγησε σε σοβαρές δυσλειτουργίες και καθυστερήσεις στην υλοποίηση των στόχων του και την απορρόφηση των σχετικών κονδυλίων από τα ταμεία της ΕΕ και υπολογίζεται ότι η απορρόφηση των κοινοτικών πόρων από την έναρξή του ΕΣΠΑ, μέχρι σήμερα, δεν ξεπερνάει το 5% του συνολικού προϋπολογισμού όλων των προγραμμάτων».
Τα παραπάνω επεσήμανε η υπουργός Οικονομίας Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, Λ. Κατσέλη, παρουσιάζοντας στην Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής, το νομοσχέδιο για το ΕΣΠΑ.
«Με το προτεινόμενο σχέδιο νόμου, υλοποιούμε τη δέσμευσή μας να λάβουμε άμεσα όλα τα αναγκαία διορθωτικά μέτρα, ώστε να επιτευχθεί η αποκέντρωση στη διαχείριση των πόρων, η απλοποίηση των εφαρμοζόμενων διαδικασιών και η αποτελεσματικότητα στην εφαρμογή των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων, με στόχο την ταχεία απελευθέρωση των κοινοτικών κονδυλίων και τη διοχέτευσή τους σε έργα και δράσεις υψηλού αναπτυξιακού αποτελέσματος», τόνισε η κ. Κατσέλη και πρόσθεσε:
«Παράλληλα, για την προώθηση των ανωτέρω, υπογράφεται "Επιχειρησιακή Συμφωνία Υλοποίησης" μεταξύ του υπουργού Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας και του Γενικού Γραμματέα κάθε Περιφέρειας, καθώς και του κάθε καθ' ύλην αρμόδιου υπουργού, στην οποία εξειδικεύονται οι στρατηγικές προτεραιότητες κάθε Επιχειρησιακού Προγράμματος και ΠΕΠ».
«Οι Επιχειρηματικές Συμφωνίες Υλοποίησης δεν καταργούν τα Επιχειρησιακά Προγράμματα, αλλά εξειδικεύουν την υλοποίησή τους, και θα τεθούν σε ισχύ με Υπουργική Απόφαση», διευκρίνισε.
«Ειδικά για τους τομείς του πολιτισμού, τουρισμού και υγείας, δημιουργούνται Ειδικά Αναπτυξιακά Προγράμματα και με πρωτοβουλία του ΥΠΟΙΑΝ και των συναρμόδιων υπουργείων θα προβλεφθεί ανακατανομή πόρων, ώστε αυτά να χρηματοδοτηθούν. Το πλαίσιο αυτό εξειδικεύεται όχι μόνο σε άξονες προτεραιότητας, αλλά και σε επιμέρους τομείς πολιτικής (π.χ. πολιτισμός, τουρισμός, υγεία κλπ.), καθώς και σε επίπεδο συγκεκριμένου έργου, με οικονομικό και χρονικό προγραμματισμό. Η διαδικασία παρακολούθησης της προόδου υλοποίησης γίνεται από το ΥΠΟΙΑΝ και προβλέπεται η αναθεώρηση ή ανακατανομή των πόρων μεταξύ αξόνων και τομέων - ανάλογα με την πρόοδο υλοποίησης», διευκρίνισε η υπουργός.
Ειδικότερα, όπως ανέφερε η κ. Κατσέλη, οι προτεινόμενες τροποποιήσεις του νόμου 3614/2007 εξασφαλίζουν την:
α) Αποκέντρωση στη διαχείριση των πόρων. Αυτό επιτυγχάνεται:
- Με την άμεση εκχώρηση στις Περιφέρειες της διαχείρισης του συνόλου των πόρων των αξόνων προτεραιότητας του οικείου ΠΕΠ, στη βάση της "Επιχειρησιακής Συμφωνίας Υλοποίησης", που θα συναφθεί μεταξύ του ΥΠ.ΟΙ.Α.Ν. και της κάθε Περιφέρειας.
- Έχει ήδη ξεκινήσει διαβούλευση μεταξύ των Περιφερειών, των Υπουργείων και του ΥΠ.ΟΙ.Α.Ν., ώστε να προσδιοριστούν και να εξειδικευτούν, με τη συνδρομή και τις προτάσεις όλων των εμπλεκομένων, οι αναπτυξιακές πολιτικές και τα έργα που κρίνεται σκόπιμο να υλοποιηθούν σε κάθε Περιφέρεια. Το αποτέλεσμα της διαβούλευσης αυτής θα αποτυπωθεί στην Επιχειρησιακή Συμφωνίας Υλοποίησης.
- Κατά το στάδιο της προγραμματικής διαβούλευσης εν όψει της "Επιχειρησιακής Συμφωνίας Υλοποίησης", κάθε Υπουργείο παρέχει προς κάθε Περιφέρεια τις αναπτυξιακές κατευθύνσεις στον τομέα ευθύνης του και τα σημαντικά αναπτυξιακά έργα για κάθε Περιφέρεια. Με τον τρόπο αυτό περιορίζεται κάθε περαιτέρω εμπλοκή των κεντρικών φορέων κατά τις διαδικασίες διαχείρισης των πόρων, καταργείται ο σήμερα εφαρμοζόμενος συντονισμός, δηλαδή η διατύπωση γνώμης από τα καθ' ύλην αρμόδια Υπουργεία για τις επί μέρους πράξεις, και ακυρώνεται ο συγκεντρωτισμός και οι εμπλοκές στην εφαρμογή των προγραμμάτων.
- Το ΥΠΟΙΑΝ, ως Εθνική Αρχή Συντονισμού, παρακολουθεί συστηματικά, συντονίζει και εποπτεύει την ορθή και έγκαιρη, βάσει χρονοδιαγραμμάτων, υλοποίηση των Επιχειρησιακών Συμφωνιών Υλοποίησης. Η εφαρμογή παρακολουθείται και αξιολογείται σε διμηνιαία βάση και το ΥΠΟΙΑΝ διατηρεί τη δυνατότητα ανακατανομής πόρων εφόσον αυτό καταστεί αναγκαίο. Έτσι επιτυγχάνεται ο σαφής διαχωρισμός των Τομεακών από τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα, που προκαλούσε διάχυση και σύγχυση αρμοδιοτήτων και γραφειοκρατικές στρεβλώσεις, και επιτυγχάνεται η αποτελεσματικότητα εφαρμογής τους.
- Τα επιμέρους συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα τεχνικής υποστήριξης εγκρίνονται άπαξ από το ΥΠΟΙΑΝ για όλη την προγραμματική περίοδο, καταργώντας τη σημερινή συγκεντρωτική διαδικασία των διαδοχικών, ετήσιων εγκρίσεων. Με τον τρόπο αυτό, αποκεντρώνεται η διαδικασία διαχείρισης πόρων τεχνικής υποστήριξης, προβλέποντας βεβαίως στην παροχή σαφών κατευθύνσεων για το πλαίσιο υλοποίησης των συγχρηματοδοτούμενων έργων από πόρους της τεχνικής υποστήριξης.
Με τον τρόπο αυτό, η εμπλοκή των κεντρικών φορέων (Υπουργείων) περιορίζεται στο επίπεδο της προγραμματικής συμφωνίας για τον καθορισμό των κατευθύνσεων και προτεραιοτήτων στον τομέα πολιτικής τους, ενώ οι Περιφέρειες αναλαμβάνουν κυρίαρχο και υπεύθυνο ρόλο στη διαχείριση των προγραμμάτων τους.
β) Απλοποίηση στις εφαρμοζόμενες διαδικασίες με την κατάργηση φορέων που δεν χρειάζονται και την αλλαγή διαδικασιών που δημιουργούν πολυπλοκότητα και επικαλύψεις. Παράλληλα διασφαλίζεται η ισορροπία ανάμεσα στην ανάγκη επιτάχυνσης των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων και στην ανάγκη εξασφάλισης της χρηστής διαχείρισης.
- Καταργούνται οι διατάξεις που προέβλεπαν τη σύσταση των "ΑΟΠ Α.Ε.", της "ΝΟΜΟΣ Α.Ε." και της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του ΥΠΟΙΑΝ. Με τον τρόπο αυτό ματαιώνεται η σύσταση φορέων που θα είχαν επικαλυπτόμενες αρμοδιότητες με ήδη υφιστάμενους φορείς του δημοσίου, με πρόσθετο κόστος λειτουργίας και άσκοπη εμπλοκή στην εφαρμογή των Προγραμμάτων.
- Καταργείται η υποχρεωτική εφαρμογή του δεύτερου βαθμού πιστοποίησης της επάρκειας των δικαιούχων με βάση το πρότυπο ΕΛΟΤ. Η μέριμνα για την ικανότητα υλοποίησης έργων από μέρους των δικαιούχων δεν αποδυναμώνεται, αλλά εξασφαλίζεται μέσω της επιβεβαίωσης που διενεργούν οι οικείες διαχειριστικές αρχές. Το πρότυπο ΕΛΟΤ 1429 δεν καταργείται, αλλά καθίσταται προαιρετικό και όσοι φορείς έχουν πιστοποιηθεί σύμφωνα με αυτό ή θα πιστοποιηθούν στο μέλλον, θα γίνονται αποδεκτοί ως επαρκείς. Με την ανωτέρω ρύθμιση αποφεύγεται η επανάληψη των διαδικασιών και η εισαγωγή πρόσθετων απαιτήσεων σε δικαιούχους που μερίμνησαν, προσπάθησαν και πέτυχαν να πιστοποιηθούν μέσω του συστήματος επιβεβαίωσης της επάρκειας που εφαρμόζουν οι αρχές διαχείρισης.
- Καταργείται η διαδικασία διατύπωσης γνώμης πριν από την ένταξη για πράξεις προϋπολογισμού έως 50 εκατ. ευρώ (σήμερα ισχύει για πράξεις άνω των 5 εκ. ευρώ για έργα ΕΤΠΑ και 2 εκ. ευρώ για το ΕΚΤ). Απλοποιούνται, με τον τρόπο αυτό, οι διαδικασίες ένταξης έργων, περιορίζοντας την εμπλοκή των φορέων και ενισχύοντας τον αποκεντρωμένο χαρακτήρα της διαχείρισης.
γ) Αποτελεσματικότητα και επιτάχυνση στην εφαρμογή των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων, καθώς και τον προσδιορισμό ονοματισμένων δράσεων με σαφές χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, περιορίζοντας εμπλοκές και ατελέσφορες διαδικασίες στην εφαρμογή τους και διασφαλίζοντας αποτελεσματική εποπτεία στην εφαρμογή:
- Οι πόροι Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων διατίθενται κατά προτεραιότητα στα συγχρηματοδοτούμενα έργα, με στόχο την αποτελεσματική διαχείριση των δημόσιων πόρων και την ταχεία ροή της κοινοτικής συνδρομής.
- Επιταχύνονται και απλοποιούνται οι διαδικασίες επικαιροποίησης των μελετών έργων, δίνοντας τη δυνατότητα στις αναθέτουσες αρχές να επικαιροποιούν και από μόνες τους τις μελέτες (Σήμερα πρέπει οι μελέτες να ανατίθενται βάσει του 3621/2007 υποχρεωτικά σε μελετητές).
- Επιταχύνονται δραστικά οι διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων, με την κατάργηση του ελέγχου συμβασιοποίησης για μικρά έργα. Ο έλεγχος περιορίζεται για τα έργα αυτά σε έλεγχο προκήρυξης και κατασταλτικό έλεγχο πριν την πρώτη δαπάνη. Αντίθετα, εφαρμόζονται υποχρεωτικά οι προληπτικοί έλεγχοι που ασκούν οι αρμόδιες αρχές διαχείρισης στα στάδια εξέλιξης των δημόσιων συμβάσεων, για συμβάσεις που ο προϋπολογισμός τους εμπίπτει στα όρια των Κοινοτικών Οδηγιών.
- Αίρονται οι περιορισμοί για προκήρυξη και υποβολή προτάσεων έργων χαμηλού προϋπολογισμού, ώστε να αποφευχθεί η υπερκοστολόγηση μικρών έργων και να υπάρξει διάχυση της χρηματοδότησης και για τα μικρά έργα.
- Η υλοποίηση της "Επιχειρησιακής Συμφωνίας Υλοποίησης" παρακολουθείται σε διμηνιαία βάση από την Εθνική Αρχή Συντονισμού.
