Επιτακτική είναι η ανάγκη αναδιάρθρωσης των εγχώριων αμυντικών βιομηχανιών προκειμένου να εξασφαλίσουν την ανάπτυξή τους σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα και να αντιμετωπίσουν το έντονα ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον.
Σύμφωνα με μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) για την αμυντική βιομηχανία, οι επιχειρήσεις του κλάδου πρέπει να ενσωματώσουν χαρακτηριστικά διεθνούς παίκτη για να επιβιώσουν στο διεθνή ανταγωνισμό. Εάν οι αμυντικές επιχειρήσεις συνεχίσουν να λειτουργούν με τις υπάρχουσες δομές δε θα μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις του ανοικτού ανταγωνισμού, ενώ είναι ορατός ο κίνδυνος περιθωριοποίησης και μαρασμού της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας.
Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, η ελληνική αμυντική αγορά των προϊόντων που παράγουν οι ελληνικές επιχειρήσεις είναι μικρή σε μέγεθος συγκριτικά με άλλες του εξωτερικού και συνεπώς η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς τους και η επέκταση των δραστηριοτήτων τους και εκτός ελληνικών συνόρων κρίνονται απαραίτητες για την βιωσιμότητά τους.
Μεγάλη αδυναμία της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας είναι η περιορισμένη τεχνογνωσία: οι περισσότερες επιχειρήσεις του κλάδου δεν έχουν να επιδείξουν πολλά ως προς την τεχνογνωσία σχεδιασμού αμυντικών προϊόντων και οπλικών συστημάτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι εγχώριες δημόσιες δαπάνες σε Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α) στον αμυντικό τομέα αντιστοιχούσαν το 2006 σε 0,5% των συνολικών δημόσιων δαπανών σε Ε&Α και μόλις σε 0,016‰ του ΑΕΠ. Εξαιρετικά περιορισμένη είναι και η συμμετοχή των επιχειρήσεων σε διεθνή ερευνητικά προγράμματα. Η πλειονότητα των εγχώριων επιχειρήσεων αγοράζει άδειες παραγωγής από τρίτους και λειτουργεί με την τεχνογνωσία που έχουν αναπτύξει ξένες εταιρίες. Συνήθως οι εγχώριες αμυντικές επιχειρήσεις βρίσκονται στο διεθνή ανταγωνισμό σε ρόλο υποκατασκευαστή.
Η ιδιαιτερότητα της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας είναι ότι δεν έχει το εύρος των πελατών που έχουν βιομηχανίες άλλων χωρών, ούτε – εκτός ορισμένων περιπτώσεων – παρουσιάζει ιδιαίτερες τεχνολογικές καινοτομίες σε βαθμό τέτοιο που να μπορεί να διευρύνει το πελατολόγιό της και σε άλλες χώρες. Παράλληλα, η υψηλή εξάρτησή της από το ελληνικό κράτος επιδεινώνει τη θέση της, τη στιγμή που οι παραγγελίες εξοπλιστικών προγραμμάτων έχουν περιοριστεί.
Το περιβάλλον για τις εγχώριες αμυντικές επιχειρήσεις αναμένεται να επιδεινωθεί τα επόμενα χρόνια από την προωθούμενη δημιουργία Ευρωπαϊκής Αγοράς Αμυντικού Εξοπλισμού στην ΕΕ, που είναι πιθανό να οδηγήσει στην επικράτηση λίγων μεγάλων ευρωπαϊκών αμυντικών εταιριών. Σύμφωνα με την μελέτη του ΙΟΒΕ, οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις θα ζημιωθούν από μια τέτοια εξέλιξη, καθώς δε θα διαθέτουν ούτε την απαραίτητη τεχνογνωσία ούτε την κατάλληλη υποδομή για να μπορέσουν να ανταγωνιστούν τους διεθνείς οίκους. Επιπλέον, ενδεχόμενη δεσμευτική υποχρέωση της Ελλάδας στους κανονισμούς του Ευρωπαϊκού Οργανισμού ¶μυνας (ΕΟΑ), ο οποίος θέτει θέμα για περιορισμό της χρήσης του άρθρου 296 της Συνθήκης της ΕΕ και για άνοιγμα των αγορών των χωρών μελών στο διεθνή ανταγωνισμό αναμένεται να πλήξει την ελληνική αμυντική βιομηχανία, καθώς οι περισσότερες εταιρίες του κλάδου δεν είναι προετοιμασμένες να αντεπεξέλθουν στον ανοικτό ανταγωνισμό.
Προτάσεις
Για την ενίσχυση του κλάδου της αμυντικής βιομηχανίας στην μελέτη του ΙΟΒΕ περιλαμβάνονται οι εξής προτάσεις:
• Προβολή στο εξωτερικό, με την παράλληλη συμβολή του Υπουργείου Εθνικής ¶μυνας, των αμυντικών επιχειρήσεων, κρατικών και ιδιωτικών, και ιδιαίτερα εκείνων των επιχειρήσεων που παράγουν καινοτόμα προϊόντα. Συστηματική καταγραφή των δυνατοτήτων της αμυντικής βιομηχανίας, όχι μόνο ως προς τον αριθμό τους αλλά και των τεχνολογικών δυνατοτήτων, των καινοτομιών που παρουσιάζουν, είτε σε εθνικό είτε σε διεθνές επίπεδο, αλλά και των υστερήσεων και των αδυναμιών τους. Σύμφωνα με εκπροσώπους του κλάδου, το ελληνικό κράτος δε θα πρέπει να αναλαμβάνει μόνο υποχρεώσεις ως προς τις θεσμικές αλλαγές, αλλά και να διεκδικεί δικαιώματα υπέρ της αμυντικής βιομηχανίας, δεδομένου μάλιστα ότι ως ένας από τους πιο σημαντικούς αγοραστές αμυντικού εξοπλισμού στην Ευρώπη έχει ικανή διαπραγματευτική δύναμη.
• Επίσης, στην ενίσχυση των εγχώριων αμυντικών επιχειρήσεων θα μπορούσαν να συμβάλλουν: (α) η πραγματοποίηση συμβάσεων υποστήριξης των αμυντικών προϊόντων και μετά την πώληση, (β) οι κατάλληλες συνεργασίες στο πλαίσιο της Ελληνικής Προστιθέμενης Αξίας, (γ) η επιτάχυνση των διαδικασιών υλοποίησης αντισταθμιστικών ωφελημάτων προς κατευθύνσεις αποτελεσματικές για την αμυντική βιομηχανία και (δ) η εκμετάλλευση του καθεστώτος ενεργητικής τελειοποίησης βάσει του Κοινού Τελωνειακού Κώδικα, κατά το οποίο τα εισαγόμενα προϊόντα τρίτων χωρών απαλλάσσονται από δασμούς και τυχόν άλλες επιβαρύνσεις όταν έχουν υποστεί επιπλέον μεταποίηση και επανεξάγονται ως παράγωγα προϊόντα σε τρίτες χώρες.
• Ο διεθνής ανταγωνισμός θα πρέπει να αντιμετωπιστεί όχι ως απειλή αλλά ως πρόκληση για τις εγχώριες αμυντικές επιχειρήσεις για την ενδυνάμωση της εξαγωγικής δραστηριότητας. Κατόπιν εσωτερικών αποτελεσματικών αναδιαρθρώσεων, οι επιχειρήσεις θα έχουν την ευκαιρία να συμμετάσχουν σε διεθνή προγράμματα ή να υποβάλλουν προσφορές σε άλλες χώρες. Για παράδειγμα, οι επιχειρήσεις θα μπορούν να συμμετάσχουν σε διαγωνισμούς άλλων κρατών-μελών που δημοσιεύονται μέσω του ΕΟΑ. Μέσω των διεθνών προγραμμάτων δυνητικά θα βελτιώσουν τις τεχνολογικές δυνατότητές τους με παράλληλη διεύρυνση του πελατολογίου τους, χωρίς την έντονη εξάρτησή τους από το ελληνικό κράτος.
• Ένταξη των ελληνικών επιχειρήσεων στο ερευνητικό πρόγραμμα των ξένων προμηθευτών. Η συμμετοχή στην ανάπτυξη ενός συστήματος ενός ξένου οίκου θα έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη μελλοντικά, καθώς θα βοηθηθεί ιδιαίτερα η απόκτηση τεχνογνωσίας των ελληνικών επιχειρήσεων για τη δημιουργία ελληνικών καινοτομιών.
• Συμμετοχή των ελληνικών αμυντικών επιχειρήσεων σε διεθνή προγράμματα Ε&Α και σε κέντρα αριστείας. Όταν ανατίθενται προμήθειες σε ελληνικές επιχειρήσεις αποκτάται τεχνογνωσία από την εγχώρια παραγωγή και δημιουργούνται υποδομές οι οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν μελλοντικά σε εναλλακτικές χρήσεις. Σύμφωνα με εκπροσώπους του κλάδου, μπορεί βραχυχρόνια να αποτελούν σημαντικό κόστος η απόκτηση τεχνογνωσίας σε επίπεδο σχεδιασμού και η δημιουργία Ε&Α και οι επενδύσεις σε αυτές να ενέχουν σημαντικές δυσκολίες ως προς την υλοποίηση, μακροχρόνια όμως θα βοηθήσουν σημαντικά την εγχώρια αμυντική βιομηχανία να γίνει ανταγωνιστική και να μπορέσει να ανταποκριθεί στις προκλήσεις που δέχεται από το διεθνή ανταγωνισμό.
• Επέκταση της πρακτικής συσπειρώσεων – κοινοπραξιών επιχειρήσεων συμπληρωματικών εργασιών και παραγωγής προϊόντων, προκειμένου να προσφέρονται πιο ολοκληρωμένες λύσεις, για παράδειγμα στους ξένους προμηθευτές σε περιπτώσεις συμπαραγωγών και να επιτυγχάνεται χαμηλότερο κόστος π.χ. μέσω μαζικότερων παραγγελιών.
