Η παγκόσμια οικονομία παραμένει εύθραυστη, εκτιμά ο Robert C. Doll, αντιπρόεδρος και γενικός διευθυντής Διεθνών Μετοχικών Επενδύσεων (Vice Chairman και Chief Investment Officer of Global Equities) στη BlackRock.
Θεωρεί, ωστόσο, ότι τη χειρότερη εκδοχή της ύφεσης “την βλέπουμε από τον καθρέφτη του οδηγού”, καθώς βρίσκεται πλέον πίσω μας. H βελτίωση των οικονομικών συνθηκών κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2009 θα βοηθήσει τις τιμές των μετοχών να ανέβουν σε υψηλότερα επίπεδα, γεγονός που θα επιβεβαιώσει την πρόβλεψη για καλύτερη απόδοση των μετοχών κατά τους επόμενους 12 μήνες, σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη επενδυτική επιλογή.
Ο Bob Doll πιστεύει ότι οι μετοχές τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες, όσο και στις περισσότερες από τις υπόλοιπες αγορές, βρίσκονται σε μια τροχιά που τους εξασφαλίζει για το τρέχον έτος τουλάχιστον ένα διψήφιο ποσοστό κέρδους, με τις αμερικανικές μετοχές να ξεπερνούν σε απόδοση τις ευρωπαϊκές και με τις αναδυόμενες αγορές να υπερτερούν σε σχέση με τις αγορές των ανεπτυγμένων οικονομιών για όλο το 2009.
“Σε μεγάλο βαθμό, οι προοπτικές των μετοχών θα εξαρτηθούν από το ρυθμό και την έκταση που θα λάβει η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας”, σημείωσε ο Bob Doll. “Παρατηρούμε πολλά‘πράσινα βλαστάρια’ να έχουν ξεπεταχτεί σε διάφορους τομείς, ενώ οι δείκτες που αφορούν στις αγοραπωλησίες κατοικιών, το στεγαστικό απόθεμα, την επιχειρηματική και την καταναλωτική εμπιστοσύνη, τα επίπεδα της βιομηχανικής παραγωγής και τα αποθέματα έτοιμων προϊόντων, κινούνται όλοι με θετικό πρόσημο και καλύτερα σε σχέση με την εικόνα που παρουσίαζαν λίγους μήνες πριν”, ανέφερε ο Bob Doll στην εξαμηνιαία ενημέρωση της ετήσιας έκθεσής του σχετικά με τις προοπτικές της οικονομίας και των αγορών. “Η παραγωγικότητα έχει αρχίσει, επίσης, να κινείται σε υψηλότερα επίπεδα, γεγονός το οποίο αποτελεί καλό νέο και για τα εταιρικά κέρδη, αλλά και για τον πληθωρισμό και την συνολική ανάπτυξη”.
“Παρόλα αυτά, τα πράσινα βλαστάρια ξεφυτρώνουν σε εδάφη που παραμένουν ακόμη άγονα σε μεγάλο βαθμό”, δήλωσε ο R. Doll. “Η αγορά εργασίας βρίσκεται κάτω από τρομακτική πίεση, με την ανεργία να ξεπερνά πλέον το 9% και τις μηνιαίες απώλειες σε θέσεις εργασίας να υπερβαίνουν τις 100.000. Πολλοί καταναλωτές δεν έχουν ακόμη τη δυνατότητα ή τη διάθεση να αυξήσουν τις καταναλωτικές τους δαπάνες. Επίσης, οι προοπτικές για τα κέρδη των εταιρειών παραμένουν συγκεχυμένες και πολλές εταιρείες παλεύουν ακόμη να ξεφύγουν από το ενδεχόμενο της πτώχευσης”.
Για το 2009, ο R. Doll υπολογίζει ότι η παγκόσμια ανάπτυξη θα κυμανθεί μεταξύ του 0,5% και του 1%, το οποίο αποτελεί το χαμηλότερο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης της μεταπολεμικής περιόδου. Παράλληλα, η ανάπτυξη της αμερικανικής οικονομίας (σε μη τιμαριθμοποιημένα μεγέθη) θα είναι αρνητική, γεγονός που σηματοδοτεί την πρώτη τόσο έντονη πτώση του αμερικανικού ΑΕΠ εδώ και 50 χρόνια.
“Στο δεύτερο τρίμηνο περιμένουμε ότι το ΑΕΠ θα μειωθεί κατά 1% με 2% περίπου, ενώ για το δεύτερο εξάμηνο του 2009 περιμένουμε ότι η ανάπτυξη θα βρίσκεται σε επίπεδα γύρω από το μηδέν, πιθανότατα στη θετική του πλευρά”, ανέφερε ο Bob Doll. Η οικονομική ανάκαμψη θα πρέπει να γίνει πιο εμφανής μέσα στο 2010, αλλά το πιο πιθανό είναι να διατηρηθεί ένας ρυθμός χαμηλότερος του κανονικού (subpar), με το ΑΕΠ να μεγαλώνει την επόμενη χρονιά περίπου κατά 2%”.
Οι μετοχές κινούνται “πλευρικά”
Στις εβδομάδες που ακολούθησαν την 6η Μαρτίου, ημέρα κατά την οποία καταγράφηκαν τα χαμηλότερα σημεία των χρηματιστηριακών αγορών, οι μετοχές επιδόθηκαν σε ένα εντυπωσιακό ράλι, με τις τιμές τους να ανακάμπτουν περίπου κατά 40 %. “Το ερώτημα είναι κατά πόσο αυτό το ράλι αντιπροσωπεύει την έναρξη μιας μακροπρόθεσμης επιστροφής σε καλύτερες συνθήκες για τις αγορές ή δεν αποτελεί παρά μόνο μια πρόσκαιρη αναλαμπή σε μια μακροπρόθεσμα έντονα καθοδική αγορά”, ανέφερε ο R. Doll. “Πιστεύουμε ότι η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση”.
Σύμφωνα με τον Bob Doll, οι μετοχές έχουν μπει σε μια φάση “πλευρικής διορθωτικής κίνησης” και παρόλο που είναι εξαιρετικά απίθανο να δούμε τις τιμές τους να επιστρέφουν στα επίπεδα των πρώτων ημερών του Μαρτίου, θεωρείται πιθανό να έχουμε κάποια βραχυπρόθεσμη υποχώρησή τoυς, καθώς θα διατηρείται η αστάθεια των αγορών. “Θα χρειαστεί να δούμε όχι λιγότερα κακά νέα, αλλά κάποιες πραγματικά καλές ειδήσεις, πριν μπορέσουν οι μετοχές να κινηθούν σε υψηλότερα επίπεδα τιμών”, είπε ο R. Doll.
Την ίδια στιγμή σημειώνεται ότι η παρούσα αναστροφή παρουσιάζει σημαντικές διαφορές από προηγούμενες αποτυχημένες προσπάθειες για έντονη ανοδική κίνηση. “Από τεχνική σκοπιά, το πρόσφατο ράλι σημαδεύτηκε από την ενίσχυση του όγκου των συναλλαγών στην άνοδο και τη μείωση της προσφοράς στην πτώση”, ανέφερε ο Bob Doll. “Επίσης, παρατηρήθηκε υπεραπόδοση σε λιγότερο ποιοτικές μετοχές ή σε κλάδους με έντονα κυκλικά χαρακτηριστικά, ενώ επίσης υπεραπέδωσαν οι αναδυόμενες αγορές σε σχέση με τις ανεπτυγμένες. Τέτοια φαινόμενα παρατηρούνται όταν ξεκινά ανάκαμψη με μη πρόσκαιρο χαρακτήρα”.
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα δεδομένα, ο Bob Doll πιστεύει ότι ο δείκτης S&P 500 θα φτάσει τις 1.000 μονάδες μέχρι το τέλος του χρόνου, χωρίς να αποκλείει την πιθανότητα αυτός να κινηθεί βραχυπρόθεσμα προς την περιοχή των 800 με 850 μονάδων πριν ξεκινήσει την ανοδική του πορεία (υπενθυμίζεται ότι την Τετάρτη 24 Ιουνίου ο δείκτης έκλεισε στις 901 μονάδες).
Οι τιμές του πετρελαίου φουντώνουν ξανά
Καθώς η οικονομία δείχνει σημάδια αναγέννησης, πολλές αγορές αρχίζουν να βελτιώνονται, τάση που είναι ιδιαίτερα εμφανής στην περίπτωση των τιμών του πετρελαίου. Στη διάρκεια του διμήνου Μαΐου – Ιουνίου, οι τιμές του πετρελαίου σχεδόν διπλασιάστηκαν, πλησιάζοντας τα επίπεδα των 70 δολαρίων το βαρέλι. “Η ανάκαμψη των τιμών του πετρελαίου δεν αποτελεί έκπληξη, ο ρυθμός της ανόδου, όμως, είναι”, σημείωσε ο R. Doll. “Το επίπεδο της ζήτησης άρχισε να ανεβαίνει σιγά-σιγά, καθώς οι αναδυόμενες οικονομίες - και ιδιαίτερα η Κίνα - κατάφεραν να ‘σταθούν’ και πάλι στα πόδια τους και παράλληλα, υποχώρησαν οι φόβοι για μια παγκόσμια ύφεση”.
Το επίπεδο στο οποίο θα ισορροπήσουν οι τιμές του πετρελαίου βρίσκεται στην περιοχή ανάμεσα στα 60 και τα 80 δολάρια το βαρέλι, δήλωσε ο R. Doll. “Η απότομη αύξηση της τιμής του πετρελαίου μπορεί να οδηγήσει σε συσσώρευση και αποκομιδή κερδών, αλλά σε μια πιο μακροπρόθεσμη βάση περιμένουμε ότι οι τιμές θα παραμείνουν υψηλές ενόσω η διεθνής οικονομία θα συνεχίζει να βελτιώνεται”, συμπλήρωσε ο R. Doll. “Σε αυτή τη φάση, δεν πιστεύουμε ότι οι υψηλότερες τιμές πετρελαίου συνιστούν ένα σημαντικό βάρος για την παγκόσμια οικονομία, παρόλο που η εξέλιξη τους απαιτεί στενή παρακολούθηση”.
Οι προβλέψεις για το 2009
Στο πλαίσιο της εξαμηνιαίας ενημέρωσης σχετικά με τις προοπτικές της οικονομίας, ο R. Doll έριξε άλλη μια ματιά στις ετήσιες προβλέψεις για την οικονομία και τις αγορές, τις οποίες είχε κάνει για πρώτη φορά τον Ιανουάριο. Παρόλο που η παράδοση θέλει τον R. Doll να κάνει 10 προβλέψεις κάθε χρόνο, ειδικά για το 2009 προχώρησε σε 12, έτσι ώστε να αποτυπώσει με πληρότητα όλα τα βασικά οικονομικά και δημοσιονομικά θέματα τα οποία φαίνεται ότι θα διαμορφώσουν την απόδοση των επενδύσεων στη διάρκεια του έτους.
“Καθώς βρισκόμαστε στη μέσου του έτους, οι προβλέψεις μας δείχνουν σε γενικές γραμμές αρκετά καλές”, τόνισε ο Bob Doll. “Η οικονομία βελτιώνεται αλλά βρίσκεται ακόμη αντιμέτωπη με μια σειρά από κινδύνους. Η αστάθεια (μεταβλητότητα) παραμένει υψηλή, αλλά περιμένουμε τα κέρδη των μετοχών να φτάσουν σε διψήφιο ποσοστό στις περισσότερες αγορές του κόσμου, καθώς επίσης και στις ΗΠΑ”.
Στη συνέχεια ακολουθούν τα σχόλια του Bob Doll αναφορικά με τις προβλέψεις του για τις οικονομικές προοπτικές του 2009:
1. Η αμερικανική οικονομία βρίσκεται αντιμέτωπη με τη μείωση του ονομαστικού ΑΕΠ, κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά τα τελευταία 50 χρόνια.
Φαίνεται ότι η πιο αναιμική περίοδος της αμερικανικής οικονομίας βρίσκεται πίσω μας, αλλά δεν περιμένουμε να δούμε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης σε σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτό το πλαίσιο, σε συνδυασμό με τον πληθωρισμό που βρίσκεται σχεδόν στα επίπεδα του μηδενός, σημαίνει ότι η ονομαστική ανάπτυξη της οικονομίας (χωρίς δηλαδή προσαρμογή βάσει πληθωρισμού) είναι πιθανόν να κυμανθεί σε αρνητικό πρόσημο για ολόκληρο το 2009.
2. Ο ρυθμός ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας πέφτει κάτω από το 2 % για πρώτη φορά από το 1991.
Σε ορισμένες περιοχές του κόσμου, κατά κύριο λόγο στις αναδυόμενες αγορές, τα σημάδια της ανάκαμψης έχουν αρχίσει να δείχνουν πιο ισχυρά. Παρόλα αυτά, εάν ληφθούν υπόψη όλα τα δεδομένα, η παγκόσμια ανάπτυξη παραμένει εξαιρετικά ισχνή. Περιμένουμε ότι ο ρυθμός ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας θα κυμανθεί ανάμεσα στο 0.5 % και το 1%, ο οποίος και αποτελεί τον χαμηλότερο της μεταπολεμικής περιόδου.
3. Σε πολλές από τις ανεπτυγμένες χώρες, ο πληθωρισμός πέφτει σε επίπεδα κοντά στο μηδέν, αλλά αποφεύγεται μία γενικευμένη αποπληθωριστική κρίση.
Σε πολλές χώρες, ο πληθωρισμός έχει πρακτικά πέσει στα επίπεδα του μηδενός, αλλά θεωρούμε ότι η δημοσιονομική και οικονομική πολιτική, καθώς και οι σχετικές πρωτοβουλίες που έχουν παρθεί σε ολόκληρο τον κόσμο θα πρέπει να αποτρέψουν οριστικά τον κίνδυνο του αποπληθωρισμού. Σε πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα ο πληθωρισμός μπορεί να εξελιχθεί σε παράγοντα ανησυχίας, αλλά στο πιθανότερο βραχυπρόθεσμο σενάριο, η ανάπτυξη παραμένει κάτω από τα κανονικά επίπεδα (subpar) και συνδυάζεται με την ύπαρξη υπερβάλλοντος παραγωγικού δυναμικού (excess capacity), απομακρύνοντας έτσι το φόβο για τη δημιουργία πληθωριστικών πιέσεων.
4. Η απόδοση των ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου στο τέλος του 2009 θα αποδειχτεί θετική και θα έχει αυξηθεί απότομα σε σχέση με τα επίπεδα των αρχών του έτους.
Η απόδοση των ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου έχει σημειώσει σημαντική άνοδο τους τελευταίους δυο μήνες. Σύμφωνα με την ανάλυση μας, η συγκεκριμένη καταγραφή έχει να κάνει περισσότερο με την σταθεροποίηση των επιτοκίων, παρά με την αποτύπωση πληθωριστικών πιέσεων ή αναπτυξιακών τάσεων. Νωρίτερα μέσα στο 2009, τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια είχαν πέσει στο μηδέν, τα δε μακροχρόνια κυμαίνονταν λίγο πάνω από το 2%, γεγονός που καταδείκνυε την ύπαρξη φόβου και απροθυμίας ανάληψης κινδύνου. Καθώς το οικονομικό κλίμα έχει αρχίσει να βελτιώνεται, τα επιτόκια επιστρέφουν σε υψηλότερα επίπεδα, παραμένοντας βέβαια χαμηλά σε σχέση με τα ιστορικά δεδομένα.
5. Τα κέρδη των επιχειρήσεων θα συνεχίσουν να υποχωρούν με διψήφιο ποσοστό και στο 2009, γεγονός που θα σηματοδοτήσει την πρώτη μείωση κερδών σε διαδοχικές χρήσεις από τη δεκαετία του 1930.
Όπως και η οικονομία, έτσι και η κερδοφορία των επιχειρήσεων παρουσιάζει μια σχετική βελτίωση τους τελευταίους μήνες, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα την αναθεώρηση των εκτιμήσεων για τα μελλοντικά κέρδη των εταιρειών. Πιστεύουμε πως είναι πιθανό να δούμε πραγματική αύξηση των κερδών στο τέταρτο εξάμηνο του 2009, αλλά κάτι τέτοιο δεν θα αποδειχτεί αρκετό για να εμποδίσει την καταγραφή του 2009 ως την δεύτερη συνεχόμενη χρονιά που παρατηρείται μείωση της κερδοφορίας.
6. Η διαφορά ανάμεσα στην απόδοση των κρατικών και των μη κρατικών ομολόγων (εταιρικών, δημοτικών, υψηλής απόδοσης, σταθερού εισοδήματος) θα μικρύνει το 2009.
Καθώς τα στοιχεία της οικονομίας αρχίζουν να βελτιώνονται και οι επενδυτές δείχνουν πιο πρόθυμοι να αναλάβουν σχετικά μεγαλύτερους επενδυτικούς κινδύνους, βλέπουμε να μειώνεται το χάσμα που χωρίζει την απόδοση των κρατικών ομολόγων από αυτήν των αντίστοιχων εταιρικών ή δημοτικών. Βέβαια, με ιστορικούς όρους και τα τωρινά επίπεδα στα spreads θεωρούνται ακόμη υψηλά, ενώ κατά τη γνώμη μας υπάρχει περιθώριο περαιτέρω μείωσης.
7. Οι τιμές των αμερικανικών μετοχών θα καταγράψουν διψήφιο ποσοστό αύξησης μέσα στο 2009.
Η συγκεκριμένη πρόβλεψη δείχνει τώρα πολύ σωστότερη απ’ ότι μερικούς μήνες πριν και πιστεύουμε ότι οι μετοχές βρίσκονται σε μια πορεία που θα τους επιτρέψει να καταγράψουν διψήφιο ποσοστό απόδοσης στο τέλος του έτους.
8. Η απόδοση των αμερικανικών μετοχών είναι καλύτερη από αυτή των ευρωπαϊκών, ενώ οι αναδυόμενες αγορές αποδίδουν καλύτερα από τις ανεπτυγμένες.
Από τότε που ξεκίνησε η κρίση, η Ευρώπη εμφανίζεται να έχει πιο αργές αντιδράσεις όσον αφορά στην οικονομική πολιτική από τις περισσότερες άλλες αγορές, γεγονός το οποίο έχει δημιουργήσει πρόσθετα βάρη στις οικονομίες και τις αγορές της Ευρωζώνης. Οι αναδυόμενες αγορές, τον τελευταίο καιρό, φαίνεται να σέρνουν το χορό της ανάκαμψης και πιστεύουμε ότι η απόδοσή τους για το σύνολο του 2009 θα ξεπεράσει την αντίστοιχη των ανεπτυγμένων αγορών.
9. Οι μετοχές των κλάδων της ενέργειας, των υπηρεσιών υγείας και της πληροφορικής ξεπερνούν σε απόδοση αυτές των βιομηχανικών υλικών, των επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας και των τραπεζών.
Ενώ ο κλάδος υπηρεσιών υγείας φαίνεται να υστερεί, μέχρι στιγμής οι μετοχές των εταιρειών ενέργειας και καθώς οι τιμές των εμπορευμάτων ανακάμπτουν, παρουσιάζουν αρκετά καλή απόδοση, οι δε τεχνολογικές μετοχές δείχνουν αξιοσημείωτη αντοχή, παρά το περιβάλλον οικονομικής ύφεσης στο οποίο βρισκόμαστε. Από την άλλη πλευρά, παρόλο που θεωρούμε ότι οι τραπεζικές και γενικά οι οικονομικές μετοχές έχουν δει τα χαμηλότερα σημεία τους, ο συγκεκριμένος κλάδος πιθανότατα θα συνεχίζει να παρουσιάζει υστέρηση, αφού πολλοί χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί αντιμετωπίζουν προβλήματα με τους ισολογισμούς τους. Μέχρι το τέλος του έτους, περιμένουμε ότι ένα καλάθι με μετοχές εταιρειών ενέργειας, υπηρεσιών υγείας και εταιρειών πληροφορικής θα έχει καλύτερη απόδοση από ένα αντίστοιχο καλάθι με μετοχές εταιρειών κοινής ωφέλειας, τραπεζών και εταιρειών βιομηχανικών προϊόντων.
10. Η μεταβλητότητα των χρηματιστηρίων παραμένει σε υψηλά επίπεδα, καθώς παρατηρούνται κατά περιόδους απότομες άνοδοι ή πτώσεις των τιμών των μετοχών με διψήφιο ποσοστό.
Σε όλη τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου, γίναμε μάρτυρες απότομων ανοδικών και καθοδικών κινήσεων με διψήφια ποσοστά. Κοιτώντας προς το μέλλον, περιμένουμε την αστάθεια να παραμείνει σε υψηλά επίπεδα, αλλά όχι τόσο όσο καταγράφηκε το 2008.
11. Οι τιμές του πετρελαίου και άλλων εμπορευμάτων φτάνουν στο κατώτατο σημείο τους και ξεκινούν να κινούνται ανοδικά μέχρι το τέλος του έτους, καθώς οι οικονομίες των αναδυόμενων αγορών αρχίζουν να ανακάμπτουν.
Πιστεύουμε ότι οι τιμές του πετρελαίου και των εμπορευμάτων γενικότερα έχουν ήδη καταγράψει τα χαμηλότερα σημεία τους νωρίτερα μέσα στο 2009. Καθώς η παγκόσμια οικονομία και ειδικότερα οι αναδυόμενες αγορές αρχίζουν να ανακάμπτουν, η ζήτηση για εμπορεύματα θα συνεχίσει να αυξάνεται.
12. Το έλλειμμα του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού στις ΗΠΑ θα εκτοξευθεί πάνω από το ένα τρις δολάρια, καθώς οι κρατικές δαπάνες συνεχίζουν να αυξάνονται.
Στην αρχή του 2009, όταν κάναμε τη συγκεκριμένη πρόβλεψη, η κοινή εκτίμηση των αναλυτών για το έλλειμμα ήταν γύρω στα 850 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ η δική μας πρόβλεψη βρισκόταν στο απώτατο άκρο των εκτιμήσεων. Βέβαια τώρα πλέον, αναμένουν το έλλειμμα να υπερβεί με σχετική ευκολία το 1 τρισεκατομμύρια δολάρια και να πλησιάσει το επίπεδο του 1.75 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ή και ψηλότερα.
