Χρηματοπιστωτική κρίση

Οι μετοχές της Credit Suisse κατρακύλησαν κατά 12% σε ιστορικό χαμηλό τη Δευτέρα, μετά από ένα σαββατοκύριακο εικασιών στο Twitter σχετικά με την οικονομική υγεία του τραπεζικού ομίλου.

Οι άγριες μεταβολές δείχνουν τη δυσκολία της Credit Suisse να διαχειριστεί την κλονιζόμενη εμπιστοσύνη των επενδυτών, καθώς σπεύδει να καταστρώσει ένα σχέδιο αναδιάρθρωσης για τον βραχίονα επενδυτικής τραπεζικής της, η οποία βρίσκεται υπό πίεση από τότε που υπέστη τεράστιες απώλειες το 2021, λόγω της στήριξής της στην Archegos Capital Management. Το τίμημα που πρέπει να πληρώνουν οι επενδυτές για την ασφάλιση του χρέους της τράπεζας έχει αγγίξει επίπεδα-ρεκόρ, με αποτέλεσμα ορισμένοι να θυμούνται με τρόμο τις ημέρες του 2008, στις οποίες ο φόβος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα.

Ο Dixit Joshi δεν θα ξεχάσει εύκολα την πρώτη του ημέρα ως οικονομικός διευθυντής του ελβετικού τραπεζικού ομίλου της Credit Suisse. Κι όμως, η εμπειρία δεν θα έπρεπε να του είναι άγνωστη, ως πρώην ανώτατου στελέχους της Deutsche Bank, τονίζει το πρακτορείο Bloomberg.

Στην πραγματικότητα, αρκετοί αναλυτές αναφέρουν ότι η πλέον κατάλληλη σύγκριση είναι με την Deutsche Bank του 2016 και του 2017 - μια εποχή κατά την οποία ο Joshi βοήθησε στην εξεύρεση λύσης-απάντηση στην κρίση στην αύξηση των CDS της γερμανικής τράπεζας. Η Morgan Stanley πέρασε μια παρόμοια φάση το 2011. Και οι δύο επέζησαν της δοκιμασίας.

«Δεν ζούμε νέο 2008», εκτιμά ο Andrew Coombs της Citigroup.

Παρ' όλα αυτά, η αρχικά πανικόβλητη χρηματιστηριακή αντίδραση της Δευτέρας στο αυξανόμενο κόστος CDS της Credit Suisse υποδηλώνει επιδείνωση των επιλογών που διαθέτει ο ελβετικός όμιλος ενόψει της έκτακτης έκθεσης επί της στρατηγικής της στις 27 Οκτωβρίου, η οποία αναμένεται να περιλαμβάνει μια μεγάλης κλίμακας υποχώρηση από τις δραστηριότητες επενδυτικής τραπεζικής .

Οι επενδυτές ανησυχούν για το πώς η τράπεζα θα καλύψει το κόστος ενός τέτοιου σχεδίου - το οποίο πολλοί αναλυτές έχουν υπολογίσει ως κόστος στα 4 δισ. δολάρια - και τι θα σήμαινε αυτό για τον δείκτη βασικών κεφαλαίων της, που βρίσκεται στο 13,5%, ειδικά σε μια περίοδο που ο επενδυτικός της βραχίονας υποφέρει από βαριές απώλειες.

Με τις μετοχές της στο ναδίρ, η Credit Suisse ελπίζει να συγκεντρώσει μετρητά μέσω εκποιήσεων αντί για μια εξαιρετικά διαλυτική ως προς τα ποσοστά των παλαιών μετόχων έκδοση δικαιωμάτων όπως εκείνη στην οποία κατέληξε η Deutsche Bank.

Μια πώληση του ομίλου δομημένων προϊόντων της Credit Suisse έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον πιθανών αγοραστών, όπως η BNP Paribas και η Apollo Global Management, ωστόσο υπάρχει σκεπτικισμός σχετικά με το πόσο εύκολο θα είναι να πουληθούν τέτοια περιουσιακά στοιχεία - ή να εξασφαλιστούν καλές τιμές - όταν τα αυξανόμενα επιτόκια τα έχουν θέσει υπό πίεση.

Η εμπειρία της Deutsche Bank και της Morgan Stanley μπορεί να αποδειχθεί διδακτική. Η κρίση του γερμανικού χρηματοπιστωτικού ιδρύματος το 2016 πυροδοτήθηκε εν μέρει από το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ, το οποίο ζήτησε 14 δισεκατομμύρια δολάρια για να διευθετήσει μια έρευνα για τίτλους που καλύπτονταν από στεγαστικά δάνεια. Ακόμη και αφού η τράπεζα κατέληξε σε συμφωνία για περίπου το μισό αυτού του ποσού, οι ανησυχίες δεν αμβλύνθηκαν παρά μόνο όταν συγκέντρωσε 8 δισεκατομμύρια ευρώ (7,85 δισεκατομμύρια δολάρια) φρέσκου κεφαλαίου το επόμενο έτος.

Η Morgan Stanley αντιμετώπισε το δικό της κύμα αύξησης στα πιστωτικά περιθώρια το 2011, όταν επίμονοι ψίθυροι ότι είχε μεγάλη έκθεση στο κλονισμένο ευρωπαϊκό χρέος επιβάρυναν τις μετοχές και τα ομόλογά της. Ο μεγαλύτερος μέτοχος της εταιρείας την είχε υποστηρίξει τότε δημόσια, ωστόσο χρειάστηκαν μήνες για να πέσει η τιμή των CDS της, καθώς οι επαπειλούμενες ζημίες δεν έγιναν ποτέ πραγματικότητα.

Πηγή: Bloomberg

Διαβάστε επίσης: Τι συμβαίνει με την Credit Suisse; Ξύπνησε μνήμες Lehman Brothers

Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]

 

Ήταν  5 Νοεμβρίου 2008, σχεδόν δύο μήνες μετά τη χρεοκοπία της Lehman Brothers και την κάθοδο της δυτικής οικονομίας στην άβυσσο, όταν  η βασίλισσα Ελισάβετ εγκαινίαζε ένα νέο κτίριο στο London School of Economics, στο Λονδίνο.

Αναφερόμενη στην οικονομική κρίση, η βασίλισσα  ρώτησε τους έκπληκτους καθηγητές του περίφημου πανεπιστημίου : «Γιατί δεν το πρόσεξε κανείς ότι θα καταρρεύσει η Lehman;» Οι καθηγητές πιάστηκαν …αδιάβαστοι.

Ανάμεσα στις πολλές συγγνώμες, η Ελισάβετ  έλαβε μια επιστολή υπογεγραμμένη από διάσημους Βρετανούς οικονομολόγους τον …Ιούνιο του επόμενου έτους , που συνοπτικά έγραφε : «Συγγνώμη  - απλά δεν το είδαμε να έρχεται».

Η απαντητική επιστολή που έφερε τότε στη δημοσιότητα η εφημερίδα Observer, έγραφε: «Συνοπτικά, μεγαλειοτάτη, η αποτυχία να προβλέψουμε το χρονοδιάγραμμα, την έκταση και τη σοβαρότητα της κρίσης και να την αποτρέψουμε, ενώ είχε πολλές αιτίες, ήταν κυρίως μια: Η αποτυχία της συλλογικής φαντασίας πολλών ευφυών ανθρώπων, τόσο σε αυτή τη χώρα όσο και διεθνώς, για να κατανοήσουμε τους κινδύνους για το σύστημα στο σύνολό του».

Το Μπάκιγχαμ απέφυγε τότε να απαντήσει, αλλά ο Observer δεν δίστασε να «καρφώσει» τους οικονομολόγους, γράφοντας :«Οι οικονομικοί μάγοι που πίστευαν ότι τα σχέδιά τους για τη διαχείριση ριψοκίνδυνων χρεών και την προστασία του χρηματοπιστωτικού συστήματος ήταν αλάνθαστα, είναι ένοχοι για καλλιέργεια ευσεβών πόθων σε συνδυασμό με ύβρη».

Αναμφίβολα, η Lehman Brothers κατέχει το ρεκόρ για τη μεγαλύτερη χρεοκοπία στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών. Πριν από τον θάνατό της, η Lehman Brothers ήταν ένας από τους τιτάνες της Wall Street.

Ήταν η τέταρτη μεγαλύτερη επενδυτική τράπεζα πίσω από τις Goldman Sachs, Morgan Stanley και Merrill Lynch. Την εποχή που η Lehman Brothers έκλεισε στις 15 Σεπτεμβρίου 2008, είχε 639 δισεκατομμύρια δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία και 619 δισεκατομμύρια δολάρια χρέος.

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, η Lehman Brothers προσπάθησε να επωφεληθεί από τη στεγαστική άνθηση των ΗΠΑ, εξαγοράζοντας πέντε μεγάλους δανειστές στεγαστικών δανείων, συμπεριλαμβανομένων των BNC Mortgage και Aurora Loan Services. Η BNC και η Aurora ήταν πρωτοπόροι στον δανεισμό sub-prime, πουλώντας στεγαστικά δάνεια υψηλού κινδύνου με ελάχιστη εγγύηση.

Ήταν μια κίνηση που τελικά θα κατέστρεφε τη Lehman Brothers, θα οδηγούσε τη Wall Street στην άβυσσο και την παγκόσμια οικονομία σε ύφεση. Ο θάνατος της Lehman Brothers προκάλεσε μια τεράστια τραπεζική κρίση στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και μεγάλα τμήματα της Ασίας.

Η τότε κυβέρνηση του Τζορτζ  Μπους, κατέληξε εσπευσμένα στο Πρόγραμμα Αρωγής Προβληματικών Περιουσιακών Στοιχείων (TARP), ένα ταμείο 700 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την αγορά τοξικών περιουσιακών στοιχείων από τις τράπεζες.

Τελικά, οι τράπεζες «μάσησαν» περισσότερα από 400 δισεκατομμύρια δολάρια από χρήματα από το TARP που συγκεντρώθηκαν από τους φορολογούμενους, αν και η κυβέρνηση κατέληξε να έχει ένα μικρό κέρδος από την επιχείρηση διάσωσης.

Με τον θάνατο της Ελισάβετ Β', ίσως δεν είναι πια εποχή παραμυθιών και τύψεων για βασιλιάδες και βασίλισσες. Υπήρξαν δημόσια και ιδιωτικά σκάνδαλα που θα την έκαναν να κοκκινίσει και να δυσαρεστηθεί.

Σκηνές που θα εμπλουτίσουν τους δημιουργούς ντοκιμαντέρ και τηλεοπτικών σειρών. Με την Ελισάβετ μπορεί να έπεσε όμως η αυλαία οριστικά για την δήθεν πανίσχυρη Βρετανική Αυτοκρατορία.

Αλλά το ερώτημα που είχε θέσει η Βασίλισσα για τα αίτια της κατάρρευσης της Lehman Brothers, παραμένει πολύ επίκαιρο σήμερα, καθώς η Ευρώπη αλλά και ο υπόλοιπος Δυτικός κόσμος, αντιμετωπίζει τον κίνδυνο μια νέας ύφεσης. Ίσως και χειρότερης από την χρηματοπιστωτική του 2008.

Στο ερώτημα της Ελισάβετ «γιατί δεν το πρόσεξε κανείς;» θα πρέπει να απαντήσουν όλοι αυτοί που βαυκαλίζονται με την ιδέα ότι η Ρωσία θα καταρρεύσει αμέσως, με τις δυτικές κυρώσεις. Και θα συρθεί σε άτακτη υποχώρηση.

Ο πόλεμος του Πούτιν καλά κρατεί όμως και αυτοί που πληρώνουν το μάρμαρο είναι νοικοκυριά και επιχειρήσεις στη Γηραιά Ήπειρο.

Αντιμετωπίζοντας μια ενεργειακή Lehman Brothers…

«Νοιώθω ίδιο ζωώδη και σωματικό φόβο» που είχα και το 2008, βλέποντας «τι εκτυλίσσεται αυτήν τη στιγμή» εκμυστηρεύτηκε ο Βέλγος οικονομολόγος Μπρουνό Κολμάν, on camera, αναφερόμενος στην κρίση που διανύουμε. 

 «Είναι πολύ πιο σοβαρή από αυτήν της Covid-19  όταν η οικονομία σχεδόν κατέρρευσε», προειδοποίησε ο οικονομολόγος  σε εκπομπή του RTL.

Ο Κολμάν ανησυχεί  πως το 40% του πληθυσμού κινδυνεύει να πέσει κάτω από το όριο της φτώχειας  ενώ θα προκύψουν φαινόμενα πολιτικής ανυπακοής 

«Αυτό είναι το τίμημα της κοινωνικής ειρήνης»

Σύμφωνα με Κολμάν «πολλές εταιρείες θα χρεοκοπήσουν. Το 2008 το κράτος βοήθησε άμεσα τις τράπεζες, εξηγεί  και «τώρα πρέπει να κάνουμε το ίδιο». Το κράτος χρεώνεται με 2% για 10 χρόνια και αυτό «είναι το τίμημα της κοινωνικής τάξης, της κοινωνικής ειρήνης και του κατευνασμού».

«Είναι προφανές ότι πρέπει να γίνει άμεσα», επιμένει ο οικονομολόγος. «Δεν πρέπει να βρισκόμαστε στο επίπεδο των παρατηρήσεων, αλλά των λύσεων. Υπάρχουν πολλές λύσεις που μπορούν να βρεθούν. Έχει γίνει λόγος για ανώτατο όριο στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, αλλά μπορούμε να λάβουμε άμεσα δημοσιονομικά μέτρα για να συγκεντρώσουμε ένα δημοσιονομικό πλεονέκτημα στους τρεις τελευταίους μήνες του έτους».

 

Ο Ντάριλ Ράτιγκαν πρωτοπήγε στη Lehman Brothers πριν από 18 χρόνια για μία τρίμηνη συνεργασία μέσω του δικηγορικού γραφείου στο οποίο εργαζόταν τότε. Η επενδυτική τράπεζα του πρόσφερε εργασία πλήρους απασχόλησης στον βραχίονα επενδύσεων real estate στο Λονδίνο. Τέσσερα χρόνια αργότερα η τράπεζα ξαφνικά κατέρρευσε προκαλώντας μία βίαιη αλυσιδωτή αντίδραση και τελικά παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. 14 χρόνια μετά ο ίδιος βρίσκεται ακόμη εκεί σύμφωνα με ρεπορτάζ του Bloomberg. 

Όπως αποδεικνύεται ο θάνατος των χρηματοπιστωτικών κολοσσών δεν είναι ούτε εύκολη ούτε γρήγορη υποθεση. Η Lehman Brothers έπεσε στον γκρεμό το 2008, αλλά ο οριστικός θάνατός της δεν έχει έρθει ακόμη. Και τούτο γιατί τα χρέη των πελατών προς αυτήν και τα χρέη τα δικά της προς τρίτους δεν μπορούν απλά να σβηστούν. Επαγγελματίες όπως ο Ράτιγκαν καλούνται να δουλέψουν μέσα σε συνθήκες χάους και να βρουν την άκρη για να ορίσουν ποιοι και πόσο θα πληρωθούν. 

Στις 15 Σεπτεμβρίου του 2008 λίγες ώρες αφότου η Lehman κήρυξε χρεοκοπία ο Ράτιγκαν δεν ήξερε αν έχει ακόμη δουλειά. Κατανοούσε πως οι περισσότεροι εργαζόμενοι θα χάσουν τη δουλειά τους, αλλά και ήξερε πως σε τέτοιες περιπτώσεις κάποιοι μένουν στη θέση τους για να βοηθήσουν στην ρευστοποίηση. Τελικά ήταν ένας από αυτούς. Οι λογιστές της PricewaterhouseCoopers χρειάζονταν τη βοήθεια λίγων εργαζομένων που γνώρισαν πού βρίσκονται όλα τα έγγραφα, πού υπάρχει αξία και πώς αυτή μπορεί να διατηρηθεί. 

Τα τελευταία δύο χρόνια τα πέρασε κατά κύριο λόγο εργαζόμενος από το σπίτι του λόγω της πανδημίας. Πλέον εργάζεται σε έναν μικρό χώρο που διατηρεί η Lehman στο Λονδίνο. Σε λίγο δεν θα υπάρχει ούτε αυτός και ο κύκλος του Ράτιγκαν στη Lehman θα κλείσει. Η ίδια η εταιρεία θα είναι και επισήμως «νεκρή». Το μόνο που απομένει πριν το οριστικό αντίο είναι η ολοκλήρωση δύο δικαστικών υποθέσεων, μία στη Λονδίνο και μία άλλη στη Νέα Υόρκη. 

naftemporiki.gr 

Του Χαράλαμπου Γκότση*

Η συζήτηση με θέμα το «τέλος της παγκοσμιοποίησης» έχει ανοίξει για τα καλά και συντηρείται με αμείωτο ενδιαφέρον τα τελευταία δεκατρία χρόνια. Ο ρωσικός πόλεμος στην Ουκρανία και οι συνακόλουθες  αντιδράσεις των δυτικών χωρών με πρωτόγνωρα κυρωτικά μέτρα, λειτούργησε και εδώ ως επιταχυντής και καταλύτης εξελίξεων, το μέγεθος των οποίων ακόμη δεν είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε. Ένα όμως είναι βέβαιο. Ότι η παγκοσμιοποίηση, όπως τη γνωρίζαμε, ως ελεύθερη, χωρίς εμπόδια και δασμούς διακίνηση  αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων, με την αξιοποίηση του χαμηλού μισθολογικού κόστους, κυρίως των ασιατικών χωρών, όπως και τις φτηνές μεταφορές με την ανάπτυξη των εμπορευματοκιβωτίων, με το τέλος του πολέμου δεν θα είναι η ίδια.

Το μέγεθος της παγκοσμιοποίησης

Αρχικά να ορίσουμε την έννοια της παγκοσμιοποίησης και το περιεχόμενό της, όπως εξελίχθηκε τα μεταπολεμικά χρόνια με διάφορους σημαντικούς σταθμούς στην πορεία. Στα οικονομικά αντιλαμβανόμαστε ως παγκοσμιοποίηση την αξιοποίηση του καταμερισμού της εργασίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Η παγκοσμιοποίηση ενισχύεται όταν το παγκόσμιο εμπόριο αυξάνεται γρηγορότερα από το παγκόσμιο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, ενώ συρρικνώνεται όταν συμβαίνει το αντίθετο. Για αρκετές δεκαετίες μέχρι το ξέσπασμα της μεγάλης χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2007 η σχέση αυτή εξελισσόταν θετικά υπέρ της διεύρυνσης του εμπορίου. Βασικό χαρακτηριστικό της περιόδου ήταν, η συνεχώς διευρυνόμενη συμμετοχική ανάπτυξη παραγωγικών δραστηριοτήτων και η αλληλεξάρτηση των οικονομιών σε ότι αφορά τον εφοδιασμό με πρώτες ύλες, ενδιάμεσα προϊόντα, εξαρτήματα και τεχνολογία. Η προστιθέμενη αξία των παραγόμενων στο εξωτερικό εξαρτημάτων που χρησιμοποιούσε η βιομηχανία της  Ευρώπης για παράδειγμα είχε αγγίξει πριν από την κρίση το 33%. Εκεί σταθεροποιήθηκε για να αρχίσει η καθοδική πορεία, κυρίως με την εμφάνιση της πανδημίας και τώρα με την ενεργειακή κρίση και τις ανακατατάξεις που προμηνύονται, ενώ κανείς δε  γνωρίζει την κατάληξη.

Η πορεία συρρίκνωσης

Τα πρώτα σύννεφα στον χαρούμενο ουρανό της παγκοσμιοποίησης εμφανίστηκαν με την χρηματοπιστωτική κρίση και κυρίως με την κατάρρευση της Lehman Brothers και τις επιπτώσεις της. Το τίμημα της κρίσης δεν ήταν μόνο η χρεοκοπία πολλών τραπεζών και επιχειρήσεων, αλλά κυρίως η δυσπιστία και η διαρραγή  της εμπιστοσύνης στη λειτουργία της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας της αγοράς. Οι πολίτες συνειδητοποίησαν ξαφνικά, ότι αγοράζοντας ένα αμερικανικό ομόλογο στη Λάρισα, αναλαμβάνουν ρίσκα τα οποία εμπεριέχουν τοξικά χρηματοπιστωτικά απόβλητα της …Νέας Ορλεάνης! Φαίνεται όμως, παρότι η περίπτωση χρεώθηκε ως αποτυχία της αγοράς (market failure), ότι το χτύπημα δεν ήταν τόσο ισχυρό, αφού οι οικονομίες με τη βοήθεια και της κευνσιανής επεκτατικής πολιτικής ανέκαμψαν την επόμενη διετία, με αποτέλεσμα να αποκατασταθεί προσωρινά και η εμπιστοσύνη.

Ακολούθησαν πολιτικά γεγονότα, τα οποία στόχευαν σε προστατευτισμό και εθνικοποίηση δραστηριοτήτων, τη στιγμή που οι ανάγκες της νέας εποχής απαιτούν συνεργασία μεταξύ των κρατών για επίλυση των μεγάλων προβλημάτων της κλιματικής αλλαγής, της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, των μεταναστευτικών ροών και της φτώχειας. Φωνές κατά της παγκοσμιοποίησης με βασικό επιχείρημα την καταγραφόμενη διεύρυνση των ανισοτήτων, υπήρξαν αρκετές, κυρίως από οργανώσεις του λεγόμενου προοδευτικού χώρου, χωρίς όμως ιδιαίτερες επιπτώσεις στη λειτουργία της παγκόσμιας οικονομίας.

Τα πράγματα τελικά άλλαξαν με την εκλογή του Donald Trump στην κυβέρνηση των ΗΠΑ. Ενός κατεξοχήν λαϊκιστή πολιτικού, ο οποίος άλλαξε το πολιτικό δόγμα της χώρας του από «ευημερία και ανάπτυξη» σε «άμυνα, έλεγχος και ισχύς», με το περιτύλιγμα  “πρώτα η Αμερική”! Η αντίδραση υποτίθεται, ότι αποτελούσε απάντηση στη συνεχή ενδυνάμωση της Κίνας και στην προσπάθειά της να καταστεί πρώτη δύναμη στην παγκόσμια οικονομία. Ακολούθησαν μέτρα προστατευτικού χαρακτήρα, όπως  επιβολή δασμών και περιορισμοί στις εισαγωγές  για συγκεκριμένα προϊόντα και πρώτες ύλες, κάτι όμως που απλά αποτελεί ένα μέσο, όχι τόσο για τον περιορισμό του ανοίγματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ, αλλά για την υπεράσπιση της κυριαρχίας της σε οικονομικό, στρατιωτικό και τεχνολογικό επίπεδο. Εκ του αποτελέσματος η πολιτική αυτή δε στέφθηκε με επιτυχία, αφού ούτε η Κίνα πτοήθηκε ώστε να κατεβάσει τις φιλοδοξίες της, αλλά ούτε και οι ΗΠΑ ωφελήθηκαν, βελτιώνοντας την ανταγωνιστική τους θέση στο διεθνή καταμερισμό εργασίας. Το θέμα είναι ότι και ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ Joe Biden ακολουθεί παρόμοια πολιτική με τον προκάτοχό του, απλά με διαφορετική ρητορική. Ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ και Κίνας καλά κρατεί, επηρεάζει δε, όχι μόνο τις μεταξύ τους σχέσεις, αλλά και τα παραγόμενα προϊόντα από ευρωπαϊκές επιχειρήσεις στην Κίνα και ακόμη όσα παράγονται στην Ευρώπη, τα οποία εμπεριέχουν εξαρτήματα κινεζικής παραγωγής και προέλευσης.

Άξια αναφοράς στην κατεύθυνση της συρρίκνωσης της παγκοσμιοποίησης, είναι εξάλλου και η απόφαση της Μεγάλης Βρετανίας το 2016 να αποχωρήσει από τη μεγάλη Ευρωπαϊκή Οικονομική Ένωση (Brexit), επιλέγοντας εθνικές στρατηγικές έναντι των  ευρωπαϊκών κοινών πολιτικών, οι οποίες προάγουν την ευημερία, τη συνεργασία και εντέλει ενίοτε και την αλληλεγγύη μεταξύ των μελών της προς όφελος των κατοίκων της.

Η πανδημία που ακολούθησε έφερε τα πάνω κάτω, αποκαλύπτοντας τις αδυναμίες ενός συστήματος που δεν είναι σε θέση να ανταποκριθεί με επάρκεια στις ανάγκες της παγκόσμιας κοινωνίας σε δύσκολες καταστάσεις. Πολύ νωρίς με τα πρώτα lockdowns στην Κίνα και μετά στη Βόρεια Ιταλία, έγιναν αισθητές μεγάλες ελλείψεις σε συγκεκριμένα υγειονομικά προϊόντα, όπως μάσκες, αντιδραστήρια για τεστ, αναπνευστήρες κ.α. Ακολούθησαν τα προβλήματα των εφοδιαστικών αλυσίδων σε εξαρτήματα, αναγκαία για την παραγωγή τελικών προϊόντων όπως τα microchips, τα οποία οδήγησαν ολόκληρες βιομηχανίες να σταματήσουν την παραγωγή. Για την αντιμετώπιση του φαινομένου η λύση που προκρίνεται από πολλές βιομηχανίες της Ευρώπης και των ΗΠΑ ονομάζεται “reshoring”. Επανεγκατάσταση των μονάδων παραγωγής στην ίδια την χώρα ή σε γειτονικές και φιλικές χώρες σε κοντινή απόσταση. Από την παγκοσμιοποίηση δηλαδή οδηγούμαστε σε μια νέα μορφή οργάνωσης του παγκόσμιου εμπορίου που είναι η περιφεριοποίηση. Χωρίς αυτό να σημαίνει κατ’ ανάγκην ότι και μικρότερες εφοδιαστικές αλυσίδες εξασφαλίζουν την απρόσκοπτη λειτουργία των αγορών, κάτι που διαπιστώσαμε με τον πόλεμο της Ουκρανίας, όπου σταμάτησε η παροχή της πρώτης ύλης νέον ή ηλεκτρικών καλωδίων για την αυτοκινητοβιομηχανία από εργοστάσια της Ουκρανίας, που κατέχουν δεσπόζουσα θέση.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία ανέδειξε τα γεωπολιτικά προβλήματα ως βασική συνιστώσα των αλλαγών. Είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος με τον οποίο το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο περιγράφει το πρόβλημα σε όλη του την έκταση: «Ο πόλεμος μακροπρόθεσμα μπορεί να αλλάξει εκ θεμελίων την παγκόσμια οικονομική και γεωπολιτική τάξη, εάν έχουμε αλλαγές στην ενεργειακή αγορά, αναδιάρθρωση στις εφοδιαστικές αλυσίδες, κατακερματισμό στα συστήματα πληρωμών και επανασχεδιασμό της πολιτικής τοποθέτησης των συναλλαγματικών διαθεσίμων». Ότι, όλοι οι παραπάνω μηχανισμοί βρίσκονται σε φάση επανεξέτασης αυτή τη στιγμή είναι αδιαμφισβήτητο. Εκείνο που δε γνωρίζουμε είναι η έκταση και το βάθος των αλλαγών, κυρίως με δεδομένη την ισχυρή διασύνδεση των μεγάλων οικονομικών σχηματισμών των ΗΠΑ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Κίνας.

Οι οικονομικοί λόγοι της αποπαγκοσμιοποίησης

Η διαδικασία αποπαγκοσμιοποίησης είχε αρχίσει πριν το ξέσπασμα του πολέμου και ακόμη πριν εμφανιστεί το φαινόμενο της πανδημίας. Οικονομικές αιτίες είναι εκείνες που οδήγησαν σταδιακά σε στασιμότητα και στη συνέχεια σε συρρίκνωση και μάλιστα ακριβώς εκείνες που συνέβαλλαν στην ενδυνάμωσή της. Το χαμηλό μισθολογικό κόστος και οι φθηνές μεταφορές. Τα πράγματα όμως προϊόντος του χρόνου άλλαξαν.

1. Με την είσοδο της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου το 2001, πολλές αμερικανικές και ευρωπαϊκές εταιρείες πραγματοποίησαν μαζικές άμεσες επενδύσεις σε ασιατικές κυρίως χώρες, αξιοποιώντας το χαμηλό μισθολογικό κόστος, σε ότι αφορούσε κατά κύριο λόγο στην ανειδίκευτη εργασία. Οι μεγάλες διαφορές όμως σταδιακά, βοηθούσης και της πολιτικής ενίσχυσης της εσωτερικής αγοράς από την Κίνα, μειώθηκαν αισθητά. Όταν το  2001 η πρόσληψη ενός ευρωπαίου εργάτη ισοδυναμούσε με την αμοιβή για 13 κινέζους, το 2020 αυτή εξελίχθηκε σε 1 προς 2.  Εκτός όμως από τη σμίκρυνση της μισθολογικής διαφοράς και μια άλλη εξέλιξη διευκολύνει την επανεγκατάσταση των κέντρων παραγωγής στις βιομηχανίες της δύσης. Είναι η αυξανόμενη χρήση ρομπότ σε αντικατάσταση της ανειδίκευτης εργασίας. Αφορά κυρίως στις χώρες υψηλού μισθολογικού κόστους, όπου σε συνδυασμό με το δημογραφικό πρόβλημα, υπάρχει ανησυχία για υπέρμετρες απαιτήσεις των εργαζομένων. Με τη χρήση ρομπότ αποδυναμώνεται η διαπραγματευτική ισχύς των εργαζομένων, μειώνονται οι πληθωριστικές πιέσεις και αντιμετωπίζονται οι αρνητικές συνέπειες του  δημογραφικού προβλήματος. Συνεπώς, η επανεγκατάσταση των επιχειρήσεων δε λειτουργεί υποχρεωτικά υπέρ των εργαζομένων με αύξηση της ζήτησης και υψηλότερους μισθούς.

2. Εξάλλου, το μεταφορικό κόστος έχει εκτοξευθεί τα τελευταία τρία χρόνια σε δυσθεώρητα ύψη. Ήδη καταγράφονται αυξήσεις οκταπλάσιες, οι οποίες, ανεξάρτητα αν οφείλονται  στην αυξημένη ζήτηση μετά τα Lockdowns, όπως υποστηρίζουν οι 10 εταιρείες που ελέγχουν το 82% των μεταφορών με εμπορευματοκιβώτια, είτε υποκρύπτουν αθέμιτες πρακτικές με οσμή αισχροκέρδειας, όπως πιστεύουν οι εισαγωγείς και οι περισσότεροι αναλυτές, το πρόβλημα είναι υπαρκτό και έχει διάρκεια. Επειδή δε πυκνώνουν τα γεγονότα μεγάλης κλίμακας που δυσχεραίνουν την ομαλή λειτουργία του διεθνούς εμπορίου, όπως ήταν το κλείσιμο της διώρυγας του Σουέζ, η πανδημία και ο Ουκρανικός πόλεμος, είναι βέβαιο ότι υπάρχουν προβληματισμοί, οι οποίοι οδηγούν στην επαναφορά της παραγωγής σε εγγύτερους προορισμούς, που χαρακτηρίζονται περισσότερο ασφαλείς.

Συμπερασματικά, διαπιστώνουμε ότι υπάρχει μία συσσώρευση από γεγονότα, αλλαγές στη διεθνή αγορά καθώς και γεωπολιτικοί σχεδιασμοί, ικανοί να φέρουν σημαντικές αναταράξεις στη λειτουργία του παγκόσμιου εμπορίου. Όχι όμως, κατά την άποψή μας, τέτοιες που να σημάνουν το τέλος της παγκοσμιοποίησης. Θα δούμε, χωρίς αμφιβολία το επόμενο χρονικό διάστημα αρκετές επιχειρήσεις να επαναφέρουν την παραγωγή τους στο εσωτερικό ή σε γειτονικές χώρες. Όμως, οι επιχειρήσεις δεν αναπτύσσουν δραστηριότητες στο εξωτερικό μόνο επειδή το κόστος είναι χαμηλότερο. Κίνητρα, όπως η διείσδυση σε νέες αγορές και η εγγύτητα της παραγωγής με νέους πελάτες, μάλιστα σε χώρες με ισχυρό πληθυσμιακό δυναμικό, είναι επίσης πολύ σημαντικά. Ακόμη και στην περίπτωση επανεγκατάστασης συνήθως δεν αφορά στο σύνολο των δραστηριοτήτων, οι οποίες μάλιστα συνοδεύονται με νέες αποφάσεις για εγκατάσταση σε νέες αγορές και σε νέες χώρες. Οι παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες συνεπώς θα συνεχίσουν να υπάρχουν, αξιοποιώντας τις παραγωγικές δυνατότητες των χωρών, εκείνο όμως που φαίνεται ότι αλλάζει, είναι μια στροφή από την παγκοσμιοποίηση προς την περιφεριοποίηση, κάτι που θα ευνοούσε  μια μεγαλύτερη συμμετοχή σε επενδύσεις και παραγωγή και σε μικρότερες χώρες όπως είναι η Ελλάδα.

*Καθηγητής Οικονομικών, τ. Πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς

Της Κατερίνας Τζωρτζινάκη

Την άνοιξη του 2007 όλα έδειχναν ότι η κρίση θα περιοριζόταν στην αγορά ακινήτων των ΗΠΑ. Τον Απρίλιο του 2007, όταν έσκασε η αγορά στεγαστικών δανείων χαμηλής εξασφάλισης με τη χρεοκοπία αρχικά της επενδυτικής τράπεζας New Century Financial, ανησύχησαν μόνο οι μυημένοι. Ακόμη, όμως, και στις 15 Σεπτεμβρίου του 2008 που βούλιαξε ο κολοσσός, κανείς δεν ήταν πιο σοφός. Επικρατούσε πλήρης άγνοια για το «δέον γενέσθαι».

Αν ο τότε επικεφαλής της Fed Μπεν Μπερνάνκι δεν υποτιμούσε την κρίση στην αγορά ακινήτων, αν πολιτικοί και κεντρικοί τραπεζίτες ήταν τεχνίτες, αν είχαν γίνει ενέργειες ώστε να αποτραπεί η χρεοκοπία της Lehman, αν ο τότε υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Χένρι Πόλσον, πρώην επικεφαλής της επενδυτικής τράπεζας Goldman Sachs, είχε πράξει αλλιώς, αν... αν... αν... η παγκόσμια οικονομία δεν θα παρασυρόταν σε βαθιά ύφεση, οι τράπεζες και οι ασφαλιστικές εταιρείες δεν θα ενισχύονταν με δισεκατομμύρια από την «τσέπη» των φορολογουμένων, που ξαναπλήρωσαν τον λογαριασμό με λιτότητα, η «θωρακισμένη» δεν θα παράδερνε στις αγορές χαμένη και στα μνημόνια δεμένη.

Το θέμα είναι τι συνέβη μετά το κραχ και αν το πάθημα έγινε μάθημα. Αμφιβάλλω.

Στις 15 Σεπτεμβρίου του 2008 βούλιαξε ο κολοσσός. Αρχή νυκτός. Μια χρηματοοικονομική κρίση μετατράπηκε σε δημοσιονομική και μετατοπίστηκε εντέχνως αλλού η προσοχή.

Πριν από τις 15 Σεπτεμβρίου του 2008, την ημέρα που η υπεραιωνόβια Lehman υπέβαλε αίτημα υπαγωγής στο κεφάλαιο 11 του πτωχευτικού κώδικα και πυροδότησε τη βαθύτερη οικονομική επιδείνωση μετά τον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο, λίγοι πίστευαν ότι οι αρχές θα επέτρεπαν σε έναν κολοσσό να καταρρεύσει. Η φράση «too big to fail» έκανε μεγάλη καριέρα, έγινε τίτλος ενός bestseller και μιας ταινίας. Δεν θα περίμενε κανείς κάτι λιγότερο για τη μεγάλη χρεοκοπία. Η «πολύ μεγάλη για να καταρρεύσει» ήταν «πολύ μεγάλη για να σωθεί». Σημάδι ότι υπήρχε ακόμη ελεύθερη αγορά στην Αμερική, τουλάχιστον για μια μέρα, όπως δήλωσε ειρωνικά αργότερα ο Μπάρνεϊ Φρανκ, μέλος του Κογκρέσου; Η AIG ήταν επίσης μεγάλη, η μεγαλύτερη ασφαλιστική, αλλά έπρεπε να σωθεί. Είχε επενδύσει σε στοιχήματα κι αν η πιστοληπτική της ικανότητα υποβαθμιζόταν –όπως αναμενόταν- θα δεχόταν καταιγισμό απαιτήσεων για πρόσθετες εξασφαλίσεις δισεκατομμυρίων, τα οποία δεν είχε.

Η AIG είχε πρόβλημα ρευστότητας, η Lehman διπλό, ρευστότητας και κεφαλαιοποίησης.

Το κυριακάτικο απόγευμα της 14^ης Σεπτεμβρίου, αφότου ο Πόλσον είπε στον επικεφαλής της Fed Νέας Υόρκης, Γκάιτνερ (ΥΠΟΙΚ επί διακυβέρνησης Ομπάμα) και τον Κρίστοφερ Κοξ, επικεφαλής της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, ότι η Lehman έπρεπε να καταθέσει αίτηση πτώχευσης, ο Φαλντ έστειλε ανθρώπους του στη Fed Nέας Υόρκης, για να βεβαιωθεί ότι ο Γκάιτνερ είχε καταλάβει τις επιπτώσεις από την κατάρρευση.

Τι δεν καταλαβαίνεις, δηλαδή; «Όποιος προσπαθεί να κατανοήσει την άνοδο και την πτώση πρέπει να χωνέψει το γεγονός ότι η παγκόσμια οικονομία είναι μια ζούγκλα: οι κατακτήσεις, οι καταστροφές και ο θόρυβος είναι μέρος της κανονικότητάς της». (Ρουσίρ Σάρμα, αναλυτής στη Μοrgan Stanley) Αυτή η κανονικότητα είναι που επέτρεψε στον Ντικ Φαλντ, το αφεντικό της Lehman, τον επονομαζόμενο «γορίλα», να διοικεί τη δική του συμβουλευτική, αφού όπως κατέθεσε ενώπιον του Κογκρέσου «ο πόνος θα με βασανίζει μέχρι το τέλος της ζωής. Τι θα μπορούσα να είχα κάνει;»

Αυτή η κανονικότητα είναι που επέτρεψε στους CEO της Γουόλ Στριτ να επιστρέφουν όσο πιο γρήγορα μπορούσαν τα χρήματα του ΤΑRP, για να γυρίσουν πάλι τον τροχό της ρουλέτας. Πώς το είπε ο Λόιντ Μπλάνκφεϊν της Goldman Sachs στον χρεοκοπημένο Φαλντ; «Σκέψου το σαν πλυμμύρα. Η Bear βρισκόταν στον πρώτο όροφο κι εσείς στον δεύτερο. Εμείς ήμασταν στον πέμπτο. Τα νερά τραβήχτηκαν προτού η πλημμύρα φτάσει στον πέμπτο».

Η Federal Reserve έχει διοχετεύσει περισσότερα από 200 δισ. δολάρια στο χρηματοπιστωτικό σύστημα αυτή την εβδομάδα. Είναι η πρώτη φορά που λαμβάνει χώρα μία τέτοιου είδους και έκτασης παρέμβαση από το 2008, όταν ο πλανήτης ήρθε αντιμέτωπος με πιστωτική ασφυξία. Θα πρέπει λοιπόν να ανησυχούμε; 

Η απόφαση έχει ως στόχο να σταθεροποιήσει ένα τμήμα της αγοράς, που συνήθως χαρακτηρίζεται από ηρεμία. Πρόκειται για την αγορά των repo, όπου τα επιτόκια εκτινάχθηκαν έως και το 10% σε ορισμένες περιπτώσεις, ενώ συνήθως το κόστος δανεισμού στη συγκεκριμένη αγορά τείνει να κινείται κοντά στα επίπεδα του βασικού επιτοκίου της Fed, δηλαδή στο 2%. 

Στις αγορές repo τράπεζες, hedge funds και άλλοι παίχτες δανείζονται χρήματα σε βραχυπρόθεσμη βάση για να διασφαλίσουν ότι τα βιβλία τους θα είναι σε τάξη, ανεξάρτητα από τις καθημερινές δραστηριότητες. Οι δανειολήπτες τείνουν να προσφέρουν κρατικά ομόλογα ή άλλα υψηλής ποιότητας στοιχεία ενεργητικού ως εχέγγυα, τα οποία επαναγοράζουν, συν τόκο, όταν αποπληρώνουν το δάνειο (συχνά την επόμενη ημέρα). Από τις συμφωνίες επαναγοράς (repurchase) παίρνει και το όνομά της η αγορά. 

Πρόκειται για μία τεράστια αγορά, στην οποία περί τα 3 τρισ. δολάρια αλλάζουν χέρια κάθε ημέρα. Υπό φυσιολογικές συνθήκες τα δάνεια αυτά είναι πολύ φθηνά καθώς θεωρούνται ασφαλή και υπάρχει αρκετό ρευστό, που περνάει από τον έναν στον άλλο παχίτη. Ωστόσο αυτή την εβδομάδα το κόστος δανεισμού όχι απλά ξεπέρασε το ανώτατο όριο του επιτοκίου της Fed (2,25%), αλλά έφτασε σε ορισμένες περιπτώσεις έως και το 10%.

Γιατί συνέβη αυτό; Οι λόγοι είναι κυρίως τεχνικοί και να έχουν να κάνουν με την προσπάθεια της Fed να περιορίσει τον τεράστιο όγκο του ισολογισμού της, η οποία και περιόρισε αισθητά την ρευστότητα στην αγορά. Η κεντρική τράπεζα παρενέβη τέσσερις φορές με ενέσεις ύψους έως και 75 δισ. δολαρίων κάθε φορά προκειμένου να ρίξει το επιτόκιο. 

Η εκτίναξη των επιτοκίων στην αγορά των repo ήταν ένα από τα πρώτα σημάδια, που είχαμε πριν ξεσπάσει η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Για αυτό και πρόκειται για μία εξέλιξη, που πυροδοτεί ανησυχία. Οι περισσότεροι ειδικοί εμφανίζονται προς το παρόν καθησυχαστικοί, εξηγώντας ότι πριν από μία δεκαετία ο λόγος δεν ήταν μία τεχνική μείωση της ρευστότητας, αλλά το γεγονός ότι η αγορά ανακάλυπτε αιφνιδίως πως ενεργητικό που θεωρούσε ασφαλές ήταν άκρως ριψοκίνδυνο.

Μερίδα αναλυτών πάντως επιμένει ότι η προσπάθεια της Fed να μειώσει τον ισολογισμό της δεν είναι επαρκής λόγος να εξηγήσει την τόσο μεγάλη άνοδο των επιτοκίων και προειδοποιεί πως ενδεχομένως οι αγορές να εισέρχονται εκ νέου σε «αχαρτογράφητα ύδατα». 

naftemporiki.gr με πληροφορίες από BBC, WSJ 

 

Της Νατάσας Στασινού
[email protected] 

Η αγορά ομολόγων έχει σημάνει εδώ και καιρό συναγερμό για ύφεση, με το ρεκόρ των αρνητικών αποδόσεων και την αντιστροφή της καμπύλης διετών και δεκαετών τίτλων στις ΗΠΑ, η οποία και είναι η μεγαλύτερη από το 2007. Δεν είναι ωστόσο αυτό το μόνο στοιχείο, που ξυπνάει μνήμες από το έτος, που προηγήθηκε της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. 

Η καμπύλη απόδοσης δεν είναι τίποτα παραπάνω από τη διαφορά στο επιτόκιο βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων κρατικών τίτλων. Συνήθως η σύγκριση γίνεται ανάμεσα σε διετή και δεκαετή. Όταν μια οικονομία είναι υγιής, οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων ομολόγων είναι υψηλότερες από των βραχυπρόθεσμων. Τώρα η εικόνα έχει αλλάξει. 

Σύμφωνα με τους ειδικούς η αντιστροφή αποτελεί ισχυρότατη και αξιόπιστη ένδειξη ύφεσης. Τα τελευταία 60 χρόνια, κάθε φορά που η αμερικανική οικονομία διολίσθησε σε ύφεση, είχε προηγηθεί αυτό το παράδοξο στην αγορά ομολόγων. 

Αν στρέψουμε τώρα το βλέμμα στην αγορά μετοχών, θα διαπιστώσουμε ότι και εκεί τα μηνύματα είναι ανησυχητικά. Δεν είναι μόνο τα συνεχή σκαμπανεβάσματα, που οφείλονται εν πολλοίς στις εκρήξεις οργής και «αγάπης» του Ντόναλντ Τραμπ προς τους μεγάλους εμπορικούς εταίρους και γεωπολιτικούς συμμάχους.

Προβληματισμό προκαλεί και η αισθητή επιβράδυνση των προγραμμάτων επαναγοράς μετοχών, που την τελευταία διετία αποτελούσαν έναν από τους πυλώνες της κούρσας των μετοχών,  βοηθώντας να ξεπεραστούν οι επιπτώσεις από την εντεινόμενη οικονομική αβεβαιότητα και το πολιτικό ρίσκο ανά τον πλανήτη.  

Το δεύτερο τρίμηνο υπολογίζεται ότι οι εταιρείες του δείκτη S&P 500 δαπάνησαν 166 δισ. δολάρια σε επαναγορές μετοχών έναντι 205 δισ. δολαρίων το πρώτο τρίμηνο και 190,6 δισ. δολαρίων το αντίστοιχο περσινό διάστημα. Πρόκειται για το χαμηλότερο ποσό από το τέταρτο τρίμηνο του 2017 και το δεύτερο διαδοχικό τρίμηνο κατά το οποίο καταγράφεται πτώση στις επαναγορές ιδίων μετοχών, που είχαν απογειωθεί μετά τις φοροελαφρύνσεις του Ντόναλντ Τραμπ για τις επιχειρήσεις. 

Αλλά εάν δεν έχουν τρομάξει με όλα τα παραπάνω, αυτό που ίσως πρέπει να χτυπήσει το πιο ηχηρό καμπανάκι στους επενδυτές είναι το γεγονός ότι οι διευθύνοντες σύμβουλοι και τα άλλα κορυφαία στελέχη των εταιρειών πωλούν τις μετοχές τους με τους ταχύτερους ρυθμούς εδώ και 12 χρόνια.

Σύμφωνα με στοιχεία της TrimTabs Investment Research, που επικαλείται το CNN, τα εταιρικά στελέχη στις ΗΠΑ προχωρούν τον Αύγουστο κατά μέσο όρο στην πώληση μετοχών αξίας 600 εκατ. δολαρίων ημερησίως! Το ποσό αφορά αποκλειστικά μετοχές των εταιρειών, στις οποίες εργάζονται και αυτό αν μη τι άλλο μαρτυρά ότι περιμένουν μάλλον δυσοίωνες εξελίξεις στην οικονομία και τις αγορές.

Ο Αύγουστος είναι ο πέμπτος μήνας του έτους κατά τον οποίο οι πωλήσεις μετοχών από εσωτερικά στελέχη υπερβαίνει τα 10 δισ. δολάρια. Κάτι ανάλογο είχε να συμβεί και πάλι από το 2007. 

naftemporiki.gr 

Οι «φουσκωμένες» αξιολογήσεις ομολόγων ήταν μία από τις ρίζες της παγκόσμιας πιστωτικής ασφυξίας που βίωσε ο πλανήτης το 2008, πυροδοτώντας μία βαθύτατη κρίση οικονομική, κοινωνική, πολιτική. Οι οίκοι είχαν βρεθεί στο στόχαστρο του πολιτικού κόσμου και της κοινής γνώμης για την αποτυχία τους να προειδοποιήσουν για το υψηλό ρίσκο «τοξικών» προϊόντων και για κάποια χρόνια εμφανίζονταν να φτάνουν ακόμη και στο άλλο της υπέρμετρης αυστηρότητας. Ωστόσο υπάρχουν ενδείξεις ότι σήμερα επιστρέφουν στην τακτική που ακολουθούσαν τότε, όπως επισημαίνει σε ανάλυσή της η Wall Street Journal. 

H αμερικανική εφημερίδα επικαλείται το παράδειγμα της αλυσίδας πολυκαταστημάτων Payless ShoeSource,  που οδηγήθηκε προ μηνών σε πλήρη κατάρρευση. Ήδη από το περασμένο καλοκαίρι είχε εκπέμψει σοβαρό σήμα κινδύνου με στάση πληρωμών σε χρέος 90,5 εκατ. δολαρίων. Τότε ο οίκος S&P, σύμφωνα με το ρεπορτάζ εκτιμούσε ότι ένα χρεόγραφο που συνδεόταν με την υποθήκη του πολυκαταστήματος δεν θα έχανε χρήματα. 

Και οι έξι βασικοί οίκοι αξιολόγησης έχουν από το 2012 αλλάξει ορισμένα από τα κριτήρια με τα οποία κρίνουν τον βαθμό ρίσκου των ομολόγων. Καθώς ανταγωνίζονται μεταξύ τους για πελάτες- δανειολήπτες έχουν κίνητρο να παρουσιάζουν την εικόνα λίγο πιο ρόδινη εξηγεί η WSJ. Mία επιχείρηση που θέλει να εκδώσει χρέος θα επιλέξει για την αξιολόγησή της έναν λιγότερο σκληρό κριτή. 

Η διαφορά σε σχέση με το 2008 είναι ότι ορισμένοι επενδυτές τουλάχιστον έχουν μάθει από τα παθήματα του τότε και εμφανίζονται επιφυλακτικοί απέναντι σε κάποιες αξιολογήσεις.  Έτσι υπάρχουν ομόλογα των οποίων οι τιμές (παρά το άκρως ευνοϊκό περιβάλλον) δεν διαπραγματεύονται σε τόσο υψηλά επίπεδα όσο θα δικαιολογούσε η αξιολόγησή τους. 

«Δεν εμπιστευόμαστε τόσο τις αξιολογήσεις» δηλώνει στην εφημερίδα ο Γκρεγκ Μίσο, διευθυντής real estate στην Voya Investment Management, με τοποθετήσεις 21 δισ. δολαρίων σε ομόλογα επαγγελματικών ακινήτων. 

Το πρόβλημα φαίνεται να είναι ιδιαίτερα έντονο στην ταχέως αναπτυσσόμενη αγορά του λεγόμενου «δομημένου χρέους»- χρεογράφων, που χρησιμοποιούν δεξαμενές δανείων, όπως για επαγγελματικά ακίνητα, κατοικίες, φοιτητικά δάνεια κτλ. 

Η WSJ ανέλυσε περί τις 30.000 αξιολογήσεις σε μία βάση δεδομένων με δομημένα χρεόγραφα αξίας 3 τρισ. δολαρίων που εκδόθηκαν από το 2008 έως το 2019. Τα στοιχεία επέτρεψαν μία απευθείας σύγκριση των αξιολογήσεων των οίκων S&P, Moody's, Fitch, DBRS, Kroll Bond Rating και Morningstar. H ανάλυση αποκάλυψε ότι μία από τις βασικές ρυθμιστικές θεραπείες, που επελέγησαν για να βελτιώσουν την ποιότητα των αξιολογήσεων- ο μεγαλύτερος ανταγωνισμός- γύρισε μπούμερανγκ. Στις περισσότερες περιπτώσεις δομημένων ομολόγων οι DBRS, Kroll και Μorningstar εδιναν υψηλότερες αξιολογήσεις απο΄τους τρεις μεγάλους. Υπήρξαν μάλιστα περιπτώσεις εταιρειών, που κάποιοι οίκοι τις κατέτασσαν στα λεγόμενα «σκουπίδια» (junk) και άλλοι τους χάριζαν το τριπλό Α. 

naftemporiki.gr 

Οι αδελφοί Λίμαν, ιδρυτές της τράπεζας που φέρει το όνομά τους, η οποία επέσπευσε τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, επιστρέφουν για έναν μήνα στη Νέα Υόρκη και έχουν πολλά να πουν για τα ψεγάδια και τα προτερήματα του αμερικανικού καπιταλισμού.

Ο Χένρι, ο Εμάνουελ και ο Μάγερ Λίμαν είναι οι βασικοί χαρακτήρες του θεατρικού έργου που σκιαγραφεί τη διαδρομή των τριών αδελφών, Εβραίων μεταναστών από τη Γερμανία και των παιδιών τους, η οποία άρχισε από μια μικρή χρηματιστηριακή εταιρεία βαμβακιού στην Αλαμπάμα και εξελίχθηκε στον παγκοσμίως γνωστό χρηματοπιστωτικό κολοσσό, την επενδυτική τράπεζα Lehman Brothers, που επέζησε του εμφυλίου πολέμου και του χρηματιστηριακού κραχ του 1929, πριν από τη θεαματική της πτώχευση το 2008.

«Τhe Lehman Trilogy» (Η Τριλογία Λίμαν) που έκανε το ντεμπούτο της στο Παρίσι το 2013, πριν διασκευαστεί σχεδόν παντού στην Ευρώπη, ανεβαίνει για πρώτη φορά στις ΗΠΑ -έκανε πρεμιέρα στις 22 Μαρτίου- στο πολιτιστικό κέντρο Park Avenue Armory, στο Μανχάταν, σε μια εκδοχή στα αγγλικά που είχε ανεβεί νωρίτερα στο Λονδίνο.

Ο τόπος των παραστάσεων απέχει λίγους δρόμους από εκεί όπου ζούσαν δύο από τους αδελφούς Λίμαν, όπως και από εκεί όπου ήταν η έδρα του ομίλου τους.

Ο Βρετανός Σαμ Μέντες, βραβευμένος με Όσκαρ σκηνοθέτης, που ζούσε στη Νέα Υόρκη το 2008, ανεβάζει το έργο για το αμερικανικό κοινό.

«Στο Λονδίνο, η παράσταση είχε ένα πιο εύθυμο ύφος», εξήγησε κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης στη Νέα Υόρκη. «Εδώ είμαστε πιο κοντά στο επίκεντρο της ιστορίας, κάτι που σημαίνει ότι εσείς το παίρνετε πιο σοβαρά, είστε πιο προσεκτικοί με τον τρόπο που συνδέετε τα πράγματα».

Η διασκευή δεν έχει παρά τρεις ηθοποιούς, τους Βρετανούς Άνταμ Γκόντλι, Μπεν Μάιλς και Σάιμον Ράσελ Μπιλ, που υποδύονται τους τρεις αδελφούς αλλά και τους γιους τους, τους πελάτες, τους αντίζηλους, τις συζύγους. Το έργο έχει τρεις πράξεις και η διάρκειά του ξεπερνά τις τρεις ώρες.

Οι αδελφοί Λίμαν λειτουργούν υποκινούμενοι από την επιθυμία να έχουν μια καλύτερη ζωή, παρά από «τις σειρές των μηδενικών» στον τραπεζικό τους λογαριασμό, όπως λέει σε κάποια στιγμή του έργου ο Φίλιπ Λίμαν, γιος του Εμάνουελ.

Τη διασκευή του σεναρίου έκανε ο δραματουργός Μπεν Πάουερ, από ένα κείμενο 400 σελίδων γραμμένο από τον Ιταλό συγγραφέα Στέφανο Μασίνι. «Ορισμένες εκδοχές του θεατρικού έργου διαρκούσαν μερικές φορές δέκα ώρες, με πολύ πιο μεγάλα κάστινγκ», εξήγησε ο Πάουερ, λέγοντας ότι καταλαβαίνει το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων για τους Λίμαν. «Είναι μια ιστορία Ευρωπαίων μεταναστών που ήρθαν στη χώρα για να οικοδομήσουν κάτι».