Της Λαλέλας Χρυσανθοπούλου
[email protected]
Μετά την επί της αρχής συμφωνία των ηγετών των 27 για το νέο πακέτο μέτρων με στόχο αφενός τη διασφάλιση της επάρκειας εφοδιασμού με φυσικό αέριο, αφετέρου την παράλληλη συγκράτηση των τιμών του καυσίμου, οι Υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ συνέρχονται αύριο στο Λουξεμβούργο έχοντας ως (επικίνδυνη) αποστολή την εξειδίκευση των μέτρων. Η αφετηρία των συζητήσεων είναι το προσχέδιο Επείγοντος Κανονισμού που έχουν ήδη καταρτίσει οι υπηρεσίες της Κομισιόν και το οποίο ενσωματώνει όλες τις κατευθυντήριες γραμμές (με την εξαίρεση της εισήγησης για την επιβολή πλαφόν στο φυσικό αέριο στην ηλεκτροπαραγωγή). Οι διαπραγματεύσεις προμηνύονται περίπλοκες, καθώς τα περισσότερα μέτρα εμφανίζουν μεγάλες τεχνικές δυσκολίες στην εφαρμογή τους. Ο….διάβολος κρύβεται στις -πάμπολλές- λεπτομέρειες που πρέπει να αποσαφηνιστούν…
Τα μέτρα όπως τα κωδικοποιεί η «Ν» διαρθρώνονται σε τρεις άξονες: Κοινές αγορές φυσικού αερίου και βέλτιστη αξιοποίηση υποδομών, πρωτοβουλίες για τις τιμές φυσικού αερίου και μέτρα για την διασφάλιση της επάρκειας εφοδιασμού.
1.Κοινοί διαγωνισμοί για προμήθεια φυσικού αερίου
Ο μηχανισμός θα λειτουργήσει σε εθελοντική βάση. Μοναδικό υποχρεωτικό στοιχείο είναι η συγκέντρωση της ζήτησης για ποσότητες φυσικού αερίου ίσες με το 15% των αναγκών αποθήκευσης της ΕΕ (13,5 δις. κυβικά μέτρα) Οι εταιρείες εμπορίας φυσικού αερίου θα «συγκεντρώσουν» την ζήτησή τους μέσω ενός παρόχου που θα οργανώσει την όλη διαδικασία, μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας. Μόλις σχηματιστεί η «δεξαμενή» των εταιρειών που θα συμμετέχουν στη διαδικασία, αυτές μπορούν να προχωρήσουν σε κοινά συμβόλαια αγοράς μέσω Κοινοπραξίας Αγορών Αερίου, δηλαδή ένα «καρτέλ αγοραστών». Οι εταιρείες θα μπορούν να υποβάλλουν τα αιτήματά τους για φυσικό αέριο (ποσότητες, χρόνος και τόπος παράδοσης κ.α.) σε ηλεκτρονική πλατφόρμα. Τα στοιχεία θα δημοσιεύονται από τον πάροχο που θα απευθύνει πρόκληση για προσφορές μέσω δημόσιου διαγωνισμού για τις ποσότητες του φυσικού αερίου που θα καλύπτουν την συνολική ζήτηση. Για ποσότητες άνω των 5 Τεραβατωρώ, οι εταιρείες-καταναλωτές φυσικού αερίου θα υποχρεούνται να προκοινοποιούν στην Κομισιόν την πρόθεση τους να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις με τους παραγωγούς/προμηθευτές.
2. Βέλτιστη αξιοποίηση της δυναμικότητας των Τερματικών LNG και των αγωγών
Τα υφιστάμενα μέτρα διαχείρισης της συμφόρησης στις υποδομές φυσικού αερίου προβλέπουν διαδικασίες «χρησιμοποίησε ή χάσε το αέριο» (use it or lose it) που απαιτούν μήνες για να έχουν αποτελέσματα. Υπό το πρίσμα της ανάγκης να αξιοποιείται στο μέγιστο βαθμό η -πεπερασμένη- δυναμικότητα των υποδομών της ΕΕ, δίνονται στους Διαχειριστές Συστημάτων Μεταφοράς Αερίου εργαλεία για να ανταποκρίνονται γρήγορα στις αλλαγές των ροών του καυσίμου και τα φαινόμενα συμφόρησης. Πιο συγκεκριμένα, με τους νέους κανόνες επιταχύνεται η εμπορική αξιοποίηση μακροπρόθεσμης δυναμικότητας που δεν χρησιμοποιείται σε περίπτωση βραχυπρόθεσμης συμφόρησης, ώστε η χρήση της υποδομής να καθίσταται πιο αποδοτική. Επιπλέον, προβλέπεται η δημιουργία οργανωμένης αγοράς για τη δευτερογενή δυναμικότητα των Τερματικών LNG, ανάλογη με αυτή που υπάρχει για τη μεταφορά αερίου μέσω αγωγών.
3.Έξι προϋποθέσεις για τον Μηχανισμό Διόρθωσης Αγορών (Πλαφόν στο TTF)
Το μέτρο που κυριαρχεί στο κεφάλαιο για τις τιμές είναι το προσωρινό δυναμικό πλαφόν στις συναλλαγές στο TTF που αποκαλείται διπλωματικά «Μηχανισμός Διόρθωσης των Αγορών». Εδώ ξεκαθαρίζεται ότι οι εθνικές κυβερνήσεις μπορούν μετά από εισήγηση της Κομισιόν να υιοθετήσουν έναν τέτοιο μηχανισμό, για περιορισμένο χρόνο, και μόνο εφόσον πληρούνται εκ των προτέρων έξι προϋποθέσεις:
-Να μην παρεμποδίζει τις εξωχρηματιστηριακές συναλλαγές (κυρίως όσον αφορά στα μακροπρόθεσμα συμβόλαια)
-Να μην επηρεάζει την ασφάλεια εφοδιασμού και τις διασυνοριακές ροές φυσικού αερίου
-Η εφαρμογή του να συναρτάται με την πρόοδο στην εφαρμογή των μέτρων μείωσης της ζήτησης για φυσικό αέριο
-Να μην οδηγεί σε αύξηση της κατανάλωσης φυσικού αερίου
-Να μην επηρεάζει την σταθερότητα και την λειτουργία των αγορών ενεργειακών παραγώγων
-Να λαμβάνει υπόψη τις τιμές του φυσικού αερίου στα υπόλοιπα οργανωμένα hubs της Ευρώπης
Ο μηχανισμός μπορεί να διακόπτεται άμεσα από το Συμβούλιο μετά από πρόταση της Κομισιόν αν οι λόγοι που δικαιολογούν τη λειτουργία του παύουν να υφίστανται.
4.Ενδοημερήσιος μηχανισμός για μείωση της μεταβλητότητας των τιμών αερίου
Προβλέπεται η σύσταση υποχρεωτικού ενδοημερήσιου μηχανισμού διαχείρισης της μεταβλητότητας στις αγορές παραγώγων ενέργειας έως τις 31 Ιανουαρίου 2023, με έμφαση στα συμβόλαια του επόμενου μήνα που εμφανίζουν και τη μεγαλύτερη εμπορευσιμότητα. Θεσπίζεται ένα ανώτερο και ένα κατώτερο όριο τιμών εντός των οποίων μπορούν να εκκαθαρίζονται οι συναλλαγές. Κάθε χρηματιστήριο θα ορίζει τον δικό του διάδρομο τιμών και τη φόρμουλα υπολογισμού του. Οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές και η ESMA (Ευρωπαϊκή Αρχή Κεφαλαιαγορών και Αξιών) θα εποπτεύουν την ορθή εφαρμογή του μηχανισμού.
5. Nέος δείκτης τιμολόγησης του LNG
Ως πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή, εξουσιοδοτείται ο ACER (Σύνδεσμος Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας της ΕΕ) να δημιουργήσει σε πρώτη φάση (δυο εβδομάδες μετά τη θέση σε ισχύ του Κανονισμού) ένα αντικειμενικό εργαλείο αξιολόγησης των τιμών του LNG στην ΕΕ σε καθημερινή βάση (LNG daily price assessment) και σε δεύτερη φάση (έως το τέλος Μαρτίου 2023) έναν ολοκληρωμένο δείκτη τιμολόγησης του LNG (benchmark) για τις εισαγωγές LNG στην ΕΕ συγκεντρώνοντας στοιχεία σε πραγματικό χρόνο για τιμές προσφοράς και ζήτησης για παραδόσεις LNG. Η καθημερινή δημοσιοποίηση των εν λόγω στοιχείων -και του spread σε σχέση με άλλους δείκτες αναφοράς στην αγορά φυσικού αερίου- θα ανοίξει τον δρόμο για την εθελοντική υιοθέτησή του νέου benchmark από τους συμμετέχοντες στην αγορά ως «πυξίδα» για τα συμβόλαια και τις συναλλαγές τους.
6. Μηχανισμοί υποχρεωτικής αλληλεγγύης
Το Συμβούλιο μπορεί να αποφασίσει -μετά από πρόταση της Κομισιόν-να κατανείμει συγκεκριμένες ποσότητες φυσικού αερίου σε χώρες-μέλη που αντιμετωπίζουν κρίση εφοδιασμού του καυσίμου, στη βάση μηχανισμούαποζημίωσης (του κράτους-μέλους που θα παρέχει το αέριο). Η αποζημίωση θα πρέπει να καλύπτει την τιμή του αερίου, τα πραγματικά/δυνητικά κόστη αποθήκευσης καθώς και τα κόστη μεταφοράς και να είναι «εύλογη», τόσο για το κράτος-μέλος που ζητά το φυσικό αέριο, όσο και γι’ αυτό που το παρέχει.
7. Διασφάλιση επάρκειας ηλεκτρικού εφοδιασμού
Οι χώρες-μέλη που παρέχουν αλληλεγγύη θα μπορούν να διασφαλίζουν ότι η λειτουργία των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής τους με φυσικό αέριο που είναι κρίσιμες για την επάρκεια ηλεκτρικού εφοδιασμού δεν θα τίθεται εν κινδύνω κατά την άσκηση αυτή. Με άλλα λόγια, οι ποσότητες φυσικού αερίου που απαιτούνται για τη λειτουργία των εν λόγω μονάδων θα εξαιρούνται από την προοπτική περικοπής προκειμένου να εξοικονομηθεί καύσιμο για τη χώρα που αιτείται αλληλεγγύη.
8.Μείωση κατανάλωσης φυσικού αερίου προστατευμένων καταναλωτών
Στο πλαίσιο της προσπάθειας για μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου- πέραν αυτής που ήδη προβλέπεται-, οι χώρες-μέλη μπορούν να ζητήσουν την μείωση της κατανάλωσης των προστατευμένων καταναλωτών για χρήσεις που δεν κρίνονται απαραίτητες (π.χ. θέρμανση εξωτερικών χώρων), για περιορισμένο χρόνο και υπό εξαιρετικές συνθήκες.
9. Επέκταση της υποχρέωσης αλληλεγγύης σε χώρες-μέλη με υποδομές LNG I
Οι χώρες-μέλη που αντιμετωπίζουν προβλήματα εφοδιασμού θα μπορούν να προμηθεύονται αέριο όχι μόνο από τις γειτονικές τους χώρες -με τις οποίες είναι διασυνδεδεμένες-,, αλλά και από χώρες που διαθέτουν τερματικούς σταθμούς LNG.
10. Προκαθορισμένοι κανόνες αλληλεγγύης μεταξύ χωρών -μελών ελλείψει διμερούς συμφωνίας
Καθορίζονται οι κανόνες που διέπουν τα μέτρα αλληλεγγύης μεταξύ των χωρών που δεν έχουν συνάψει διμερή συμφωνία να παρέχουν φυσικό αέριο το ένα στο άλλο σε περίπτωση ελλείψεων.
Σημειώνεται τέλος ότι ο Κανονισμός θα έχει διάρκεια ενός έτους και η πιθανή επέκτασή του συναρτάται από έκθεση που θα πρέπει να καταθέσει η Κομισιόν έως την 1η Οκτωβρίου 2023 για την κατάσταση των αγορών φυσικού αερίου της ΕΕ, από πλευράς τιμών και επάρκειας.
