Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Από τον περασμένο Οκτώβριο-εδώ και σχεδόν ένα χρόνο δηλαδή- οι περισσότεροι ηγέτες των χωρών μελών της ΕΕ, καλούσαν την Κομισιόν να υποβάλει προτάσεις για την αντιμετώπιση της- από τότε- ραγδαίας αύξησης των τιμών της ενέργειας.
Ωστόσο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προσπαθούσε να αποφύγει επίμονα αυτό το ενοχλητικό έργο, πετώντας την… μπάλα στην εξέδρα.
Ακόμη και όταν μεσολάβησε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, που απογείωσε τις τιμές της ενέργειας, η Κομισιόν αποδείχτηκε πολύ κατώτερη των περιστάσεων. Συγκεκριμένα μέτρα δεν υπήρξαν, παρά μόνο όταν ο κόμπος έφτασε στο χτένι της …Γερμανίας.
Υπό τον άμεσο κίνδυνο να παραλύσει η γερμανική βιομηχανία, η Κομισιόν προσπάθησε αρχικά να επιβάλει υποχρεωτική μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά 15% σε όλες τις χώρες μέλη, για να βοηθηθεί η Γερμανία.
Μπροστά στην αντίσταση των χωρών του Νότου, η Γερμανίδα πρόεδρος της Κομισιόν, ανέκρουσε πρύμναν και ζήτησε μείωση της κατανάλωσης σε εθελοντική βάση.
Την περασμένη Τρίτη, η Φον ντερ Λάιεν επέστρεψε στο θέμα, τονίζοντας την ανάγκη για διαρθρωτικές παρεμβάσεις, όπως η μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, να ξεπεραστεί η δυσλειτουργία της διαμόρφωσης των τιμών του φυσικού αερίου που η Μόσχα χειραγωγεί προς όφελός της.
Η ΕΕ θέλει επίσης να αποσυνδέσει τις τιμές του ηλεκτρικού από εκείνες του φυσικού αερίου. Η τιμή αναφοράς της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη έχει αυξηθεί κατά 20 φορές σε σύγκριση με τις αρχές του 2021.
Είναι ενδεικτικό ότι η γενικόλογη δήλωση και μόνο της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν σχετικά με την πρόθεση της ΕΕ να θεσπίσει ανώτατο όριο τιμής φυσικού αερίου, το λεγόμενο ανώτατο όριο τιμών, ήταν αρκετή για να αναχαιτίσει το σπιράλ των τιμών του φυσικού αερίου στην αγορά του Άμστερνταμ, η οποία είχε πετάξει πάνω από 300 ευρώ την μεγαβατώρα.
Φανταστείτε να είχε αποδεχτεί η Κομισιόν την πρόταση αυτή από τον περασμένο Απρίλιο, όταν την πρωτοδιατύπωσαν οι χώρες του Νότου!
Η γερμανική κυβέρνηση είχε αντιταχθεί στην μεταρρύθμιση αυτή και μαζί με αυτήν περίπου άλλες 12 χώρες της ΕΕ. Τώρα βέβαια, το Βερολίνο δηλώνει ανοιχτό σε ένα «φρένο στην τιμή της ενέργειας» σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Αν το μέτρο είχε όμως εφαρμοστεί, οι τιμές του αερίου δεν θα είχαν πολλαπλασιαστεί από τότε. Ούτε θα έτρεμαν ενόψει του χειμώνα τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις στην ΕΕ.
Η Ισπανία και η Πορτογαλία πίεσαν και πέτυχαν να εξασφαλίσουν μάλιστα έναν μηχανισμό ανώτατου ορίου σε εθνικό επίπεδο στα 40 ευρώ ανά MWh από σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύση αερίου, με επακόλουθη μείωση του τιμολογίου ηλεκτρικής ενέργειας.
Νωχελική αντίδραση
Μιλώντας όμως με συναδέλφους που παρακολούθησαν τη συνέντευξη Τύπου της Κομισιόν για το θέμα, μας είπαν ότι η ενεργειακή κρίση στην οποία η Ευρώπη βυθίζεται όλο και πιο βαθιά από το περασμένο φθινόπωρο, δεν έχει φτάσει πραγματικά στο κτίριο Μπερλαμόν, όπου εδρεύει η Επιτροπή.
«Οι ομιλητές ήταν αρκετά χαλαροί, απαντούσαν με γενικότητες στις ερωτήσεις μας σχετικά με τις προτάσεις της Επιτροπής που περιμέναμε με ανυπομονησία, για το πώς θα σπάσει η ανοδική σπείρα των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας», είπε στην Ναυτεμπορική ένας Αυστριακός συνάδελφος, ανταποκριτής μεγάλης Βιενέζικης εφημερίδας.
«Όλοι πιστεύαμε ότι η Κομισιόν θα εκμεταλλευόταν αυτό το καλοκαίρι για να επεξεργαστεί συγκεκριμένες τέτοιες προτάσεις. Δυστυχώς, δεν ακούσαμε κάτι συγκεκριμένο. Μας παρέπεμψαν στη σύνοδο των υπουργών Ενέργειας των 27 την άλλη Παρασκευή, 9 Σεπτεμβρίου, όπου πρέπει να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα για τον περιορισμό της κλιμάκωσης των τιμών», τόνισε ο Αυστριακός συνάδελφος.
Ποια θα είναι όμως η εισήγηση; Ποιος θα την κάνει; Οι 27 υπουργοί θα μπορούν να συζητήσουν μόνο εάν η Επιτροπή τους υποβάλει συγκεκριμένες νομικές προτάσεις. «Είναι σημαντικό να ακούμε τα κράτη μέλη», περιορίστηκε να δηλώσει ο εκπρόσωπος της Επιτροπής, Ερικ Μάμερ.
Εφαρμογή σε δύο χρόνια
Πολλοί ειδικοί αμφιβάλουν πάντως αν οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας θα εφαρμοστούν άμεσα, εκτιμώντας ότι μπορεί να περάσουν έως και δύο χρόνια για την πλήρη υλοποίησή τους.
Μια λεπτομερής πρόταση θα μπορούσε να υπάρξει έως τις αρχές του 2023. «Η πραγματική μεταρρύθμιση, από την άλλη πλευρά, είναι πιθανό να διαρκέσει περισσότερο», λέει ο Νικολά Μπεργκμά, αναλυτής στη γαλλική δεξαμενή σκέψης IDDRI. Εκτιμά μάλιστα ότι η μεταρρύθμιση στην αγορά ενέργειας μπορεί να διαρκέσει «έως και δύο χρόνια».
Στο μεταξύ, «οι καταναλωτές θα πρέπει να προετοιμαστούν για περαιτέρω σημαντικές αυξήσεις των τιμών, μεσοπρόθεσμα», εκτιμά ο Στέφεν Σάτνερ, διευθυντής Ενέργειας στην Check24.
Ο ενεργειακός ειδικός στο Ινστιτούτο RWI-Leibniz, Μανουέλ Φρόντελ, επεσήμανε μάλιστα πώς «είναι αναμενόμενο ότι οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος θα συνεχίσουν να αυξάνονται το φθινόπωρο και το χειμώνα, επειδή η ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια αυξάνεται κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ειδικά σε χώρες όπως η Γαλλία, όπου η ηλεκτρική ενέργεια χρησιμοποιείται εκτενώς για θέρμανση».
Εάν η προμήθεια παραμένει περιορισμένη, για παράδειγμα επειδή οι μισοί από τους 19 Γαλλικούς πυρηνικούς σταθμούς είναι ακόμη εκτός λειτουργίας ή εάν ο εφοδιασμός είναι ακόμη πιο περιορισμένος, όπως με το κλείσιμο των τριών εναπομεινάντων γερμανικών πυρηνικών σταθμών, η τιμή του ηλεκτρισμού μπορεί να φτάσει ακόμη πιο ψηλά.
Όπως εξηγεί ο ενεργειακός αναλυτής, Σαλβατόρε Καρόλο, «η Ευρώπη θα αντιμετωπίσει σίγουρα ένα δύσκολο φθινόπωρο και έναν ακόμη πιο δύσκολο χειμώνα, δημιουργώντας δραματική ταλαιπωρία για οικογένειες και επιχειρήσεις, προκαλώντας αυξήσεις που επηρεάζουν τις αγορές όλων των πρώτων υλών, τιμωρώντας ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού και διασφαλίζοντας παράλληλα ευκαιρίες για τεράστια κέρδη για τους διεθνείς κερδοσκόπους».
Ως άμεσο μέτρο, ο Ιταλός αναλυτής προτείνει να αποσπαστεί η τιμή του φυσικού αερίου από την τεχνητή παράμετρο της αγοράς του Άμστερνταμ και να επιβληθεί ως μέγιστο η τιμή του υγραερίου, LNG, που εισάγουμε από τις ΗΠΑ.
Ένα μοντέλο που αναπτύχθηκε στην Ιταλία προβλέπει δημοπρασίες με ανώτατο όριο αύξησης τιμών, στις οποίες συμμετέχουν εθελοντικά οι παραγωγοί ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, εξασφαλίζοντας έτσι μακροπρόθεσμα μια αγορά από το κράτος σε συγκεκριμένη τιμή αλλά χαμηλότερη από την τρέχουσα τιμή της αγοράς.
«Αν εφαρμοστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα είχε σημαντικό αντίκτυπο, αλλά είναι δύσκολο να επαναφέρουμε γρήγορα τους κανόνες και τις πρακτικές μιας 20ετούς αγοράς για να αντιμετωπίσουμε την έκτακτη ανάγκη», τονίζει ο Σαλβατόρε Καρόλο.
