Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
Η Fed επιβεβαίωσε τις εκτιμήσεις για τη μεγαλύτερη αύξηση αμερικανικών επιτοκίων από το 1994 (75 μονάδων βάσης), η Τράπεζα της Αγγλίας (ΒοΕ) αναμένεται να προβεί στην 5η διαδοχική αύξηση του δικού της επιτοκίου και η κεντρική τράπεζα της Ελβετίας έκανε την έκπληξη απαντώντας και εκείνη στον πληθωρισμό με μία αύξηση των 50 μονάδων βάσης. Με τον πληθωρισμό να έχει εκτιναχθεί σε υψηλά πολλών δεκαετιών και τους ειδικούς να προβλέπουν ότι το κύμα ανατιμήσεων σε ενέργεια και βασικά αγαθά θα έχει συνέχεια, οι κεντρικές τράπεζες δεν φαίνεται να έχουν άλλη επιλογή από τις επιθετικές επιτοκιακές αυξήσεις. Ωστόσο γνωρίζουν πολύ καλά ότι το «φάρμακο» αυτό για τον πληθωρισμό μπορεί να έχει σοβαρές παρενέργειες στα χρέη κρατών, επιχειρήσεων και νοικοκυριών, αλλά και να αποδειχθεί «δηλητήριο» για την ανάπτυξη.
Το Bloomberg σήμερα προειδοποιεί μάλιστα πως η Fed μπορεί να οδηγήσει την αμερικανική οικονομία σε ύφεση και τον Μπάιντεν σε εκλογική ήττα, αφού θα χρεωθεί τον μεγάλο πόνο που προκαλεί η αύξηση του κόστους δανεισμού στους πολίτες. Και δεν είναι βεβαίως μόνο η αμερικανική οικονομία που απειλείται. Όλοι οι διεθνείς οργανισμοί έχουν ρίξει αισθητά τον πήχυ της ανάπτυξης για την Ευρώπη.
Για αυτό και είναι τόσο επιφυλακτική η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Εξακολουθεί να διατηρεί το καταθετικό της επιτόκιο βαθιά σε αρνητικό έδαφος, στο -0,5%, και το επιτόκιο δανεισμού στο μηδέν. Θα αυξήσει μόνο το πρώτο τον Ιούλιο κατά 25 μονάδες βάσης και ενώ έχει αναγνωρίσει ότι πιθανότατα θα αναγκαστεί σε μεγαλύτερη αύξηση τον Σεπτέμβριο, πολύ δύσκολα θα λειτουργήσει με την επιθετικότητα της Fed ή της BoE. Όχι μόνο γιατί η Ευρωζώνη είναι πολύ πιο ευάλωτη στις επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία και των ευρύτερων πολιτικών αναταράξεων, που φουντώνουν την ενεργειακή και επισιτιστική κρίση. Αλλά και γιατί δεν έχει προλάβει ουσιαστικά να συνέλθει από τις αλλεπάλληλες κρίσεις της τελευταίας δεκαετίας. Από την κρίση χρέους έως την πανδημία της Covid-19 αυτές έχουν ανοίξει βαθιές πληγές.
Σήμερα η Ευρωζώνη είναι καλύτερα εξοπλισμένη και η ΕΚΤ έτοιμη να πράξει «ό,τι χρειαστεί» για να αποτρέψει μία κρίση χρέους. Με το που είδε τα επιτόκια των κρατικών ομολόγων να παίρνουν φωτιά, έσπευσε να ανακοινώσει ότι έρχεται «νέο εργαλείο» για την προστασία των πιο ευάλωτων οικονομιών σε επιθέσεις των αγορών. Αυτές δεν είναι άλλες από την Ελλάδα, την Ιταλία και σε μικρότερο βαθμό την Ισπανία και την Πορτογαλία. Με το ελληνικό χρέος να είναι στο μεγαλύτερο μέρος του στα χέρια του επίσημου τομέα και το «μαξιλάρι ασφαλείας» που έχει χτιστεί τα τελευταία χρόνια να επιτρέπει την «αποχή» από τις αγορές χρέους για ένα διάστημα, οι ανησυχίες των ειδικών είναι πολύ μεγαλύτερες για την Ιταλία - η οποία ως τρίτη μεγαλύτερη οικονομία του ευρώ είναι too big to fail.
Τι θα είναι το νέο εργαλείο της ΕΚΤ; Και ποιο το τίμημά του;
Τι θα είναι όμως αυτό το εργαλείο; Και θα είναι αρκετό να εξουδετερώσει το «δηλητήριο» των υψηλών επιτοκίων; Αναλυτές που μίλησαν στο Reuters υποπτεύονται ότι το νέο εργαλείο θα «μιμείται» παλαιότερα, συνδυάζοντας ίσως τα καλύτερα στοιχεία τους και αποφεύγοντας όσο φαίνεται να μην λειτούργησαν. Αυτό εφόσον βεβαίως δεν βάλουν νέο φρένο οι Γερμανοί, που έχουν διαχρονικά «αλλεργία» στις δυναμικές παρεμβάσεις.
Η ανακοίνωση του νέου εργαλείου και μόνο οδήγησε σε πτώση την απόδοση του ελληνικού 10ετους κατά 40 μονάδες βάσης - την μεγαλύτερη ημερήσια από τον Μάρτιο του 2020 και επανέφερε εκείνη του ιταλικού 10ετους κάτω από το όριο του 4%. «Εύχομαι να αποδειχθεί ότι το νέο εργαλείο δεν θα είναι υπερβολικά αυστηρό, αλλά θα έχει αρκετή ευελιξία στις αγορές ομολόγων» σχολίασε ο Πάτρικ Κρίζαν, οικονομολόγος της Allianz. «Το μεγαλύτερο λάθος θα ήταν να έχει υπερβολικούς όρους και δεσμεύσεις» προειδοποίησε.
Όπως λοιπόν συνέβη με το PEPP, το νέο αυτό εργαλείο, δεν θα πρέπει να ακολουθεί τον κανόνα του κεφαλαίου (να αγοράζει δηλαδή ομόλογα με βάση το μέγεθος των οικονομιών), αλλά να στηρίζει τα ομόλογα των χωρών, που το έχουν περισσότερη ανάγκη. Μία πρόταση, σύμφωνα με το Reuters, είναι να δημιουργηθεί κάτι αντίστοιχο με το πρόγραμμα Outright Monetary Transactions (OMT) , ένα εργαλείο ιδανικό για αντιμετώπιση κρίσεων, που όμως στην υφιστάμενη μορφή του φέρει ένα υψηλότατο τίμημα: συνδέεται με την υπαγωγή της χώρας σε μνημόνιο. Καμία χώρα του ευρώ δεν θα ήταν διατεθειμένη να επιστρέψει σε εποχή μνημονίων και επομένως το όποιο νέο εργαλείο που θα στηριχθεί στο OMT, θα πρέπει να έχει εντελώς διαφορετικούς όρους από αυτό.
Πέρα από τις όποιες προϋποθέσεις για την ενεργοποίησή του εξαιρετικά σημαντικό θα είναι και το μέγεθός του ώστε να δοθεί αρκετά ισχυρό μήνυμα στις αγορές, όπως επισημαίνει η ING.
