Από την έντυπη έκδοση
Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Ο«πονοκέφαλος» του πληθωρισμού, το μέλλον του Συμφώνου Σταθερότητας, αλλά και η Τραπεζική Ένωση ήταν τα βασικά θέματα στην ατζέντα του Ιρλανδού προέδρου του Eurogroup, Πασκάλ Ντόναχιου, στις συναντήσεις που είχε χθες στο Βερολίνο με το γερμανικό οικονομικό επιτελείο.
Ο Ντόναχιου συναντήθηκε με τον Φιλελεύθερο υπουργό Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ, αλλά και τον Πράσινο αντικαγκελάριο, υπουργό Οικονομίας και Κλίματος Ρόμπερτ Χάμπεκ. Εν όψει της συνεδρίασης του Eurogroup στις 17 Ιανουαρίου, ο Ιρλανδός θέλησε να ακούσει και τις «δύο απόψεις» που εκφράζουν οι δύο μικρότεροι εταίροι στην κυβέρνηση του καγκελάριου Όλαφ Σολτς: Την πιο «αυστηρή», που εκφράζουν οι Φιλελεύθεροι και την πιο «χαλαρή», των Πρασίνων, καθώς οι Βρυξέλλες ετοιμάζουν πρόταση για τη μεταρρύθμιση των ιερών δημοσιονομικών κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας. Των κανόνων που απαιτούν το δημόσιο έλλειμμα των χωρών-μελών να μην υπερβαίνει το 3% του ΑΕΠ και το χρέος να μην υπερβαίνει το 60%.
«Η Ευρώπη εξέρχεται από την πανδημία, ωστόσο, με πελώριους “κόκκινους” αριθμούς, με χρέη που φτάνουν στο 100% στην Ευρωζώνη συνολικά, αλλά που ανεβαίνουν στα ύψη όσο κατεβαίνουμε προς τον Νότο - 156,3% στην Ιταλία και 207,2% στην Ελλάδα», γράφει η ισπανική «El Pais». Η κατάσταση αυτή, σε συνδυασμό με την υγειονομική και κοινωνική ένταση που προκαλεί η Όμικρον και κάθε νέα παραλλαγή του κορονοϊού, περιπλέκει τη δυνατότητα μείωσης του χρέους με τους όρους που καθορίζονται από τους ισχύοντες κανόνες: Κατά ένα εικοστό μεταξύ του τρέχοντος χρέους και του στόχου του 60%, σημειώνει η ισπανική εφημερίδα. «Οι συζητήσεις με τους συναδέλφους του Eurogroup είναι ζωτικής σημασίας για τον ισχυρό συντονισμό των οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών» τόνισε ο πρόεδρος του Eurogroup. Πόσο μάλλον με το οικονομικό επιτελείο της γερμανικής ατμομηχανής της Ευρώπης! Αλλά και με τους υπουργούς Οικονομικών των λεγόμενων «φειδωλών» χωρών του Βορρά, που αντιδρούν σε κάθε προοπτική χαλάρωσης των δημοσιονομικών κανόνων. Για τον λόγο αυτό, ο Ντόναχιου μεταβαίνει σήμερα στη Ρίγα για να συναντηθεί με τον υπουργό Οικονομικών της Λετονίας Γιάνις Ρέιρς και αύριο στο Βίλνιους για συνομιλίες με την υπουργό Οικονομικών της Λιθουανίας Γκιντάρε Σκάιστε.
Τα σχέδια του Νότου για μη επιστροφή στη λιτότητα
Επισήμως, βέβαια, η συζήτηση για το μέλλον του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα ξεκινήσει τον επόμενο μήνα, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που έχει θέσει ο Εμανουέλ Μακρόν, στο πλαίσιο της εξαμηνιαίας γαλλικής προεδρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι περισσότερες χώρες-μέλη, όμως, προετοιμάζονται ήδη για να καταθέσουν τις προτάσεις τους στο ραντεβού. Το έναυσμα έδωσε ο Μακρόν στο άρθρο στους «Financial Times» στις 23 Δεκεμβρίου, που συνυπέγραψε με τον Ιταλό πρωθυπουργό Μάριο Ντράγκι. «Οι δημοσιονομικοί κανόνες της Ε.Ε. πρέπει να μεταρρυθμιστούν», ήταν ο τίτλος του άρθρου τους στη βρετανική εφημερίδα.
Οι δύο σημαντικότεροι ηγέτες του Νότου έχουν ήδη αρχίσει να δομούν έναν άξονα ώστε η επιστροφή στη δημοσιονομική πειθαρχία να γίνει με άλλους κανόνες που, σε κάθε περίπτωση, δεν θα σημάνουν επιστροφή στη λιτότητα. Οι χώρες του Νότου σκοπεύουν να δώσουν μάχη για να αποτρέψουν μια «απότομη» και «πρόωρη» προσαρμογή, που θα οδηγούσε στον θάνατο της ανάπτυξης.
Με τις προτάσεις ΜακρόνΝτράγκι συμφωνεί και ο Σοσιαλιστής πρωθυπουργός της Ισπανίας Πέδρο Σάντσεθ, αλλά αναμένει τα βήματα που θα κάνει η νέα γερμανική κυβέρνηση υπό τον Όλαφ Σολτς. Ο Ισπανός πρωθυπουργός έδωσε εντολή μάλιστα σε στελέχη του οικονομικού του επιτελείου να ετοιμάσουν ένα non paper με τις θέσεις της Μαδρίτης. Στο έγγραφο, το οποίο δημοσιοποίησε η «El Pais», καθορίζει με σαφήνεια ποιες είναι οι ισπανικές προτεραιότητες. «Η κυβέρνηση Σάντσεθ δίνει έμφαση στην προστασία των δημοσίων επενδύσεων, που ήταν το μεγάλο θύμα των πολιτικών λιτότητας της περασμένης δεκαετίας. Ζητά μια συμφωνία για ένα ανανεωμένο πλαίσιο σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο που να προωθεί τη βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη» και υποστηρίζει τις «δημόσιες επενδύσεις που απαιτούνται για την προώθηση της πράσινης μετάβασης και της ψηφιοποίησης», γράφει η ισπανική εφημερίδα.
Δύο ιταλικές προτάσεις
Οικονομολόγοι του ιταλικού Πανεπιστημίου Cattolica προτείνουν να καθοριστεί μια νέα παράμετρος για το χρέος (80%-100% του ΑΕΠ): Θα επανεξετάζεται κάθε πέντε χρόνια υπό το φως της πραγματικής εξέλιξης, είτε θα καθορίζονται διαφορετικά όρια για κάθε κράτος, με βάση την αποδεδειγμένη ικανότητα ανάπτυξης, καθώς και ένα τετραετές σχέδιο διαρθρωτικής αναδιοργάνωσης.
Μια άλλη αξιόλογη πρόταση διατυπώνει το επίσης ιταλικό Κέντρο «Studi Reale Economia», που προτείνει οι δαπάνες για επενδύσεις να εξαιρούνται από τον υπολογισμό του χρέους. Η παράμετρος του «πρωτογενούς πλεονάσματος» πρέπει να αντικατασταθεί με αυτή του «πλεονάσματος τρεχουσών συναλλαγών». Η πρόταση προβλέπει για κάθε 1% του «τρέχοντος πλεονάσματος» να είναι αποδεκτές 2% περισσότερες δημόσιες επενδύσεις, εν μέρει χρηματοδοτούμενες με έλλειμμα.
«Υπενθυμίζουμε ότι σε προηγούμενες κρίσεις, οι δημόσιες επενδύσεις και άλλες δαπάνες που προάγουν την ανάπτυξη ήταν τα πρώτα θύματα των πολιτικών δημοσιονομικής εξυγίανσης. Αυτές οι στρατηγικές αποδείχθηκαν αναποτελεσματικές, οδηγώντας σε παρατεταμένη υποεπένδυση, υπονόμευση της ανάπτυξης και της κοινωνικής ευημερίας, θέτοντας σε κίνδυνο τις προσπάθειες δημοσιονομικής εξυγίανσης», αναφέρεται στο non paper της ισπανικής κυβέρνησης.
Τέλος στα δόγματα του παρελθόντος
Το πλήγμα που επέφερε η πανδημία στην ευρωπαϊκή οικονομία και ιδιαίτερα στις χώρες του Νότου έχει άλλωστε αχρηστεύσει τα δόγματα του παρελθόντος. Μετά την κατάρρευση του 2020, η Ευρώπη έχει εισέλθει σε έναν νέο οικονομικό κύκλο, με ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης μεν, αλλά ταυτόχρονα αποδεικνύεται ευάλωτη σε κάθε νέο κύμα λοιμώξεων.
Ο Νότος ζητά μια συμφωνία για τη θέσπιση μιας νέας φόρμουλας που θα επιτρέπει στις πρωτεύουσες να καθορίσουν «ρεαλιστικές διαδρομές μείωσης του χρέους σταδιακά και βιώσιμα». «Οι απότομες, πρόωρες και απρόβλεπτες στρατηγικές εξυγίανσης θα σκότωναντην ανάπτυξη και θα έθεταν σε κίνδυνο τη δημοσιονομική βιωσιμότητα», αναφέρει το έγγραφο με τις ισπανικές προτάσεις.
Σύμφωνα μάλιστα με την «El Pais», οι προτάσεις Σάντσεθ δεν απέχουν πολύ από τη συμφωνία συγκρότησης της νέας κυβέρνησης της Γερμανίας. Ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς δεν θέλει να διαλύσει το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, αλλά να το απλοποιήσει και να το κάνει πιο διαφανές. Και οι προτεραιότητές του Σοσιαλδημοκράτη καγκελάριου, δεν απέχουν πολύ από αυτές που απαριθμεί η Ισπανία: διασφάλιση της ανάπτυξης, ευνοϊκή ρύθμιση του χρέους και εγγύηση των πράσινων επενδύσεων.
Στη διάρκεια της πανδημίας, άλλωστε, οι περισσότερες κυβερνήσεις κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η λιτότητα δεν είναι πλέον έγκυρη συνταγή για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι ελπίδες ενισχύονται άλλωστε από τη στάση των νέων κυβερνήσεων της Γερμανίας, αλλά και της Ολλανδίας, που φέρνουν νέα επενδυτικά σχέδια στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ακόμη και η «φειδωλή» Ολλανδία, η πιο ένθερμη θιασώτης της δημοσιονομικής πειθαρχίας, έχει εγκαταλείψει την οικονομική ορθοδοξία.
Η κρισιμότητα της γαλλικής προεδρίας
Οι ελπίδες στρέφονται στη γαλλική προεδρία, ώστε να μη χρειαστεί να επιστρέψει η Ε.Ε. στους σφικτούς κανόνες που ίσχυαν πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας. Στα μισά της γαλλικής προεδρίας -τον Απρίλιο- ο πρόεδρος Μακρόν αντιμετωπίζει μια δύσκολη αναμέτρηση -τις προεδρικές εκλογές. Στατιστικά, στην Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία, μόνο δύο Γάλλοι πρόεδροι εξασφάλισαν την επανεκλογή τους: ο Σαρλ Ντε Γκωλ και ο Ζακ Σιράκ, στηριζόμενοι σε ισχυρά κόμματα. Σήμερα, όμως, με τον κατακερματισμό των πολιτικών δυνάμεων στη Γαλλία, είναι δύσκολο να γίνουν προβλέψεις. Δεν πρέπει να εκπλαγούμε, μάλιστα, αν η Γαλλία αλλάξει ηγεσία στα μέσα του λεγόμενου «ευρωπαϊκού εξαμήνου»
