Πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι η Παγκόσμια Τράπεζα στην προώθηση της χρηστής διακυβέρνησης και της πάταξης της διαφθοράς, όταν ο ίδιος της ο πρόεδρος επιλέγεται βάσει μιας εμφανώς προβληματικής διαδικασίας;
H παραίτηση του Πολ Γούλφοβιτς από την προεδρία της Παγκόσμιας Τράπεζας έλυσε ένα πρόβλημα, έφερε όμως στο φως ένα άλλο. Όταν προτάθηκε για τη θέση, πολλοί ήταν εκείνοι που αντιμετώπισαν με δυσπιστία την ιδέα να αναλάβει την ηγεσία της αναπτυξιακής τράπεζας ο πρωτεργάτης της αποτυχίας στο Ιράκ.
Ο πρόεδρος Μπους, ωστόσο, φαίνεται να έχει θέσει ως στόχο την υπονόμευση πολυμερών συμφωνιών και διεθνών οργανισμών. Η επιλογή Γούλφοβιτς έγινε πιθανότατα στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας. Θα πρέπει λοιπόν ο Τζορτζ Μπους, ένας πρόεδρος περιορισμένης αποδοχής πλέον στη χώρα του και ακόμη μικρότερης στο εξωτερικό, να ορίσει τον επόμενο πρόεδρο της Παγκόσμιας Τράπεζας; Ο Μπους έχει ήδη επιδείξει αδυναμία κρίσης. Γιατί να του δοθεί ακόμη μία ευκαιρία;
Τα επιχειρήματα κατά του ισχύοντος συστήματος, βάσει του οποίου οι ΗΠΑ επιλέγουν τον επικεφαλής της Παγκόσμιας Τράπεζας και η Ευρώπη τον πρόεδρο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, έρχονται και πάλι στο προσκήνιο. Πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι η Παγκόσμια Τράπεζα στην προώθηση της χρηστής διακυβέρνησης και της πάταξης της διαφθοράς, όταν ο ίδιος της ο πρόεδρος επιλέγεται βάσει μιας εμφανώς προβληματικής διαδικασίας;
Πόσο αξιόπιστο μπορεί να θεωρηθεί ένα μήνυμα κατά της διαφθοράς, όταν αυτό διατυπώνεται από τον εντεταλμένο μιας κυβέρνησης που θεωρείται από τις πλέον διεφθαρμένες και ανίκανες στην αμερικανική ιστορία;
Όπως έχουν επισημάνει και επιτροπές του Κογκρέσου στο παρελθόν, είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ να διοικείται η Τράπεζα από το πλέον ικανό άτομο, που θα επιλέγεται μέσω μιας ανοιχτής και διαφανούς διαδικασίας και ανεξάρτητα από την εθνικότητα, το φύλο ή τη φυλή.
Αυτό απαιτεί αλλαγή της σημερινής διαδικασίας εκλογής, όπως επισήμαναν πολλοί από εκείνους που κλήθηκαν να καταθέσουν την άποψή τους κατά τις συνεδριάσεις του Κογκρέσου για το θέμα της Παγκόσμιας Τράπεζας, τις πρώτες εδώ και 13 χρόνια.
Το Κογκρέσο πραγματοποιεί ανοιχτές ακροάσεις κάθε φορά που διορίζεται από τον ίδιο τον πρόεδρο ένα πρόσωπο σε υψηλόβαθμη θέση της δημόσιας διοίκησης. Το ίδιο θα πρέπει να κάνει και το συμβούλιο της Παγκόσμιας Τράπεζας, ειδικά αν διατηρηθεί το ισχύον σύστημα.
Παραθέτω ορισμένες ερωτήσεις, με νύξεις για τις σωστές και λάθος απαντήσεις, που θα πρέπει να τεθούν στον οποιονδήποτε υποψήφιο για την προεδρία της Τράπεζας, περιλαμβανομένου του εκλεκτού του Μπους, Ρόμπερτ Ζέλικ:
- Πιστεύετε ότι ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας οφείλει να έχει ως προτεραιότητα το συμφέρον των αναπτυσσόμενων χωρών;
- Θα πιέσετε τις ΗΠΑ και την Ευρώπη να εγκαταλείψουν την πολιτική των αγροτικών επιδοτήσεων;
- Θα ταχθείτε υπέρ ενός αναπτυξιακού προγράμματος που θα δίνει περισσότερη έμφαση στη φιλελευθεροποίηση των αγορών εργασίας παρά στις καπιταλιστικές αγορές και θα προωθεί την άρση των κάθε είδους εμποδίων (πέραν των δασμών) που κρατούν τα προϊόντα των αναπτυσσόμενων κρατών έξω από τις βιομηχανικές χώρες;
- Θα είστε ανοιχτός στην έρευνα, ακόμη κι αν αυτή καταδεικνύει ότι οι πολιτικές του ανεπτυγμένου βιομηχανικού κόσμου, σε ορισμένες τουλάχιστον περιπτώσεις, πλήττουν τα συμφέροντα των αναπτυσσόμενων κρατών;
Κατά τη θητεία του Τζέιμς Γούλφενσον στην Τράπεζα, υπήρχε μια φιλοσοφία αλλαγών. Ήμασταν υπέρ των βασισμένων σε έρευνα πολιτικών, ακόμη κι όταν τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών ήταν επικριτικά για τη στρατηγική μεγάλων χωρών ή ακόμη και της ίδιας της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Όταν μια μελέτη καταδείκνυε ότι συγκεκριμένες πολιτικές (όπως οι αγροτικές επιδοτήσεις) αποτελούν πλήγμα για τις αναπτυσσόμενες χώρες, δεν φοβόμασταν να τη δώσουμε στη δημοσιότητα, αλλάζοντας έτσι τα δεδομένα στο δημόσιο διάλογο.
Και συνεχίζω με τις ερωτήσεις:
- Θα υποστηρίζατε πρωτοβουλίες για ανάπτυξη ενός προσανατολισμένου στην ανάπτυξη συστήματος προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων;
Αυτό που διαχωρίζει τις αναπτυσσόμενες χώρες από τις ανεπτυγμένες δεν είναι μόνο το χάσμα ως προς τους πόρους, αλλά και το γνωσιακό χάσμα. Η Τράπεζα θα έπρεπε να θεωρείται εν μέρει «τράπεζα γνώσης», προωθώντας μεταρρυθμίσεις που ευνοούν την πρόσβαση των αναπτυσσόμενων χωρών στα προϊόντα της γνώσης.
Η πρόσβαση στα αντίγραφα φάρμακα είναι καθοριστικής σημασίας αν θέλουμε να δούμε την υγεία των πολιτών στις φτωχές χώρες να βελτιώνεται. Οι κανονισμοί για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, όπως διατυπώθηκαν κατά το γύρο της Ουρουγουάης, είχαν ως στόχο τον περιορισμό της πρόσβασης στα αντίγραφα φάρμακα και το κατάφεραν.
Παρ' όλα αυτά, τα όσα προβλέπονται στις διμερείς συμφωνίες που έχει υπογράψει η κυβέρνηση Μπους, είναι ακόμη χειρότερα. Οποιοσδήποτε υποψήφιος, λοιπόν, θέλει να υποστηρίζει ότι εκπροσωπεί τα συμφέροντα των αναπτυσσόμενων κρατών, πρέπει να αποστασιοποιηθεί από τέτοιου είδους πολιτικές.
- Θα εργαστείτε στην κατεύθυνση του επαναπροσδιορισμού των κριτηρίων βάσει των οποίων οι χώρες λαμβάνουν χρηματοδότηση;
Σήμερα, τα χρήματα κατευθύνονται σε χώρες που δεν έχουν ούτε τη μεγαλύτερη ανάγκη ούτε και εγγυώνται την πιο αποτελεσματική αξιοποίησή τους. Η συμμόρφωση με τα τρέχοντα δόγματα της ιδιωτικοποίησης και φιλελευθεροποίησης χαρίζουν πόντους στα κράτη ως προς το κριτήριο της «χρηστής διακυβέρνησης», αυξάνοντας έτσι το ύψος της οικονομικής ενίσχυσης ακόμη κι αν αποδεδειγμένα μειώνουν την αποτελεσματικότητά της.
- Θεωρείτε ότι θα πρέπει να διακόπτεται η χρηματοδότηση χωρών με υψηλά ποσοστά διαφθοράς; Αν ναι, θα επιδεικνύεται συνέπεια σε τέτοιες περιπτώσεις; Αν όχι, ποια πιστεύετε ότι θα πρέπει να είναι η στάση της Τράπεζας; Θα υποστηρίζατε την προώθηση μιας ατζέντας κατά της διαφθοράς, με στόχους όπως το πάγωμα των κρυφών τραπεζικών λογαριασμών;
Ένα από τα προβλήματα της στρατηγικής Γούλφοβιτς ήταν ότι επέτρεπε την ενίσχυση της χρηματοδότησης χωρών που απολάμβαναν την εύνοια της αμερικανικής κυβέρνησης, όπως το Ιράκ ή το Πακιστάν, παρά την εκτεταμένη διαφθορά. Δεν έδειχνε όμως ανοχή σε άλλες περιπτώσεις. Τα προβλήματα με το Ουζμπεκιστάν παραβλέπονταν - μέχρι που έχασε την εύνοια των ΗΠΑ.
Παρομοίως, η κυβέρνηση Μπους αντιτασσόταν στην πρωτοβουλία του ΟΟΣΑ να περιοριστεί η δυνατότητα διατήρησης κρυφών τραπεζικών λογαριασμών - έως ότου αποδείχθηκε ότι μέσω αυτών χρηματοδοτούνταν οι τρομοκράτες.
- Θεωρείτε ότι η Παγκόσμια Τράπεζα θα έπρεπε να ενθαρρύνει τις χώρες να υιοθετούν εργασιακά στάνταρ;
Η Τράπεζα όχι μόνο δεν προώθησε τα διεθνώς συμφωνημένα στάνταρ, αλλά υπάρχει μια αίσθηση ότι αποθαρρύνει τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και την προστασία των εργαζομένων όταν κάνει λόγο για «ευέλικτες αγορές εργασίας» και συνθήκες ελκυστικές στην ιδιωτική επένδυση.
Το σύστημα της επιλογής του επικεφαλής της Παγκόσμιας Τράπεζας πρέπει να αλλάξει. Έχει ήδη προκαλέσει σοβαρή ζημιά. Αν όμως οι ανεπτυγμένες βιομηχανικές χώρες που ελέγχουν την Τράπεζα, αρνηθούν να το πράξουν, θα πρέπει τουλάχιστον να επιδιώξουν μεγαλύτερη διαφάνεια. Ο κόσμος θα πρέπει να γνωρίζει τι συμβαίνει. Οι ανοιχτές συνεδριάσεις θα ήταν ένα πρώτο βήμα στη σωστή κατεύθυνση.
ΤΖΟΖΕΦ ΣΤΙΓΚΛΙΤΣ νομπελίστας οικονομολόγος.
Copyright: Project Syndicate, 2007.
www.project-syndicate.org
