Από την έντυπη έκδοση
Του Γιώργου Δαλιάνη * και της Νίκης Χατζοπούλου **
Είναι γεγονός ότι το τέλος χαρτοσήμου αποτελεί ένα πολύ συχνό σημείο τριβής μεταξύ φορολογικών αρχών και φορολογουμένων. Επειδή το τέλος χαρτοσήμου βασίζεται σε μία σειρά νομοθετημάτων που έχουν θεσπιστεί σχεδόν προ εκατονταετίας, είναι εύλογο ότι η νομοθεσία αυτή απηχεί ανάγκες άλλων εποχών. Τα τελευταία χρόνια έχει εξαγγελθεί η κατάργηση των τελών χαρτοσήμου και η αντικατάστασή τους από ένα πιο σύγχρονο φόρο, καταβαλλόμενο μάλιστα ηλεκτρονικά.
Συχνός καταλογισμός δυσβάσταχτων ποσών
Παρόλα αυτά το τέλος χαρτοσήμου εξακολουθεί να ισχύει και πολλές φορές τα ελεγκτικά όργανα εξαντλούν τα περιθώρια ερμηνείας που δίνονται από την απαρχαιωμένη σχετική νομοθεσία, με αποτέλεσμα να καταλογίζονται συχνά δυσβάσταχτα ποσά και χωρίς το απαιτούμενο νόμιμο έρεισμα. Μία από αυτές τις περιπτώσεις θα εξετάσουμε και στο παρόν άρθρο και συγκεκριμένα, τα μερίσματα που δεν έχουν αναληφθεί από τους μετόχους.
Συγκεκριμένα, σε ορισμένες περιπτώσεις τα μερίσματα που δεν έχουν εισπραχθεί από τους μετόχους θεωρήθηκαν δάνειο από τους μετόχους στην εταιρεία και επιβλήθηκαν για το λόγο αυτό τέλη χαρτοσήμου, χωρίς ωστόσο να έχει γίνει ορθή εφαρμογή της νομοθεσίας, όπως αναλύουμε κατωτέρω.
Σύμφωνα με το άρθρο 15 παρ. 5 περ. γ’ του ΚΤΧ ορίζεται ότι «Η ανάληψις ποσών υπό των εταίρων διαρκούσης της εταιρικής χρήσεως, έναντι κερδών της χρήσεως αυτής, η διανομή των κερδών εις τους εταίρους ή η πίστωσις δι’ αυτών των προσωπικών λογαριασμών των εταίρων, η μεταφορά των κερδών εις τους λογαριασμούς κέρδη και ζημίαι, τακτικού και εκτάκτου αποθεματικού, ως και η παραμονή των κερδών εις τους ανωτέρω λογαριασμούς εις ουδέν τέλος χαρτοσήμου υπόκεινται».
Τι προβλέπεται βάσει νομολογίας
Όπως έχει κριθεί από τη νομολογία, η μη ανάληψη μερισμάτων από τους δικαιούχους αυτών και η πίστωση των δικαιούχων με τα ποσά των μερισμάτων δεν συνιστά αυτή καθ’ εαυτή δάνειο, ούτε σχέση ανώμαλης παρακαταθήκης, η οποία κατά το άρθρο 830 του Αστικού Κώδικα λογίζεται ως δάνειο, εάν δεν προκύπτει από κάποιο έγγραφο ή από εγγραφή στα βιβλία της εταιρείας, ρητά αναφερόμενης σε σύναψη σύμβασης δανείου ή περιέχουσας τα στοιχειοθετούντα τη σχέση αυτή στοιχεία, ώστε να μπορεί να συναχθεί ότι η σχέση της εταιρείας και των μετόχων της είναι δανειακής φύσης (ΣτΕ 314/1987, 703/1988, Διοικ. Εφ. Αθ. 1847/1984, σχετ. ΣτΕ 353/1976, 3655/1977, 2047/1978 κ.λπ.)
Σχετικώς έχουν εκδοθεί και αποφάσεις της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών με ανάλογο περιεχόμενο (βλ. ΔΕΔ Αθήνας 1409/2019, 4494/2017).
Συγκεκριμένα, με την υπ’ αριθ. 1409/2019 απόφαση της ΔΕΔ Αθήνας έγινε δεκτό ότι «Αφενός, σύμφωνα με τις προαναφερθείσες διατάξεις δεν συνεπάγεται υπαγωγή στο τέλος χαρτοσήμου η ανάληψη ποσών από τους εταίρους διαρκούσης της εταιρικής χρήσεως, έναντι κερδών της χρήσεως αυτής, η διανομή κερδών στους εταίρους ή η πίστωση με αυτά των προσωπικών λογαριασμών των εταίρων, η μεταφορά των κερδών στους λογαριασμούς κέρδη και ζημίες, τακτικού και έκτακτου αποθεματικού και η παραμονή των κερδών στους ανωτέρω λογαριασμούς, αφετέρου με την προαναφερθείσα νομολογία η μη ανάληψη μερισμάτων από τους δικαιούχους αυτών και η πίστωση των δικαιούχων με τα ποσά των μερισμάτων δεν συνιστά δάνειο εάν δεν προκύπτει από κάποιο έγγραφο ή από εγγραφή στα βιβλία της εταιρείας, ρητά αναφερόμενης σε σύναψη σύμβασης δανείου ή περιέχουσας τα στοιχειοθετούντα τη σχέση αυτή στοιχεία, ώστε να μπορεί να συναχθεί ότι η σχέση της εταιρείας και των μετόχων της είναι δανειακής ή και η μη ανάληψη από τους εταίρους, για χρονικό διάστημα, των κερδών παρελθουσών χρήσεων δεν λογίζεται ως δάνειο εάν δεν αποδεικνύεται από εγγραφή στα βιβλία της εταιρείας ή από άλλο στοιχείο, ότι η εταιρεία είχε την εξουσία να χρησιμοποιήσει ή ότι χρησιμοποίησε τα χρήματα αυτά».
Περαιτέρω, σύμφωνα με την ως άνω απόφαση κρίθηκε ότι σχετικά με τον λογαριασμό 53.05 «ΜΕΡΙΣΜΑΤΑ ΠΛΗΡΩΤΕΑ» δεν υφίσταται θέμα κατάθεσης, ήτοι ταμειακής διευκόλυνσης, καθώς κάτι τέτοιο θα έπρεπε να τεκμηριώνεται με συγκεκριμένα στοιχεία και πραγματικά δεδομένα από τη φορολογική αρχή.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση η ΔΕΔ, κάνοντας δεκτή την ενδικοφανή προσφυγή, έκρινε ότι εσφαλμένα η ελεγκτική αρχή προέβη στη διαπίστωση της ταμειακής διευκόλυνσης, έχοντας ως μόνη αιτιολογία στην έκθεσή της, τον προβλεπόμενο χρόνο απόκτησης του δικαιώματος είσπραξης των μερισμάτων, χωρίς ωστόσο αυτό να προβλέπεται από σχετική εγκύκλιο η οδηγία ή να υφίσταται σχετική νομολογία που να κρίνει ότι το γεγονός της μη ανάληψης μερισμάτων/κερδών από τους εταίρους, από μόνο του, συνιστά δάνειο ή ταμειακή διευκόλυνση.
Το συμπέρασμα που προκύπτει
Κατόπιν των ανωτέρω, προκύπτει καταρχήν ότι η μη ανάληψη μερισμάτων από τους δικαιούχους αυτών και η πίστωση των δικαιούχων με τα ποσά των μερισμάτων δεν συνιστά δάνειο, εάν δεν προκύπτει από κάποιο έγγραφο ή από εγγραφή στα βιβλία της εταιρείας, ρητά αναφερόμενης σε σύναψη σύμβασης δανείου ή περιέχουσας τα στοιχειοθετούντα τη σχέση αυτή στοιχεία, ώστε να μπορεί να συναχθεί ότι η σχέση της εταιρείας και των μετόχων της είναι δανειακής ή και η μη ανάληψη από τους εταίρους, για χρονικό διάστημα, των κερδών παρελθουσών χρήσεων δεν λογίζεται ως δάνειο εάν δεν αποδεικνύεται από εγγραφή στα βιβλία της εταιρείας ή από άλλο στοιχείο ότι η εταιρεία είχε την εξουσία να χρησιμοποιήσει ή ότι χρησιμοποίησε τα χρήματα αυτά.
*O κ. Γιώργος Δαλιάνης είναι διευθύνων σύμβουλος της Artion Α.Ε. & ιδρυτής του Ομίλου Artion, Οικονομολόγος - Φοροτεχνικός. ** H κ. Νίκη Χατζοπούλου είναι δικηγόρος LL.M. & διαμεσολαβήτρια, συνεργάτης της Artion Α.Ε.
