Από την έντυπη έκδοση
Του Νίκου Μπέλλου
[email protected]
Κοινοτικούς πόρους 1,2 δισ. ευρώ αναμένεται να λάβει η Ελλάδα μέχρι το 2027 από τον νέο Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης της Ε.Ε., o οποίος θα χρηματοδοτήσει την προσαρμογή των κρατών-μελών στον στόχο για μηδενικές εκπομπές άνθρακα μέχρι το 2050. Μαζί με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα και του κράτους, οι συνολικές επενδύσεις στη χώρα μας, μέσω του εν λόγω μηχανισμού, θα κυμανθούν μεταξύ 3,7 δισ. και 4 δισ. ευρώ.
Σημαντική θα είναι η στήριξη δύο ελληνικών περιοχών, της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης, οι οποίες λόγω της απολιγνιτοποίησης θα πρέπει να αλλάξουν εντελώς το οικονομικό τους μοντέλο. Οι παραπάνω περιοχές πληρούν όλα τα επιμέρους κριτήρια προκειμένου να λάβουν μαζικές χρηματοδοτήσεις.
Έναν μήνα μετά την παρουσίαση της ανακοίνωσης του στόχου να καταστεί η Ε.Ε. κλιματικά ουδέτερη μέχρι το 2050, η Κομισιόν παρουσίασε χθες τις πρώτες συγκεκριμένες προτάσεις, και κυρίως τον μηχανισμό που θα αναλάβει να βοηθήσει χώρες και περιφέρειες να προσαρμοστούν στις μηδενικές εκπομπές άνθρακα.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Κομισιόν, η συνολική χρηματοδότηση από τον μηχανισμό μετάβασης θα ξεπεράσει τα 100 δισ. ευρώ την περίοδο 2021-2027. Πρόκειται για κοινοτικές χρηματοδοτήσεις, οι οποίες θα συμπληρωθούν από τα διάφορα κοινοτικά εργαλεία, όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), το ΙnvestEU (θα διαδεχθεί το 2021 το επενδυτικό πακέτο Γιούνκερ) και εθνικές χρηματοδοτήσεις.
Αναφορικά με την Ελλάδα, από τον Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης η χώρα μας θα λάβει 294 εκατ. ευρώ τα οποία είναι νέα κονδύλια, ενώ θα μεταφερθούν από το Περιφερειακό Ταμείο και το Κοινωνικό Ταμείο της Ε.Ε. άλλα 900 εκατ. ευρώ, που μας αναλογούν από το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) της περιόδου 2021-2027. Μαζί με τη συμμετοχή του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα οι συνολικές επενδύσεις θα φτάσουν τα 3,7 δισ. με 4 δισ. ευρώ.
Ο μηχανισμός δίκαιης μετάβασης (Just Transition Mechanism, JTM) αποτελεί βασικό εργαλείο, ώστε να διασφαλιστεί ότι η μετάβαση προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία πραγματοποιείται με δίκαιο τρόπο, χωρίς να μένει κανείς στο περιθώριο. Μολονότι για όλες τις περιφέρειες θα απαιτηθεί χρηματοδότηση και το επενδυτικό σχέδιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας καλύπτει αυτήν την ανάγκη, ο Μηχανισμός παρέχει στοχευμένη στήριξη ώστε να κινητοποιηθούν τουλάχιστον 100 δισ. ευρώ κατά την περίοδο 2021-2027 στις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο, για την άμβλυνση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της μετάβασης.
Ο Μηχανισμός θα δημιουργήσει τις αναγκαίες επενδύσεις για να βοηθηθούν οι εργαζόμενοι και οι κοινότητες που εξαρτώνται από την αλυσίδα αξίας των ορυκτών καυσίμων. Θα συμπληρώνει την ουσιαστική συνεισφορά του προϋπολογισμού της Ε.Ε. μέσω όλων των προγραμμάτων που έχουν άμεση σχέση με τη μετάβαση.
Πηγές χρηματοδότησης
Ο Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης θα αποτελείται από τρεις κύριες πηγές χρηματοδότησης:
1. Ένα Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, το οποίο θα χρηματοδοτηθεί με νέα κοινοτικά κονδύλια ύψους 7,5 δισ. ευρώ, επιπλέον της πρότασης της Επιτροπής για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Προκειμένου να αξιοποιήσουν το μερίδιό τους από το Ταμείο, τα κράτη-μέλη, σε συνεννόηση με την Επιτροπή, θα πρέπει να προσδιορίσουν τις επιλέξιμες περιοχές μέσω ειδικών σχεδίων μετάβασης περιοχών.
Επίσης, για κάθε ευρώ από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, θα πρέπει να δεσμευτούν ότι θα συνεισφέρουν χρηματικά ποσά από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+, καθώς και να παρέχουν και πρόσθετους εθνικούς πόρους. Συνδυαστικά, με τον τρόπο αυτό θα παρασχεθεί χρηματοδότηση ύψους μεταξύ 30 δισ. και 50 δισ. ευρώ, η οποία θα κινητοποιήσει ακόμη περισσότερες επενδύσεις.
Το Ταμείο θα παρέχει κατά κύριο λόγο επιχορηγήσεις σε περιφέρειες. Για παράδειγμα, θα στηρίξει τους εργαζομένους ώστε να αναπτύξουν δεξιότητες και ικανότητες για την αγορά εργασίας του μέλλοντος, ενώ θα βοηθήσει και τις μμε, τις νεοφυείς επιχειρήσεις και τα εκκολαπτήρια επιχειρήσεων προκειμένου να δημιουργήσουν νέες οικονομικές ευκαιρίες στις εν λόγω περιφέρειες. Θα στηρίξει επίσης επενδύσεις στον τομέα της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια, για παράδειγμα στην ενεργειακή απόδοση.
2. Ένα ειδικό καθεστώς δίκαιης μετάβασης στο πλαίσιο του InvestEU για την κινητοποίηση επενδύσεων ύψους έως και 45 δισ. ευρώ. Με το καθεστώς αυτό θα επιδιωχθεί να προσελκυσθούν ιδιωτικές επενδύσεις, μεταξύ άλλων στους τομείς της βιώσιμης ενέργειας και των μεταφορών, που θα ωφελήσουν τις εν λόγω περιφέρειες και θα βοηθήσουν τις οικονομίες τους να βρουν νέες πηγές ανάπτυξης.
3. Έναν μηχανισμό δανειοδότησης του δημόσιου τομέα σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, με τη στήριξη του προϋπολογισμού της Ε.Ε., για την κινητοποίηση επενδύσεων ύψους μεταξύ 25 δισ. και 30 δισ. ευρώ. Ο μηχανισμός θα χρησιμοποιηθεί για τη χορήγηση δανείων στον δημόσιο τομέα, παραδείγματος χάριν για επενδύσεις σε δίκτυα τηλεθέρμανσης και ανακαίνιση κτηρίων. Η Επιτροπή θα υποβάλει νομοθετική πρόταση με σχετική ρύθμιση τον Μάρτιο του 2020.
Τεχνική βοήθεια
Μέσω μιας πλατφόρμας δίκαιης μετάβασης η Κομισιόν θα παρέχει τεχνική βοήθεια στα κράτη-μέλη και στους επενδυτές και θα μεριμνά για τη συμμετοχή κοινοτήτων που πλήττονται, τοπικών αρχών, κοινωνικών εταίρων και μη κυβερνητικών οργανώσεων. Οι φτωχότερες χώρες και περιφέρειες θα πάρουν περισσότερα χρήματα από τις πιο αναπτυγμένες.
Οι θέσεις εργασίας που θα χαθούν θα παίξουν ρόλο επίσης όσο και η σπουδαιότητα της δραστηριότητας. Για παράδειγμα, στη Δυτική Μακεδονία εξαρτώνται περίπου 200.000 άτομα από την απολιγνιτοποίηση, που είναι και η μοναδική δραστηριότητα, αυτό σημαίνει ότι πληροί όλα τα κριτήρια για αυξημένη στήριξη.
