Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
Η ανακάλυψη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο έδωσε την ευκαιρία για ισχυρότερους πολιτικο-οικονομικούς δεσμούς των κρατών της περιοχής. Ελλάδα, Ισραήλ, Κύπρος και Αίγυπτος απέκτησαν στα χέρια τους ένα εργαλείο σταθερότητας, ένα διπλωματικό «όπλο». Αυτό είναι για τις τέσσερις χώρες η συνεργασία για την κατασκευή του αγωγού EastMed. Ένα μέσο ενεργειακής «ειρήνης» και ένα τείχος απέναντι στην Τουρκία. Ωστόσο έχει και η υπόλοιπη Ευρώπη προσδοκίες από τον αγωγό. Και αυτές να έχουν με τον διακηρυγμένο στόχο της να περιορίσει την ενεργειακή εξάρτησή της από τη Ρωσία. Δεν θα είναι εύκολη υπόθεση όμως. Πρώτον γιατί δεν είναι όλοι το ίδιο έτοιμοι για την απεξάρτηση. Και δεύτερον, γιατί ο ανταγωνισμός στο ενεργειακό πεδίο εντείνεται συνεχώς.
Αυτή τη στιγμή η ενεργειακή ασφάλεια της Ε.Ε. απειλείται, όπως έχει παραδεχθεί η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αφού σχεδόν τα 2/3 των εισαγωγών ενέργειας καλύπτονται από ελάχιστους προμηθευτές. Στο μέτωπο του φυσικού αερίου η ρωσική κυριαρχία είναι αδιαμφισβήτητη. Το 40% των ευρωπαϊκών εισαγωγών του ορυκτού καυσίμου προέρχεται από τη Ρωσία, το 26% από τη Νορβηγία και το 11% από την Αλγερία. Και στο πετρέλαιο το ρωσικό μερίδιο στις ευρωπαϊκές εισαγωγές είναι κοντά στο 30%, ενώ ακολουθεί και πάλι η Νορβηγία με 11%.Μάλιστα οι χώρες της Βαλτικής έως και πρόσφατα κάλυπταν το σύνολο σχεδόν των αναγκών τους για εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία.
Υπό τις συνθήκες αυτές η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε επισημάνει πως υποστηρίζει «σθεναρά» τον αγωγό EastMed, καθώς είναι ένα από τα έργα κοινού ενδιαφέροντος (Projects of Common Interest/PCI) που έχουν προσδιορισθεί σύμφωνα με τον κανονισμό ΔΕΔ-E. Επί του παρόντος έχει χορηγηθεί για το έργο επιχορήγηση έως δύο εκατομμυρίων ευρώ για τις προπαρασκευαστικές μελέτες της προμελέτης FEED (μελέτη της αρχικής φάσης των έργων) από το πρόγραμμα του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη».
Η περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου έχει σημαντικές ποσότητες φυσικού αερίου προς εξαγωγή με βάση τα υπάρχοντα αποδεδειγμένα αποθέματα και υπάρχει η μεγάλη προσδοκία ότι τα αποθέματα αυτά θα αυξηθούν αισθητά όσο προχωρούν οι έρευνες.
Η Ε.Ε, με την πολιτική που ακολουθεί για διαφοροποίηση του εφοδιασμού με φυσικό αέριο, αποτελεί ελκυστική αγορά για το φυσικό αέριο της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Στο πλαίσιο αυτό το έργο του αγωγού East Med αποτελεί μία από τις επιλογές των λύσεων που υπάρχουν και πιθανή μελλοντική δίοδο διοχέτευσης για την εξαγωγή φυσικού αερίου από την περιοχή προς την Ένωση.
Έχει μπροστά του όμως να αντιμετωπίσει σκληρό ανταγωνισμό. Όταν παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 2012 η ιδέα για την κατασκευή του η ζήτηση ήταν αρκετά υψηλή και ο ανταγωνισμός πιο περιορισμένος. Έκτοτε έχουν προχωρήσει αρκετά ακόμη ενεργειακά έργα.
Η απεξάρτηση από τη Ρωσία και ο ανταγωνισμός
Η απεξάρτηση από τη Ρωσία είναι μία διαδικασία χρονοβόρα και επώδυνη. Αρκετές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Γερμανία, φαίνεται να ορθώνουν εμπόδια σε αυτήν, αντί να ανοίγουν τον δρόμο, στηρίζοντας πρωτοβουλίες που τις φέρνουν ακόμη πιο κοντά ενερφγειακά με τη Μόσχα.
Μεταξύ αυτών και ο αγωγός Nord Stream 2, που έχει ως στόχο να διπλασιάσει τις εξαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου στη Γερμανία. Στις αμερικανικές κυρώσεις δεν αντέδρασε μόνο το Κρεμλίνο, αλλά και το Βερολίνο, που διεμήνυσε πως η Ευρώπη αποφασίζει μόνη για τα ενεργειακά της θέματα. Η γερμανική στάση είναι ενδεικτική του πόσο σημαντικό εξακολουθεί να θεωρείται το ρωσικό αέριο από αρκετούς Ευρωπαίους.
Οι υποστηρικτές του Nord Stream 2 θυμίζουν ότι το φυσικό αέριο καλύπτει το 1/4 των αναγκών της Ε.Ε. σε ηλεκτρική ενέργεια, ενώ επσημαίνουν πως και αυτός μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο εξομάλυνσης των σχέσεων και στενότερης συνεργασίας με μία μεγάλη δύναμη της περιοχής. Οι επικριτές τονίζουν ότι έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τον στόχο για απεξάρτηση από τη Ρωσία. Σε εξέλιξη βρίσκεται και η κατασευή του επίσης ρωσικού Turkish Stream, που θα μεταφέρει φυσικό άεριο στα νότια της Ευρώπης μέσω Τουρκίας, αλλά και της χώρα μας.
Πέραν των ρωσικών αγωγών υπάρχει και ο Shah Deniz 2 , που πολύ σύντομα θα μεταφέρει 10 δισ. κυβικά μέτρα στα ελληνοτουρκικά σύνορα.
