Από την έντυπη έκδοση
Του Αντώνη Τσιμπλάκη
[email protected]
Στο πρώτο βήμα για να αλλάξει μακροπρόθεσμα η εικόνα του ελληνικού τουρισμού, ανά περιοχή, προχωρά η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) και τους κατά τόπους φορείς.
Η αρχή γίνεται με δύο από τα πλέον δημοφιλή ελληνικά νησιά, τη Σαντορίνη και τη Ρόδο. Στόχος του προγράμματος είναι να καταστούν τα δύο νησιά βιώσιμοι τουριστικοί προορισμοί για τις επόμενες δεκαετίες, εξασφαλίζοντας την ποιότητα ζωής των κατοίκων και την ποιότητα της εμπειρίας των επισκεπτών (σύμφωνα και με την ταυτότητα του νησιού).
Ο στόχος αυτός θα επιτευχθεί μέσω δράσεων για τη διατήρηση της ποιότητας του οικιστικού και φυσικού περιβάλλοντος, την ανάπτυξη νέων εμπειριών και την ενίσχυση της τουριστικής ταυτότητα των δύο νησιών. Προκειμένου να παρουσιαστούν οι «οδικοί χάρτες» για τα δύο νησιά πραγματοποιήθηκε λεπτομερής χαρτογράφηση του τουριστικού προϊόντος που προσφέρουν. Παρ’ όλα αυτά, τα «δύσκολα» φαίνεται ότι ξεκινούν τώρα, αφού για παράδειγμα το 94% των κατοίκων της Σαντορίνης θεωρεί ότι αντιμετωπίζει ανεπίλυτα προβλήματα από τον τουρισμό.
Τα επόμενα χρόνια θα πρέπει να γίνουν μια σειρά από έργα σε υποδομές, και επενδύσεις σε νέα τουριστικά προϊόντα. Παράλληλα, σταδιακά θα εμπλουτίζεται η τουριστική παιδεία τόσο των επιχειρηματιών όσο και των κατοίκων, ενώ θα μπαίνουν και κανόνες ώστε να προφυλάσσεται η ποιότητα ζωής στο νησί.
Πρόκειται για δράσεις οι οποίες έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, κυρίως στη Βόρεια Ευρώπη, και έχουν φέρει αποτελέσματα. Για παράδειγμα, έχουν αναπτυχθεί στρατηγικές για τη «μη προσέλκυση» μεγαλύτερου αριθμού τουριστών, με εστίαση σε επισκέπτες με τη μεγαλύτερη δυνατή οικονομική επιφάνεια.
Επισημάνσεις φορέων για τα σχέδια διαχείρισης
Σύμφωνα με δήλωση της νέας επικεφαλής της EBRD για την Ελλάδα και την Κύπρο, Andreea Moraru, «τα σχέδια διαχείρισης προορισμών έχουν σκοπό να αναδείξουν τόσο τα οφέλη όσο και τις προκλήσεις της τουριστικής ανάπτυξης, προσδιορίζοντας τις απαιτούμενες πρωτοβουλίες ώστε αυτή να συνεχιστεί με βιώσιμους όρους μέσα από καθορισμένα πλάνα για τη διαμόρφωση του τουριστικού προϊόντος και ως αποτέλεσμα ενός ευρύτερου πλαισίου συνεργασίας μεταξύ των ενεργών φορέων των προορισμών. Χαιρόμαστε που αυτή η προσπάθεια δίνει το έναυσμα και τα εργαλεία για τη διαμόρφωση στρατηγικής αντιμετώπισης του τουρισμού ως κλάδου δημιουργίας θετικών αποτελεσμάτων για τις τοπικές επιχειρήσεις και την τοπική κοινωνία».
Στο ίδιο μήκος κύματος και η τοποθέτηση του προέδρου του ΣΕΤΕ, Γιάννη Ρέτσου, που υποστήριξε έμπρακτα το πρόγραμμα σε όλες τις φάσεις υλοποίησής του: «Η κατάρτιση των δύο σχεδίων διαχείρισης προορισμών για τη Ρόδο και τη Σαντορίνη από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Επενδύσεων αποτελεί μια καλή αρχή για την ανάπτυξη αντίστοιχων σχεδίων και σε άλλους προορισμούς της χώρας. Ο ΣΕΤΕ υποστηρίζει την προσπάθεια, επισημαίνοντας σε κάθε ευκαιρία την ανάγκη συνεργειών και συνεργασιών. Παράλληλα, καλεί τις περιφερειακές και τοπικές αυτοδιοικήσεις της χώρας να συμμετάσχουν ενεργά στην εφαρμογή των σχεδίων στο πλαίσιο του στόχου για βιώσιμη ανάπτυξη. Είναι σημαντικό να προσαρμόσουμε την αντίληψή μας στα νέα δεδομένα και να καταλάβουμε πως το μέλλον του τουρισμού μας αλλά και της ποιότητας ζωής μας εξαρτάται από την οργανωμένη διαχείριση των προορισμών μας».
«Χαρτογράφηση» των δύο νησιών
Προκειμένου να δοθούν οι οδηγοί προς υλοποίηση, οι αναλυτές έβαλαν στο «μικροσκόπιο» το τουριστικό προϊόν των δύο νησιών αλλά και τις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζουν. Έγινε ανάλυση της τουριστικής προσφοράς και ζήτησης σε κάθε προορισμό, αξιολόγηση των τουριστικών προϊόντων και εμπειριών που προσφέρουν οι προορισμοί σε σχέση με τα χαρακτηριστικά των αγορών-στόχων, καθώς και επισκόπηση των υφιστάμενων πρακτικών διαχείρισης προορισμού στους δύο προορισμούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 2012 μέχρι το 2018 οι αφίξεις στο νησί της Σαντορίνης αυξήθηκαν κατά 153%, ενώ για τη Ρόδο κατά 45%. Στη Ρόδο οι διανυκτερεύσεις τουριστών από το εξωτερικό ανήλθαν στα 11,48 εκατ. την περσινή χρονιά.
Όσον αφορά την κορύφωση των αφίξεων στη πρωτεύουσα των Δωδεκάνησων, Ρόδο, φαίνεται ότι πραγματοποιείται τους καλοκαιρινούς μήνες (περίπου το 60%). Βασικές πηγές προσέλκυσης τουριστών είναι κατά σειρά η Βρετανία, η Γερμανία, η Σουηδία, η Πολωνία, το Ισραήλ, η Ρωσία, η Ιταλία, η Γαλλία, η Δανία και η Φινλανδία.
Το 61% των τοπικών φορέων της Ρόδου συμφωνεί ότι τα θετικά από τον τουρισμό υπερκαλύπτουν τα αρνητικά. Επίσης το 90% θέλει το νησί να έχει τουριστική δραστηριότητα σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς. Σήμερα η κίνηση ξεκινά τον Μάρτιο και ολοκληρώνεται τέλος Οκτωβρίου, ενώ το 68% των επιχειρήσεων κλείνει κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Τέλος, μόλις το 30% των επιχειρηματιών που συμμετείχαν στις συνεντεύξεις θεωρεί ότι η ανάπτυξη των βραχυχρόνιων μισθώσεων είναι θετική εξέλιξη για το νησί. Τα αρνητικά από τον τουρισμό και οι προκλήσεις για το μέλλον, όπως τα εκλαμβάνει η τοπική κοινωνία, είναι η κυκλοφοριακή συμφόρηση και η έλλειψη χώρων στάθμευσης αυτοκινήτων, αλλά και η χωρίς έλεγχο ανάπτυξη του τουρισμού. Προβληματίζουν επίσης θέματα όπως το νερό, αλλά και η διαχείριση των αποβλήτων. Όπως επισημαίνεται στην ανάλυση, χρειάζεται να αναπτυχθούν νέα τουριστικά προϊόντα στο νησί, προκειμένου να προσελκύσουν νέες τουριστικές αγορές με μεγαλύτερη καταναλωτική δύναμη.
Την ίδια στιγμή, στη Σαντορίνη, που αποτελεί έναν από τους πλέον High End προορισμούς στη Μεσόγειο, και η οποία «πνίγεται» από την τουριστική κίνηση κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η μελέτη δείχνει ότι τα πεντάστερα και τετράστερα ξενοδοχεία αποτελούν την πλειονότητα, αφού προσφέρουν συνολικά το 53% των διαθέσιμων κλινών, (7.400 κρεβάτια), ενώ διατίθενται και 600 βίλες με 3.600 κλίνες. Όσον αφορά την προσφορά δωματίων για βραχυχρόνια μίσθωση, φτάνουν τα 3.300. Σχετικά με τον γαστρονομικό τουρισμό, στον οποίο δίνεται πολύ μεγάλη σημασία για την τουριστική εξέλιξη του νησιού, το 70% των επιχειρήσεων εστίασης προσφέρει μεσαίου κόστους γεύματα, το 10% περίπου χαρακτηρίζεται ως fine dining και το 20% είναι χαμηλού κόστους.
Ωστόσο, η άποψη των κατοίκων για τις παρενέργειες του τουριστικού προϊόντος μόνο θετική δεν είναι, αφού το 94% θεωρεί ότι οι τοπικές αρχές πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να λύσουν τα ζητήματα που επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Επίσης πάνω από το 80% όσων συμμετείχαν στην ανάλυση θεωρούν ότι η τουριστική ανάπτυξη δεν είναι ικανοποιητική. Όσον αφορά τα προβλήματα, είναι περίπου τα ίδια με την περίπτωση της Ρόδου, και αφορούν κυρίως την κυκλοφοριακή συμφόρηση, την έλλειψη χώρων στάθμευσης αυτοκινήτων και τη χωρίς έλεγχο ανάπτυξη του τουρισμού. Προβληματίζουν επίσης θέματα όπως το νερό, αλλά και η διαχείριση των αποβλήτων, αλλά και η «συμφόρηση» που καταγράφεται σε συγκεκριμένους τόπους και χρονικές περιόδους από το πλήθος των τουριστών.
