Η ΚΡΙΣΗ των subrprime δανείων που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ και απλώθηκε σε όλες τις διεθνείς αγορές σημάδεψε την τραπεζική χρονιά και στην Ελλάδα και μάλιστα αναμένεται να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στις εξελίξεις και του 2008. Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα έμεινε έξω από τη δίνη της κρίσης που καταρράκωσε παγκόσμιες τραπεζικές δυνάμεις και ακριβοπληρωμένους μάνατζερ, καταγράφοντας υψηλούς ρυθμούς κερδοφορίας και αύξησης εργασιών.
Η συντήρηση όμως του κλίματος αβεβαιότητας για το μέγεθος του προβλήματος, σε συνδυασμό με την αλληλεξάρτηση των αγορών, αναγκάζει τις διοικήσεις των ελληνικών ομίλων σε εγρήγορση.
Ενώ ως τα μέσα του 2007, η συζήτηση αφορούσε τη διάθεση της αυξημένης ρευστότητας του συστήματος και την πιθανότητα κινήσεων εξαγορών και συγχωνεύσεων σε ένα σκηνικό ευφορίας, από το καλοκαίρι και μετά, η ρευστότητα έγινε το ζητούμενο. Για μια ακόμη χρονιά, ο εγχώριος κλάδος χαρακτηρίστηκε από προσδοκίες και φήμες για κινήσεις που τελικώς δεν έγινε ενώ ο καταλύτης Marfin έδρασε σε άλλους κλάδους πλην του τραπεζικού.
Ακόμη και η επί κυπριακού κυρίως εδάφους κόντρα μεταξύ Marfin - Πειραιώς και Κύπρου που ξεκίνησε το προηγούμενο έτος και είχε την «ουρά» της στο πρώτο τρίμηνο του 2006 κατέληξε, παρά τη σφοδρότητά της, σε εκεχειρία. Κεντρικό σημείο της στρατηγικής των τραπεζικών ομίλων παραμένει η ενδυνάμωση της παρουσίας στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Eυρώπης, με την Ουκρανία και την Αίγυπτο να αναδεικνύονται ως οι νέες αγορές ενδιαφέροντος ενώ η δραστηριότητα στην Κύπρο γίνεται επίσης σημαντική λόγω του ευρωπαϊκού χαρακτήρα της.
Οι κόντρες
Η τραπεζική αγορά στο πρώτο τρίμηνο του έτους είχε ατμόσφαιρα πολέμου και περιλάμβανε προσωποπαγείς κόντρες, νομικά επιχειρήματα, πολιτικές παραμέτρους και κινήσεις επικοινωνιακής τακτικής. Το τραπεζικό θρίλερ Πειραιώς - Marfin - Κύπρου ανέδειξε, μεταξύ άλλων, την ιδιομορφία της κυπριακής αγοράς καθώς και μια άτυπη συμπαράταξη των ελλήνων τραπεζιτών έναντι του παράγοντα Βγενόπουλου.
Υπό την απειλή της Marfin, η οποία μάλιστα προανήγγειλε την αύξηση κεφαλαίου των 5,2 δισ. ευρώ την οποία και ολοκλήρωσε στις αρχές του καλοκαιριού, η Τράπεζα Πειραιώς και η Τράπεζα Κύπρου επιχείρησαν προσέγγιση που σκόνταψε στη γνωστή μάχη της «καρέκλας». Tην ίδια στιγμή, η αδιέξοδη και αντιπαραγωγική, όπως αποδείχθηκε, διαμάχη Marfin και Πειραιώς, κατέληξε σε ένα ιδιότυπο μορατόριουμ, μια συμφωνία μη επίθεσης ως τα τέλη του 2010, στο πλαίσιο της οποίας η Marfin εξαγόρασε το 8,2% της Κύπρου, ποσοστό το οποίο μετά από μήνες, πωλήθηκε στην χρηματιστηριακή αγορά καθώς οι κινήσεις Βγενόπουλου προς την κυπριακή τράπεζα προσέκρουσαν σε τείχος αντιδράσεων.
Παρεπόμενο του σίριαλ ήταν να έρθουν κοντά οι τραπεζίτες και να ξεκινήσουν διεργασίες συνένωσης, κάτι πάντως που δεν οδήγησε σε πρωτοβουλίες, παρά την έντονη φημολογία που επανέφερε στο προσκήνιο το σενάριο συγχώνευσης Εθνικής και Αlpha Bank. H διεθνής κρίση των ενυπόθηκων δανείων στη συνέχεια, έβαλε σε δεύτερη μοίρα σχεδιασμούς που αφορούν τη συνένωση δυνάμεων ενώ πρέπει να σημειωθεί ότι επιπροσθέτως, παραμένουν σε ισχύ τα «αγκάθια» που εμποδίζουν τις συγχωνεύσεις μεταξύ μεγάλων ομίλων: υψηλές αποτιμήσεις, μάχη του μάνατζμεντ και εργασιακό καθεστώς.
Εθνική τράπεζα
Θέμα τιμής και timing είναι η απόφαση για μια κίνηση συγχώνευσης μεταξύ των μεγάλων ελληνικών τραπεζών, τόνισε στις αρχές Οκτωβρίου σε συνέντευξή του στη «Ν» ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Εθνικής Τράπεζας, Τάκης Αράπογλου, επισημαίνοντας ότι η Εθνική δεν θα στηριχθεί σε «ρομαντικά» συνθήματα περί Εθνικών Πρωταθλητών χωρίς χειροπιαστό αποτέλεσμα. Το παιχνίδι παίζεται πλέον διεθνώς και μια μεσαίου μεγέθους ευρωπαϊκή τράπεζα που θα προέκυπτε από μια συγχώνευση, θα βοηθούσε την ανταγωνιστικότητα εκτός Ελλάδας, είχε πει χαρακτηριστικά.
Τα κέρδη
Και το 2007, πάντως, ήταν εντυπωσιακά τα κέρδη των τραπεζών - υπολογίζονται ότι θα υπερβούν τα 5,5 δισ. ευρώ για το σύνολο του έτους - με βάση την αύξηση των εργασιών στην εγχώρια αγορά, τα ανθεκτικά spreads και την αυξανόμενη συμβολή των δραστηριοτήτων εκτός Ελλάδας. Στα αποτελέσματα αποτυπώνονται υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης εργασιών και ειδικά χορηγήσεων λιανικής, οι οποίες παράσχουν ισχυρά περιθώρια και, ενώ στην ελληνική αγορά είναι αξιοσημείωτη η ανθεκτικότητά τους υπό συνθήκες έντονου ανταγωνισμού, το επίπεδό τους στην ΝΑ Ευρώπη είναι εντυπωσιακό.
Οι δύο όψεις
Η εικόνα πάντως δεν είναι η ίδια στο σύνολο του κλάδου καθώς οι επιδόσεις των μεγάλων ομίλων παραμένουν υψηλές ενώ οι μικρότερες τράπεζες δυσκολεύονται να ακολουθήσουν στην διαρκώς ανταγωνιστικότερη τραπεζική αγορά. Ιδιαίτερη είναι η περίπτωση του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου, το οποίο ήταν το μόνο εγχώριο «θύμα» της κρίσης των subprimes και γενικότερα, διανύει κρίσιμη συγκυρία καθώς καλείται να μετουσιώσει σε κερδοφορία την επιθετική προϊοντική πολιτική των προηγούμενων ετών. Το δρόμο της αναζητεί και η Emporiki Bank που παραμένει σε διαδικασία αναδιάρθρωσης από το μητρικό όμιλο της Credit Agricole.
Για τις μεγάλες τράπεζες, η πρόκληση είναι η επίτευξη των στόχων του business plan, τους οποίους αναθεωρούν προς τα άνω και μάλιστα σε χρονικό ορίζοντα μικρότερο του έτους. Η δυναμική του κλάδου φάνηκε και στην δυνατότητα του κλάδου να «σηκώνει» κεφάλαια από την αγορά σε κρίσιμη περίοδο διεθνώς: ποσό ύψους 2,55 δισ. ευρώ άντλησαν συνολικά η Εurobank και η Πειραιώς ενώ η MIG πραγματοποίησε αύξηση για το ιλιγγιώδες ποσό των 5,2 δισ. ευρώ, η οποία τροφοδοτεί εξαγορές σε κλάδους πλην του τραπεζικού, τουλάχιστον σε αυτή τη φάση.
Στρατηγική επέκτασης
Βασικός άξονας στρατηγικής των ελληνικών ομίλων είναι η εμπέδωση της παρουσίας στην ΝΑ Ευρώπη και η είσοδος σε τρεις νέες αγορές, την Ουκρανία την Αίγυπτο και την Κύπρο, την οποία ως σήμερα πλην της Alpha Bank, οι άλλες μεγάλες τράπεζες είχαν παραμελήσει.
Στην Ουκρανία, η Εθνική και η Alpha Bank που δεν έχουν ακόμη παρουσία ενώ Eurobank και Πειραιώς επιδιώκουν την ενίσχυσή τους. Φέτος, οριστικοποιήθηκε και τυπικά η εξαγορά από την Eurobank της Universal Bank ενώ η Τράπεζα Πειραιώς απέκτησε το 78% της Ιnternational Commerce Bank. Εθνική και Πειραιώς έχουν εκδηλώσει μη δεσμευτικό ενδιαφέρον για την Kreditprom που έχει μερίδιο της τάξης του 2% ενώ και η Alpha Bank αναζητά τραπεζικό ίδρυμα στην Ουκρανία.
Προ μηνών η Τράπεζα Κύπρου ξεκίνησε δραστηριότητα στη Ρωσία, κάτι που σχεδιάζει και η Ελληνική Τράπεζα, επιχειρώντας να αξιοποιήσουν υφιστάμενες πελατειακές σχέσεις σε μικρή πάντως κλίμακα και με οργανική ανάπτυξη. Η Κύπρου εξαγόρασε προ εβδομάδων στην Ουκρανία την AvtoZAZBank έναντι 52 εκατ. ευρώ. Η τράπεζα διαθέτει δίκτυο καταστημάτων το οποίο αποτελείται από 26 καταστήματα και 18 εποχιακά ταμιακά γραφεία σε 4 κύριες περιοχές της Ουκρανίας.
Η Αίγυπτος παραμένει επίσης στις προτεραιότητες της Εθνικής και της Eurobank ενώ σε αναζήτηση ευκαιριών βρίσκεται και η Τράπεζα Πειραιώς που ήδη δραστηριοποιείται στη χώρα. Η Εθνική πάντως, εάν δεν βρει ευκαιρία με βάση τα κριτήρια που έχει θέσει, θα αξιοποιήσει ως βάση την πολύ μικρή παρουσία της και θα αναπτυχθεί γοργά με δίκτυο ενώ το ίδιο θα κάνει και στη Νότιο Αφρική.
Στην Κύπρο, παρατηρείται εσχάτως συνωστισμός ελληνικών τραπεζών. Με την εξαίρεση της Alpha Bank που ανέπτυξε σημαντική δραστηριότητα, η μεν Εθνική είχε παρουσία χωρίς να δίνει έμφαση στην αγορά ενώ η Eurobank και η Tράπεζα Πειραιώς δεν την είχαν περιλάβει στους σχεδιασμούς τους. Η Πειραιώς εξαγόρασε πρόσφατα το δίκτυο της Arab Bank στην Κύπρο ώστε, από τις αρχές του 2008, θα λειτουργεί στη χώρα με 13 καταστήματα καθώς έχει ήδη άδεια για τη λειτουργία θυγατρικής.
Η Eurobank επέλεξε το δρόμο της οργανικής ανάπτυξης με την δημιουργία δικτύου στις μεγάλες πόλεις της Κύπρου και έμφαση στους τομείς του wholesale banking, το οποίο περιλαμβάνει το corporate and investment banking, το private banking και το asset management, με την ευχέρεια να παρέχονται στους πελάτες που θα το ζητήσουν και προϊόντα λιανικής τραπεζικής.
Το 2007 έληξε το κεφάλαιο Τουρκία για την Alpha Bank καθώς οι τοπικές αρχές αρνήθηκαν να δώσουν έγκριση για την ολοκλήρωση της εξαγοράς της Alternatif για λόγους που δεν διευκρινίστηκαν επισήμως αλλά φαίνονται ότι άπτονται πολιτικοοικονομικών επιλογών της γείτονος.
Η «ευκαιρία»
Το 2007 η εικόνα του τραπεζικού κλάδου περιλαμβάνει ισχυρά θεμελιώδη, καλή κεφαλαιακή επάρκεια και ικανοποιητική ρευστότητα ώστε αρκετοί εκτιμούν ότι του δίνεται η ευκαιρία να καλύψει κενό που αφήνουν μεγάλοι ευρωπαϊκοί και αμερικανικοί όμιλοι, οι οποίοι πλήττονται από την κρίση. Επισημαίνουν δε, ότι η μείωση της κερδοφορίας και η συρρίκνωση της κεφαλαιακής βάσης απομακρύνει τη στρατηγική των εξαγορών, αφήνοντας χώρο για ελληνική διείσδυση. Πρόκειται για τη μία πλευρά της κρίσης καθώς οι εγχώριες τράπεζες παραμένουν οι λιγότερο πληγείσες, διατηρώντας ρευστότητα για ανάπτυξη εργασιών. Ειδικά μάλιστα η Εθνική Τράπεζα είναι η πιο ευνοημένη από τους ομίλους με διεθνή παρουσία, έχοντας ευρεία καταθετική βάση.
Το ζητούμενο πάντως είναι η έκταση και η διάρκεια της κρίσης καθώς η αύξηση του κόστους χρήματος είναι ήδη αισθητή και οδηγεί σε αύξηση της τιμολόγησης στα τραπεζικά προϊόντα. Οι αναλυτές είδαν την εξέλιξη ως αναπόφευκτη λόγω των ιδιαίτερα χαμηλών επιτοκίων και της υποτιμολόγησης των κινδύνων από τις τράπεζες. Υπό τις νέες συνθήκες, των υψηλότερων επιτοκίων, οι ελληνικές τράπεζες καλούνται να αποδείξουν την ανταγωνιστικότητά τους ενώ πρόκληση αποτελεί η διατήρηση υγιών χαρτοφυλακίων.
ΑΝΝΑ ΔΟΓΑ
