Από την έντυπη έκδοση
Της Αγγελικής Κοτσοβού
[email protected]
Ο κόσμος βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή, προειδοποιούσε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην εαρινή έκθεση για τις παγκόσμιες οικονομικές προοπτικές, επικαλούμενο τις προκλήσεις που απειλούν την παγκόσμια ανάπτυξη. Σε αυτόν τον κόσμο των πολύ χαμηλών επιτοκίων και του αναιμικού πληθωρισμού, οι κεντρικές τράπεζες έχουν περιορισμένα μέσα στη διάθεσή τους για την καταπολέμηση μιας ύφεσης. Και, για πρώτη φορά στην ιστορία, βρίσκονται μπροστά στο δίλημμα επανεξέτασης της βασικής τους εντολής, που είναι η διασφάλιση της σταθερότητας των τιμών. Παρά τα αλλεπάλληλα μέτρα νομισματικής χαλάρωσης και τις ενέσεις ρευστότητας, δεν έχουν καταφέρει να αποκαταστήσουν τον πληθωρισμό κοντά στον στόχο.
Προτάσεις βελτίωσης
Στις ΗΠΑ, οι προτάσεις που κατέθεσε πρόσφατα ομάδα αξιωματούχων της Φέντεραλ Ριζέρβ για πιθανούς τρόπους βελτίωσης της νομισματικής στρατηγικής και καλύτερη διαχείριση της οικονομίας αντιμετωπίστηκαν με σκεπτικισμό. Το ερώτημα που ανακύπτει είναι εάν οι κεντρικοί τραπεζίτες θα έχουν πράγματι τη βούληση ή τον τρόπο να εφαρμόσουν μια νέα στρατηγική, όπως τη στόχευση του μέσου πληθωρισμού (average inflation targeting), η οποία επιτρέπει στις τιμές να κινηθούν πάνω από ή και κάτω από τον στόχο 2% για κάποιο χρονικό διάστημα.
Παρότι ο πρόεδρος της Fed, Τζερόμ Πάουελ, έχει αποκλείσει την προς τα πάνω αναθεώρηση του στόχου 2%, δεν έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο μιας πιο ευέλικτης στρατηγικής, δηλαδή να επιτρέπει στις τιμές να αυξάνονται πάνω από το 2% σε περιόδους ευνοϊκών οικονομικών συνθηκών, όπως αυτή που διανύει τώρα η αμερικανική οικονομία, ώστε να αναπληρώνονται οι φάσεις επιβράδυνσης του πληθωρισμού.
Τα προβλήματα της Fed
Οποιαδήποτε όμως μελλοντική δέσμευση από την πλευρά της Fed για ρυθμούς αύξησης των τιμών πάνω από 2% φαντάζει δύσκολο να εφαρμοσθεί στην πράξη, δεδομένου ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα δεν έχει καταφέρει έως τώρα να επαναφέρει τις τιμές κοντά στον στόχο. Τον Μάρτιο, ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ ανήλθε μόλις στο 1,5%. Και παρά τις επίμονα χαμηλές πληθωριστικές πιέσεις, οι αξιωματούχοι της Fed δεν φαίνεται να βιάζονται να μειώσουν τα επιτόκια, παρά τις πιέσεις που ασκεί ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ. Ο Τραμπ έχει προτείνει μείωση του κόστους δανεισμού κατά μία ολόκληρη ποσοστιαία μονάδα και επαναφορά ενός προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης.
Όμως ο μεγαλύτερος φόβος των κεντρικών τραπεζών έπειτα από μία σχεδόν δεκαετία επιτοκιακών μειώσεων και ενέσεων ρευστότητας άνω των 10 τρισ. δολαρίων είναι το σκάσιμο μιας νέας φούσκας και μιας νέας κρίσης, όπως η πιστωτική κρίση του 2008.
Προς το παρόν, η Fed έχει παγώσει τον κύκλο αύξησης του κόστους χρήματος, σηματοδοτώντας ότι δεν θα βιασθεί για μια επόμενη κίνηση. Στους κύκλους των αγορών δεν αποκλείουν ακόμη και μια μείωση επιτοκίων έως τα τέλη του έτους, εν μέρει για να προλειάνει το έδαφος υιοθέτησης ενός πλαισίου στόχευσης μέσου πληθωρισμού το 2020.
Η δέσμευση Ντράγκι
Στην Ευρωζώνη, η διαφύλαξη της σταθερότητας των τιμών αποτελεί πάγια «ιερή εντολή» για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τη δέσμευση που επανειλημμένως τονίζει ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι.
Η θητεία του Ντράγκι εκπνέει στα τέλη Οκτωβρίου και ο αέρας ανανέωσης στην ΕΚΤ μπορεί να φέρει και μια νέα εντολή. Ο Φινλανδός Όλι Ρεν, εκ των υποψηφίων για τη θέση του προέδρου της ΕΚΤ, εμφανίζεται διατεθειμένος να ανατρέψει την καθεστηκυία τάξη, στην προσπάθειά του να ξεχωρίσει από τους υπόλοιπους υποψηφίους. Ο Ρεν, διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Φινλανδίας, θέλει επανεξέταση της εντολής για σταθερότητα των τιμών, σε μια εποχή που παρά τις αλλεπάλληλες προσπάθειες και τα ανορθόδοξα μέτρα νομισματικής στήριξης ο πληθωρισμός παραμένει πεισματικά χαμηλός. Σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη αναμένεται στο 1,6% φέτος και στο 1,7% το 2020, κάτω από τον στόχο 2% της ΕΚΤ. Στο πρώτο τρίμηνο, οι ρυθμοί αύξησης των τιμών καταναλωτή επιβραδύνθηκαν στο 1,4% από 1,9% τους τέσσερις τελευταίους μήνες του 2018.
Την ώρα που πλησιάζει η εκπνοή της οκταετούς θητείας Ντράγκι στο «τιμόνι» της ΕΚΤ, έχει φουντώσει η συζήτηση για το εάν η στρατηγική των κεντρικών τραπεζών για την επίτευξη της σταθερότητας των τιμών είναι η κατάλληλη. Όμως ο Ντράγκι υπεραμύνεται του στόχου της ΕΚΤ, καλώντας και σε υπομονή, με το επιχείρημα ότι οι αυξήσεις στους μισθούς θα συμβάλουν στην άνοδο του πληθωρισμού, βοηθώντας έτσι την ΕΚΤ να εκπληρώσει την εντολή της.
«Πολλοί λένε ότι έχει περάσει αρκετός καιρός που δεν έχουμε υλοποιήσει τον στόχο για πληθωρισμό κοντά στο 2% και γιατί να μη γίνει αναθεώρηση προς τα κάτω και να αποδεχθούμε την ήττα», ανέφερε ο κ. Ντράγκι σε πρόσφατη ομιλία του στη Φραγκφούρτη. «Και αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που δεν το κάνουμε, καθώς δεν αποδεχόμαστε την ήττα», υπογράμμισε ο κεντρικός τραπεζίτης της Ευρωζώνης. «Αυτό που χρειάζεται είναι να είμαστε υπομονετικοί και επίμονοι με την υποστηρικτική νομισματική πολιτική, και τότε θα συμβεί», δήλωσε ο κ. Ντράγκι, προσθέτοντας ότι τα μη συμβατικά μέτρα δημιούργησαν περισσότερες από 10 εκατ. θέσεις εργασίας και ώθησαν προς τα πάνω τους μισθούς, γεγονός που θα συμβάλει στην ώθηση των τιμών.
Η «ηρωική» προσπάθεια της Ιαπωνίας
Η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας θα μπορούσε να θεωρηθεί ο «ήρωας» μεταξύ των μεγάλων κεντρικών τραπεζών. Οι αγορές ομολόγων από την ιαπωνική κεντρική τράπεζα στην εκστρατεία τόνωσης της ανάπτυξης και καταπολέμησης του αποπληθωρισμού, που κρατούσε την οικονομία δέσμια πάνω από μία δεκαετία, έχουν προσλάβει επικές διαστάσεις. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας της κεντρικής τράπεζας, η συνολική αξία των περιουσιακών της στοιχείων υπερβαίνει τα 5 τρισ. δολ., δηλαδή ποσό πάνω από το ιαπωνικό ΑΕΠ και πενταπλάσιο της κεφαλαιοποίησης της Apple.
Το μεγαλύτερο μέρος των τοποθετήσεων άρχισε να συσσωρεύεται από το 2013, τότε που ο διοικητής της ιαπωνικής κεντρικής τράπεζας, Χαρουχίκο Κουρόντα, εγκαινίασε ένα άνευ προηγουμένου πρόγραμμα μαζικών αγορών κρατικού χρέους. Στόχος του Κουρόντα ήταν να μειώσει το κόστος δανεισμού, ώστε να ενθαρρύνει καταναλωτές και επιχειρήσεις να δαπανήσουν περισσότερα, προσφέροντας τόνωση στην οικονομία και προσβλέποντας στην άνοδο του πληθωρισμού. Ο διοικητής της ιαπωνικής κεντρικής τράπεζας, Χαρουχίκο Κουρόντα, έχει δεσμευθεί στη συνέχιση των άνευ προηγουμένων μέτρων χαλάρωσης μέχρις ότου επιτευχθεί ο στόχος για πληθωρισμό στο 2%. Από ό,τι φαίνεται, η επίτευξη είναι κάτι παραπάνω από άθλος, παρά τις ηρωικές προσπάθειες. Ο δείκτης τιμών καταναλωτή σημείωσε άνοδο 0,8% τον Μάρτιο, από 0,7%, ποσοστά που κάνουν τον στόχο 2% να φαντάζει κάτι περισσότερο από υπερβολικά φιλόδοξος.
