Από την έντυπη έκδοση
Του Θάνου Τσίρου
[email protected]
Τρεις μεγάλες αλλαγές στη διαδικασία υποβολής των φορολογικών δηλώσεων του 2019 εξετάζουν στο υπουργείο Οικονομικών και στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων. Πρώτον, η πλατφόρμα για την υποβολή των δηλώσεων να ανοίξει νωρίτερα από κάθε άλλη χρονιά -ακόμη και μέσα στον Φεβρουάριο-, δεύτερον, να εκδοθεί υποχρεωτικά ατομικό εκκαθαριστικό για όλους τους φορολογούμενους -περίπου 8,8 εκατομμύρια στο σύνολό τους- και, τρίτον, να ενεργοποιηθεί ο ήδη ψηφισμένος νόμος που θα δίνει το δικαίωμα στους παντρεμένους να κάνουν ξεχωριστή φορολογική δήλωση. Για την υλοποίηση των τριών αυτών αλλαγών έχει ήδη υπάρξει κινητοποίηση, καθώς για να καταστεί εφικτή η υλοποίησή τους θα πρέπει να συντονιστούν σχεδόν όλες οι υπηρεσίες του Δημοσίου, μεταξύ των οποίων και τα ασφαλιστικά ταμεία.
Η καθολική έκδοση ατομικού εκκαθαριστικού για όλους τους φορολογούμενους -και ανεξάρτητα από το αν κάποιοι παντρεμένοι επιλέξουν ή όχι να κάνουν ξεχωριστή φορολογική δήλωση- αποτελεί μια πρακτική που δεν είναι άγνωστη στις φορολογικές αρχές, δεδομένου ότι εφαρμόζεται ήδη επί σειρά ετών και στον ΕΝΦΙΑ. Η «ιδέα» είναι ότι ακόμη και αν υποβληθεί κοινή δήλωση από τους παντρεμένους, το Taxis θα εκδίδει δύο διαφορετικά εκκαθαριστικά: ένα στη μερίδα της συζύγου και ένα στη μερίδα του συζύγου. Οι φορολογούμενοι θα έχουν πρόσβαση στα εκκαθαριστικά μόνο με τους ατομικούς τους κωδικούς πρόσβασης στο Taxis, κάτι που σημαίνει ότι αν προχωρήσει το «ατομικό εκκαθαριστικό» θα δημιουργηθεί άλλο ένα «κύμα επισκέψεων» στις εφορίες από συζύγους οι οποίες θα πρέπει να αποκτήσουν τους δικούς τους κωδικούς πρόσβασης.
H βασική αλλαγή που θα επιφέρει το «ατομικό εκκαθαριστικό» θα είναι η εξής: Σήμερα, αν ο ένας σύζυγος έχει χρεωστική εκκαθάριση και ο δεύτερος έχει λαμβάνειν επιστροφή φόρου, η εφορία συμψηφίζει και το τελικό ποσό που αναγράφεται στο εκκαθαριστικό είναι το άθροισμα των δύο ποσών. Αν το τελικό αποτέλεσμα είναι χρεωστικό, υπόχρεος για την καταβολή του ποσού είναι ο σύζυγος ανεξάρτητα από το αν ο φόρος προκύπτει από τα εισοδήματα της συζύγου. Με τα ατομικά εκκαθαριστικά, δεν θα γίνεται συμψηφισμός. Ο κάθε σύζυγος θα είναι υπόχρεος μόνο για το δικό του ποσό. Αν πρέπει να πληρώσει, θα έχει στη διάθεσή του τις τρεις διμηνιαίες δόσεις που προβλέπει ο νόμος, ενώ αν δικαιούται επιστροφή θα μπορεί να την εισπράξει (υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα υπάρξουν χρέη) και ανεξάρτητα από το τι συμβαίνει στο εκκαθαριστικό τού ή της συζύγου.
Οι δημοσιονομικές επιπτώσεις
Το συγκεκριμένο θέμα έχει και δημοσιονομικές προεκτάσεις. Καθολική εφαρμογή του μέτρου του ατομικού εκκαθαριστικού σημαίνει ότι θα αυξηθούν κατακόρυφα οι επιστροφές φόρου. Τα πιστωτικά εκκαθαριστικά ανέρχονται κάθε χρόνο σε περίπου 750-800 χιλιάδες. Αυτός όμως ο αριθμός -αντιστοιχεί περίπου στο 12,5% του συνόλου- προκύπτει με βάση τα κοινά εκκαθαριστικά, δηλαδή ένα σύνολο περίπου 6,25 εκατομμυρίων εκκαθαριστικών. Στο σύνολο των 8,8 εκατομμυρίων εκκαθαριστικών, και ο αριθμός των πιστωτικών εκκαθαριστικών θα είναι μεγαλύτερος και το ποσό της επιστροφής «φουσκωμένο» κατά αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ.
Θεωρητικά, δημοσιονομική επίπτωση από την αύξηση των επιστροφών φόρου και των πιστωτικών εκκαθαριστικών δεν μπορεί να υπάρξει, καθώς θα υπάρξει αύξηση και των χρεωστικών εκκαθαριστικών (σ.σ.: σήμερα ανέρχονται σε περίπου 2,6 εκατομμύρια και αντιστοιχούν στο 40% του συνόλου). Στην πράξη, τα πράγματα μπορεί να εξελιχθούν εντελώς διαφορετικά. Και αυτό διότι, ενώ η εφορία θα πρέπει να πληρώνει άμεσα τις επιστροφές φόρου, οι παραλαμβάνοντες τα χρεωστικά εκκαθαριστικά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα πληρώνουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις στην ώρα τους. Στον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων, τα ποσοστά συμμόρφωσης έχουν κυμανθεί από το 63% το 2015 (βεβαιώθηκαν 3,5 δισ. ευρώ και εισπράχθηκαν 2,28 δισ. ευρώ) μέχρι το 68%, ποσοστό που αποτυπώθηκε και το 2016 αλλά και φέτος.
Κατά την τρέχουσα χρονιά (και με βάση τα στοιχεία μέχρι το τέλος Οκτωβρίου, κάτι που σημαίνει ότι λείπουν οι επιδόσεις από την τελευταία δόση φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων που πληρώθηκε τον Νοέμβριο), ο συντελεστής εισπραξιμότητας του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων έχει διαμορφωθεί στο 68,89%, καθώς από τα 2,377 δισ. ευρώ που βεβαιώθηκαν έχουν εισπραχθεί μέχρι στιγμής 1,637 δισ. ευρώ. Οι πιθανές δημοσιονομικές επιπτώσεις (και με δεδομένο ότι το 2019 είναι προεκλογική χρονιά, κατά την οποία είθισται να «χαλαρώνει» και η συνέπεια εκπλήρωσης των φορολογικών υποχρεώσεων) είναι και ένα σοβαρό επιχείρημα όσων υποστηρίζουν στο υπουργείο Οικονομικών ότι η καθολική ατομική εκκαθάριση θα πρέπει να αναβληθεί για το 2020. Πάντως, ο φορολογικός νόμος επιτρέπει την ξεχωριστή εκκαθάριση, καθώς το άρθρο 67 του νόμου 4172/2013 ορίζει ότι «οι σύζυγοι, κατά τη διάρκεια του γάμου, υποβάλλουν κοινή δήλωση για τα εισοδήματά τους. Υπόχρεος για την υποβολή της κοινής δήλωσης είναι ο σύζυγος και για τα εισοδήματα της συζύγου. Ο φόρος, τα τέλη και οι εισφορές που αναλογούν στα εισοδήματα εκάστου συζύγου, βεβαιώνεται χωριστά, και η ευθύνη της καταβολής βαρύνει κάθε σύζυγο».
Για την επίσπευση της διαδικασίας υποβολής των φορολογικών δηλώσεων του 2019 έγινε ήδη ευρεία σύσκεψη στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, στην οποία παρέστησαν εκπρόσωποι από όλους τους εμπλεκόμενους (υπηρεσίες Δημοσίου, οικονομικό επιμελητήριο, λογιστές κ.λπ.). Το να ανοίγει το Taxis από τον Φεβρουάριο αποτελεί επιθυμία της φορολογικής διοίκησης εδώ και πολλά χρόνια (ουσιαστικά από τότε που ψηφίστηκε ο βασικός φορολογικός νόμος 4172), αλλά ουδέποτε αυτό κατέστη εφικτό.
Φέτος, εκτός από την «αναταραχή» που θα προκαλέσει η ενεργοποίηση του δικαιώματος υποβολής ξεχωριστών φορολογικών δηλώσεων από τους παντρεμένους, υπάρχει και το θέμα της δυνατότητας των ασφαλιστικών ταμείων να εκδώσουν νωρίτερα από κάθε άλλη χρονιά τις βεβαιώσεις με τα εισοδήματα. Μέχρι και το τέλος Ιανουαρίου του 2019, θα γίνει «αγώνας δρόμου» προκειμένου να εκδοθούν τα καινούργια εκκαθαριστικά των συντάξεων όπως αυτές θα προκύπτουν με βάση τον υπολογισμό των «προσωπικών διαφορών» (αρνητικές ή θετικές, οι προσωπικές διαφορές θα αποτυπωθούν για πρώτη φορά στις βεβαιώσεις ώστε οι συνταξιούχοι να μάθουν είτε τις αυξήσεις που θα πάρουν μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, είτε και το πόσο θα κοβόταν η σύνταξή τους αν προχωρούσε το μέτρο της κατάργησης της προσωπικής διαφοράς). Έτσι, είναι αμφίβολο αν θα προλάβει η Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Κοινωνικής Ασφάλισης να αποστείλει εγκαίρως τα εκκαθαριστικά αποδοχών περίπου 2,7 εκατομμυρίων συνταξιούχων στην ΑΑΔΕ. Και δεν είναι μόνο τα ασφαλιστικά ταμεία. Μεγάλη κινητοποίηση απαιτείται από τις τράπεζες (για δάνεια και τόκους) και φυσικά από τους εργοδότες του ιδιωτικού τομέα, αλλά και το Δημόσιο.
Με βάση τα τωρινά δεδομένα, θα θεωρηθεί έκπληξη πρώτου βαθμού το να ξεκινήσει η διαδικασία υποβολής των δηλώσεων πριν από το τέλος Μαρτίου. Άλλωστε, ο νόμος που πέρασε πρόσφατα από τη Βουλή και ορίζει ότι οι παντρεμένοι μπορούν αν το επιθυμούν να κάνουν και ξεχωριστή φορολογική δήλωση, ορίζει ότι έχουν χρονικό περιθώριο μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου προκειμένου να κάνουν την απαιτούμενη δήλωση στην εφορία.
