Από την έντυπη έκδοση
Του Νίκου Μπέλλου
[email protected]
Στην τελική φάση για επίτευξη κοινής θέσης έχουν εισέλθει οι διαπραγματεύσεις στο Συμβούλιο της Ε.Ε. επί της πρότασης οδηγίας της Κομισιόν για την προσωρινή και υπό προϋποθέσεις εφαρμογή ενός γενικευμένου μηχανισμού αντιστροφής της επιβάρυνσης ΦΠΑ στις εγχώριες συναλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων που αφορούν υπηρεσίες ή αγαθά με τιμολόγιο άνω των 10.000 ευρώ.
Ο μηχανισμός αντιστροφής της επιβάρυνσης μετακυλίει την ευθύνη της αναφοράς συναλλαγής με ΦΠΑ από τον πωλητή στον αγοραστή αγαθού ή υπηρεσίας, πάντα μεταξύ επιχειρήσεων. Η εφαρμογή του μηχανισμού αυτού αποτελεί παρέκκλιση από τις βασικές γενικές αρχές του ισχύοντος συστήματος ΦΠΑ της Ε.Ε. και συνεπώς απαιτεί την τροποποίηση της οδηγίας 2006/ 112/ΕΚ σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας. Σύμφωνα με την πρόταση, η παρέκκλιση θα χορηγείται για περιορισμένο χρονικό διάστημα και σε εθελοντική βάση για τα κράτη-μέλη, τα οποία πληρούν τις προϋποθέσεις που εκτίθενται στην προτεινόμενη οδηγία.
Στόχος είναι να υποστηριχθούν ορισμένα κράτη-μέλη που πλήττονται ιδιαίτερα από την απάτη στον τομέα του ΦΠΑ και δεν διαθέτουν επαρκή μέτρα για την καταπολέμησή της, όπως για παράδειγμα στις περιπτώσεις μηχανισμών τύπου «carousel (αλυσιδωτή απάτη)» ή του «αφανούς εμπόρου».
Η προτεινόμενη οδηγία θα προσφέρει περιορισμένη χρονικά λύση, στο πλαίσιο της οποίας οι προμήθειες θα φορολογούνται στη χώρα προορισμού.
Η πρόταση εκπονήθηκε κατόπιν αιτήματος των κρατών-μελών της Ε.Ε. που πλήττονται ιδιαίτερα από την απώλεια εσόδων λόγω απάτης στον τομέα του ΦΠΑ, και ειδικότερα της αλυσιδωτής απάτης (carousel).
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το έλλειμμα ΦΠΑ (η διαφορά μεταξύ των αναμενόμενων εσόδων από τον ΦΠΑ και του ΦΠΑ που εισπράττουν πραγματικά οι φορολογικές αρχές) ανήλθε το 2016 στο σύνολο της Ε.Ε. σε 147 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 50 δισ. περίπου αφορούν διασυνοριακή απάτη.
Η δυνατότητα εφαρμογής του μηχανισμού αντιστροφής της επιβάρυνσης ΦΠΑ προβλέπεται και στο ισχύον σύστημα. Ωστόσο, η εφαρμογή του δεν είναι γενικευμένη και περιορίζεται σε ένα συγκεκριμένο κατάλογο τομέων.
Στην Ε.Ε., η αλυσιδωτή απάτη (carousel) διαπράττεται συνήθως στο πλαίσιο διασυνοριακών συναλλαγών μεταξύ επιχειρήσεων. Σύμφωνα με το ισχύον καθεστώς οι εντός της Ε.Ε. διασυνοριακές προμήθειες μεταξύ επιχειρήσεων απαλλάσσονται από τον ΦΠΑ, ενώ την υποχρέωση καταβολής του ΦΠΑ στον κρατικό προϋπολογισμό φέρει ο πωλητής των αγαθών και υπηρεσιών στην αγορά προορισμού (ο ΦΠΑ εισπράττεται από τον πωλητή).
Στην ουσία, η διασυνοριακή κίνηση αγαθών στην Ε.Ε. χωρίζεται σε δύο συναλλαγές:
* η εντός της Ε.Ε. προμήθεια αγαθών απαλλάσσεται από τον ΦΠΑ
* η εντός της Ε.Ε. αγορά αγαθών υπόκειται στον ΦΠΑ στη χώρα προορισμού, όπου ο ΦΠΑ εισπράττεται από τον πωλητή.
Το γαϊτανάκι της απάτης
Στον μηχανισμό εμπλέκονται διάφορες εταιρείες οι οποίες πωλούν η μία στην άλλη, σε εγχώρια αγορά, αγαθά ή υπηρεσίες που εισάγονται χωρίς ΦΠΑ από προμηθευτή (την αποκαλούμενη εταιρεία-όχημα) σε άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μία από τις εταιρείες της αλυσίδας, συνήθως η εισάγουσα τα αγαθά, δεν καταβάλλει τον ΦΠΑ στον κρατικό προϋπολογισμό παρότι τον χρεώνει στον επόμενο αγοραστή, διαπράττοντας με τον τρόπο αυτό απάτη. Η εταιρεία αυτή συνήθως εξαφανίζεται χωρίς ίχνη αμέσως μετά τη συναλλαγή (εξ ου και η απάτη αποκαλείται «του αφανούς εμπόρου»). Η συλλογή του φόρου είναι συνεπώς αδύνατη στη χώρα στην οποία καταναλώνονται τα αγαθά ή οι υπηρεσίες. Οι άλλοι αγοραστές στην αλυσίδα, ωστόσο, ζητούν να τους επιστραφεί ο ΦΠΑ από τον κρατικό προϋπολογισμό μετά τη μεταπώληση των αγαθών. Τα αγαθά ή οι υπηρεσίες μπορεί στην πραγματικότητα να μη μετακινήθηκαν καν ή να υπάρχουν μόνο στα χαρτιά. Και το «γαϊτανάκι» ξεκινάει πάλι όταν ο τελικός αγοραστής της αλυσίδας στην εγχώρια αγορά μεταπωλήσει τα αγαθά στον πρώτο προμηθευτή, δηλαδή την εταιρεία που εισήγαγε τα αγαθά στη χώρα, εκκινώντας εκ νέου τη διαδικασία. Η τελευταία αυτή συναλλαγή, όντας διασυνοριακή, απαλλάσσεται και πάλι από τον ΦΠΑ.
Μηχανισμός αντιστροφής
Ο μηχανισμός αντιστροφής της επιβάρυνσης είναι ένα μέτρο που μεταθέτει την ευθύνη για την τελική καταβολή του ΦΠΑ στον κρατικό προϋπολογισμό από τον πωλητή στον πελάτη. Με τον τρόπο αυτό αποσκοπεί στη μείωση του κινδύνου απάτης στον τομέα του ΦΠΑ.
Σύμφωνα με την πρόταση, οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί ένα κράτος-μέλος για να είναι σε θέση να εφαρμόσει τον γενικευμένο μηχανισμό αντιστροφής της επιβάρυνσης θα πρέπει να είναι οι εξής:
* το έλλειμμα ΦΠΑ στο ενδιαφερόμενο κράτος-μέλος θα πρέπει να είναι πέντε ποσοστιαίες μονάδες μεγαλύτερο από το διάμεσο ευρωπαϊκό έλλειμμα ΦΠΑ,
* το επίπεδο της αλυσιδωτής απάτης (carousel) στο κράτος-μέλος θα πρέπει να αντιστοιχεί σε περισσότερο του 25% του αντίστοιχου ελλείμματος ΦΠΑ,
* το κράτος-μέλος θα πρέπει να αποδείξει ότι τα συμβατικά μέτρα δεν επαρκούν για την καταπολέμηση αυτού του είδους απάτης.
Η πρόταση ορίζει περαιτέρω ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαθέτει τρεις μήνες προκειμένου να εγκρίνει ή να απορρίψει αίτημα κράτους-μέλους για την εφαρμογή του μηχανισμού, αναλόγως του κατά πόσο πληρούνται οι απαιτήσεις.
Σύμφωνα με την πρόταση, τα κράτη-μέλη που έχουν κοινό σύνορο με το κράτος που εφαρμόζει τον γενικευμένο μηχανισμό αντιστροφής της επιβάρυνσης θα πρέπει να έχουν επίσης το δικαίωμα να εφαρμόζουν υπό ορισμένες προϋποθέσεις τον μηχανισμό αυτόν.
Στο σχέδιο οδηγίας προτείνεται η άνευ αναδρομικής ισχύος κατάργηση του μηχανισμού, έπειτα από περίοδο έξι μηνών, εάν μετά την καθιέρωση του μηχανισμού σημειωθεί σημαντικός αρνητικός αντίκτυπος στο εμπόριο εντός της εσωτερικής αγοράς της Ε.Ε.
Για την έγκριση του σχεδίου οδηγίας απαιτείται ψηφοφορία με ομοφωνία από το Συμβούλιο έπειτα από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το Συμβούλιο δεν είναι νομικά υποχρεωμένο να λάβει υπόψη τη γνώμη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αλλά, σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου, δεν μπορεί να αποφασίσει χωρίς να έχει λάβει τη γνώμη αυτή.
Σύμφωνα με την πρόταση, ο μηχανισμός θα πρέπει να ισχύσει μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2022. Στη συνέχεια θα αξιολογηθεί από την Επιτροπή.
Όπως προκύπτει από τα στοιχεία που δημοσίευσε η Κομισιόν στην αρχή της εβδομάδας, το 2016 το συνολικό έλλειμμα στα έσοδα ΦΠΑ κυμάνθηκε στα 147,1 δισ. ευρώ ή 12,3%. Στην Ελλάδα το έλλειμμα ανήλθε το ίδιο έτος στα 5,916 δισ. ευρώ ή 29,22%, που ήταν η χειρότερη επίδοση στην Ευρωζώνη και η δεύτερη χειρότερη στην Ε.Ε. μετά τη Ρουμανία.
