Την πρότασή της για έναν προϋπολογισμό ύψους 1,135 δισ. ευρώ παρουσίασε η Κομισιόν. Προβλέπει μείωση δαπανών για αγροτική πολιτική και πολιτική συνοχής, αύξηση για έρευνα, καινοτομία, άμυνα και μεταναστάνευση, ενώ συνδέει τα κονδύλια με το σεβασμό του Κράτους Δικαίου. Η διαπραγμάτευση μεταξύ των κρατών- μελών προμηνύεται σκληρή και χρονοβόρα.
«Πρόκειται για μια ειλικρινή απάντηση στη σημερινή πραγματικότητα στην οποία η Ευρώπη θα πρέπει να διαδραματίσει σημαντικότερο ρόλο για να εξασφαλίσει την ασφάλεια και τη σταθερότητα σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από αστάθεια, τη στιγμή που το Brexit θα αφήσει ένα σημαντικό κενό στον προϋπολογισμό μας» επισημαίνει στην ανακοίνωσή της η Κομισιόν, προσθέτοντας ότι «η σημερινή πρόταση απαντά σε αυτή τη διπλή πρόκληση με τη μείωση δαπανών, αλλά και με την προσθήκη νέων πόρων σε ισότιμη βάση».
Η πρόταση της Κομισιόν περιλαμβάνει μείωση της χρηματοδότησης για την κοινή γεωργική πολιτική και την πολιτική συνοχής κατά 5%, αλλά και αύξηση των δαπανών για έρευνα και καινοτομία, όπως και τριπλασιασμό των κονδυλίων για την άμυνα και την πολιτική μετανάστευσης. Παρουσιάζοντά της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο Πρόεδρος της Επιτροπής, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ τόνισε ότι πρόκειται για ένα «ρεαλιστικό σχέδιο για το πώς μπορούμε να κάνουμε περισσότερα με λιγότερους πόρους». Επεσήμανε επισημαίνοντας ότι οι καλές οικονομικές συνθήκες προσφέρουν «ανάσα», αλλά «δεν μας απαλλάσσουν από την υποχρέωση να εξοικονομήσουμε πόρους σε ορισμένους τομείς».
Στόχος όπως είπε ο κ. Γιούνκερ είναι η επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των κρατών- μελών, αλλά και στους κόλπους του Ευρωκοινοβουλίου πριν από τις Ευρωεκλογές του 2019. Νωρίτερα ο αρμόδιος Επίτροπος Γκίντερ Έτινγκερ είχε αναγνωρίσει ότι το σχέδιο θα πυροδοτήσει πιθανότατα αντιδράσεις από διάφορες πλευρές και είχε επισημάνει την ανάγκη για «ευελιξία» και γρήγορες αποφάσεις.
Η πρόταση της Κομισιόν στηρίζεται στους ακόλουθους άξονες:
α) Αντιστοίχιση των φιλοδοξιών με τους πόρους
Η Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 έχει καθορίσει τις πολιτικές της προτεραιότητες και τώρα χρειάζεται τους αναγκαίους πόρους για να τις υλοποιήσει.
Το ποσό των 1,135 δισ. ευρώ σε αναλήψεις υποχρεώσεων περιλαμβάνει την ενσωμάτωση, στον προϋπολογισμό, του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης, που αποτελεί το κύριο μέσο της ΕΕ για τη χρηματοδότηση της αναπτυξιακής συνεργασίας με χώρες της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού και το οποίο, μέχρι σήμερα, αποτελεί διακυβερνητική συμφωνία.
Αυξάνονται τα κονδύλια σε τομείς όπως η έρευνα και η καινοτομία, η νεολαία, η ψηφιακή οικονομία, η διαχείριση των συνόρων, η ασφάλεια και η άμυνα. Για παράδειγμα, ο προϋπολογισμός του προγράμματος Erasmus+ και του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης θα διπλασιαστεί.
Αποτέλεσμα αυτών των αλλαγών θα είναι η επανεξισορρόπηση του προϋπολογισμού και η μεγαλύτερη εστίαση στους τομείς στους οποίους ο προϋπολογισμός της ΕΕ μπορεί να είναι περισσότερο αποτελεσματικός.
β) Απλός και ευέλικτος προϋπολογισμός
Ο προϋπολογισμός της ΕΕ είναι περιορισμένος σε σύγκριση με το μέγεθος της οικονομίας της ΕΕ και τους εθνικούς προϋπολογισμούς. Ωστόσο, μπορεί να αλλάξει ουσιαστικά τη ζωή των πολιτών και των επιχειρήσεων – υπό την προϋπόθεση ότι επενδύει σε τομείς στους οποίους η Ένωση μπορεί να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο απ’ ό,τι οι δημόσιες δαπάνες σε εθνικό επίπεδο, δηλαδή όπου μπορεί να παρέχει πραγματική ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή προτείνει έναν προϋπολογισμό που να είναι σύγχρονος, απλός και ευέλικτος:
Η δομή του προϋπολογισμού θα είναι σαφέστερη και περισσότερο ευθυγραμμισμένη με τις προτεραιότητες της Ένωσης. Σήμερα, τα κονδύλια κατανέμονται σε υπερβολικά μεγάλο αριθμό προγραμμάτων και μέσων, τόσο εντός όσο και εκτός του προϋπολογισμού. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή προτείνει να μειωθεί ο αριθμός των προγραμμάτων κατά περισσότερο από το ένα τρίτο (από 58 που είναι σήμερα σε 37 στο μέλλον), π.χ. με τη συγκέντρωση των κατακερματισμένων πηγών χρηματοδότησης σε νέα ολοκληρωμένα προγράμματα και με τον ριζικό εξορθολογισμό της χρήσης χρηματοδοτικών μέσων, μεταξύ άλλων, μέσω του ταμείου InvestEU.
Οι πρόσφατες προκλήσεις – κυρίως η μεταναστευτική και προσφυγική κρίση το 2015 – κατέδειξαν σαφώς τους περιορισμούς ευελιξίας του τρέχοντος προϋπολογισμού της ΕΕ να αντιδρά γρήγορα και αποτελεσματικά. Η πρόταση της Επιτροπής προβλέπει συνεπώς μεγαλύτερη ευελιξία τόσο εντός όσο και μεταξύ των προγραμμάτων, ενισχύοντας τα μέσα διαχείρισης των κρίσεων και δημιουργώντας ένα νέο «ενωσιακό αποθεματικό» με στόχο την αντιμετώπιση απρόβλεπτων γεγονότων και καταστάσεων έκτακτης ανάγκης σε τομείς όπως η ασφάλεια και η μετανάστευση.
γ) Σύνδεση προϋπολογισμού με Κράτος Δικαίου
Μια σημαντική καινοτομία στον προτεινόμενο προϋπολογισμό είναι ο ενισχυμένος δεσμός μεταξύ της χρηματοδότησης της ΕΕ και του Κράτους Δικαίου. Ο σεβασμός του κράτους δικαίου αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση και την αποτελεσματική χρηματοδότηση της ΕΕ. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτείνει έναν νέο μηχανισμό για την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ από χρηματοοικονομικούς κινδύνους που συνδέονται με γενικευμένες ελλείψεις όσον αφορά το κράτος δικαίου στα κράτη μέλη. Τα νέα προτεινόμενα εργαλεία θα παρέχουν τη δυνατότητα στην Ένωση να αναστέλλει, να μειώνει ή να περιορίζει την πρόσβαση στη χρηματοδότηση της ΕΕ κατά τρόπο ανάλογο προς τη φύση, τη σοβαρότητα και την έκταση των ελλείψεων. Η απόφαση αυτή θα προταθεί από την Επιτροπή και θα εγκριθεί από το Συμβούλιο μέσω ψηφοφορίας με αντίστροφη ειδική πλειοψηφία.
δ) Μία ισχυρή και σταθερή Οικονομική και Νομισματική Ένωση
Μια σταθερή ζώνη του ευρώ αποτελεί προϋπόθεση για την απασχόληση, την ανάπτυξη, τις επενδύσεις και την κοινωνική δικαιοσύνη τόσο στη ζώνη του ευρώ όσο και στην Ένωση στο σύνολό της. Τον Δεκέμβριο του 2017, στο πλαίσιο του χάρτη πορείας της για την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης της Ευρώπης.
Στο πλαίσιο αυτό προωθείται ένα νέο Πρόγραμμα Στήριξης Μεταρρυθμίσεων το οποίο – με συνολικό προϋπολογισμό ύψους 25 δισ. ευρώ– θα παρέχει χρηματοδοτική και τεχνική στήριξη σε όλα τα κράτη μέλη για την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων προτεραιότητας, ιδίως στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Επιπλέον, ένας μηχανισμός σύγκλισης θα παρέχει ειδική στήριξη σε κράτη μέλη εκτός της ζώνης του ευρώ τα οποία πρόκειται να υιοθετήσουν το κοινό νόμισμα.
Μια Ευρωπαϊκή Λειτουργία Σταθεροποίησης Επενδύσεων η οποία θα συμβάλλει στη διατήρηση των επιπέδων των επενδύσεων σε περιπτώσεις μεγάλων ασύμμετρων κλυδωνισμών. Θα λάβει αρχικά τη μορφή δανείων αντιστήριξης εγγυημένων από τον προϋπολογισμό της ΕΕ ύψους έως και 30 δισ. ευρώ, που θα συνδυάζονται με χρηματοδοτική ενίσχυση στα κράτη μέλη για την κάλυψη του κόστους των τόκων. Τα δάνεια θα παρέχουν επιπλέον δημοσιονομική στήριξη σε περιόδους στενότητας των δημόσιων οικονομικών κατά τις οποίες πρέπει να διατηρηθούν οι επενδύσεις προτεραιότητας.
