Από την έντυπη έκδοση
Στον Βασίλη Κωστούλα
[email protected]
Και «καθαρή έξοδος» και προληπτική γραμμή... Μια άλλη διάσταση δίνει ο διεθνής οίκος αξιολόγησης Moody’s ως προς τον μανδύα που θα περιβάλει την επόμενη ημέρα του προγράμματος. Μιλώντας αποκλειστικά στη «Ν», στον απόηχο της αναβάθμισης της ελληνικής οικονομίας κατά δύο βαθμίδες, ο επικεφαλής του Moody’s για την Ευρώπη Colin Ellis διευκρινίζει τον τρόπο με τον οποίο ο οίκος προσέγγισε τον όρο «καθαρή έξοδο» στην τελευταία του αξιολόγηση για την Ελλάδα: «Μια προληπτική πιστωτική γραμμή δεν σημαίνει ότι το τρίτο ελληνικό πρόγραμμα βοήθειας δεν θα έχει εφαρμοστεί με επιτυχία. Άλλωστε, υπάρχουν σαφή ζητήματα στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα που θα πάρει καιρό για να αντιμετωπιστούν».
Ο Moody’s κινείται σαφώς στη λογική της αποδραματοποίησης μιας ενδεχόμενης πιστοληπτικής γραμμής για την Ελλάδα μετά τον Αύγουστο 2018 και πάνω σε αυτήν τη βάση διατυπώνει με αστερίσκους θετικές εκτιμήσεις για την προοπτική της ελληνικής οικονομίας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η προδιαγραφή που θέτει ο υψηλόβαθμος παράγοντας του οίκου για μια νέα αναβάθμιση της Ελλάδας: «εάν εκτελεστούν περαιτέρω μεταρρυθμίσεις πέρα από το πρόγραμμα προσαρμογής οι οποίες, με τη σειρά τους, θα οδηγήσουν σε διατηρήσιμη ισχυρότερη από την αναμενόμενη οικονομική ανάπτυξη και σε μια ταχύτερη πτώση του δείκτη δημόσιου χρέους». Ο ίδιος διασκεδάζει τυχόν ανησυχίες για την επίτευξη των οικονομικών στόχων από ενδεχόμενες πρόωρες εκλογές στην Ελλάδα, δεδομένου ότι «οι δημοσκοπήσεις δείχνουν σταθερή και υψηλή στήριξη στα κόμματα που τάσσονται υπέρ της συνέχισης της συμμετοχής στη ζώνη του ευρώ».
Τι σημαίνει πρακτικά η πρόσφατη αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας κατά δύο βαθμίδες, από το «Caa2» απευθείας στο «Β3», η οποία μάλλον αιφνιδίασε; Μάλιστα, ακολούθησε αμέσως μετά την τελευταία συνεδρίαση του Eurogroup, η οποία δεν έδωσε το «πράσινο φως» για την ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης.
«Πιστεύουμε ότι η πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας είναι πιο πιθανό να αναβαθμιστεί απ’ ό, τι να υποβαθμιστεί στο εγγύς μέλλον».
«Η αναβάθμιση αντικατοπτρίζει τόσο τις σημαντικές δημοσιονομικές όσο και τις θεσμικές βελτιώσεις που έχει επιτύχει η Ελλάδα από το 2015, καθώς και την προσδοκία μας ότι η χώρα θα ολοκληρώσει με επιτυχία το τρέχον δημοσιονομικό της πρόγραμμα. Επίσης, η Ελλάδα επωφελείται από την περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους από τους πιστωτές του επίσημου τομέα. Συνολικά, κρίνουμε ότι ο κίνδυνος άλλης αθέτησης ή αναδιάρθρωσης ιδιωτικού χρέους έχει πλέον μειωθεί σημαντικά».
Πού βασίζει ο οίκος Moody’s την εκτίμηση για «καθαρή έξοδο» της Ελλάδας από το πρόγραμμα τον Αύγουστο 2018; Σημειωτέον, η ΕΚΤ εγείρει εμφατικά ζήτημα προληπτικής πιστωτικής γραμμής, την οποία συνδέει με τη διατήρηση του waiver για τις ελληνικές τράπεζες.
«Μια προληπτική πιστωτική γραμμή δεν σημαίνει ότι το τρίτο ελληνικό πρόγραμμα βοήθειας δεν θα έχει εφαρμοστεί με επιτυχία. Άλλωστε, υπάρχουν σαφή ζητήματα στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα που θα πάρει καιρό για να αντιμετωπιστούν».
Εκτιμάτε ότι η Ευρωζώνη θα προχωρήσει σε ένα επόμενο στάδιο ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους;
«Η οικονομική ανάπτυξη από μόνη της δεν θα μειώσει πολύ γρήγορα το απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Πάντως, τα NPLs αντιμετωπίζονται τώρα πιο δυναμικά απ’ ό,τι οποιαδήποτε στιγμή τα τελευταία οκτώ χρόνια».
«Η προσδοκία μας είναι ότι οι πιστωτές -της Ευρωζώνης- της Ελλάδας θα ακολουθήσουν τη δέσμευσή τους για την παροχή περαιτέρω ελάφρυνσης του χρέους μεσοπρόθεσμα. Αυτό θα μπορούσε σαφώς να πάρει τη μορφή περαιτέρω επέκτασης ωριμάνσεων, δεδομένου ότι οι ακαθάριστες δανειακές ανάγκες της Ελλάδας θα αρχίσουν να αυξάνονται πάνω από το 15% του ΑΕΠ την επόμενη δεκαετία μετά την έναρξη των αποπληρωμών του EFSF το 2023».
Θεωρείτε ότι οδηγούμαστε σε μια μορφή σύνδεσης της ελάφρυνσης χρέους με συνέχιση των μεταρρυθμίσεων από την Ελλάδα; Και είναι αυτός ένας παράγοντας που λειτουργεί ως ασφαλιστική δικλίδα στις αξιολογήσεις σας;
«Οι πιστωτές της Ευρωζώνης έχουν νωρίτερα συνδέσει τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους με την επιτυχή εφαρμογή του τρίτου προγράμματος, το οποίο αναμένουμε να ολοκληρωθεί φέτος. Η ελάφρυνση του χρέους θα είναι πιστωτικά θετική για την Ελλάδα, όπως και η υποστήριξη των εταίρων κρατών - μελών της Ευρωζώνης».
Ποια θα λέγατε ότι είναι τα ρίσκα σε αυτό το τελικό στάδιο του ελληνικού προγράμματος;
«Οι καθοδικοί κίνδυνοι θα περιλάμβαναν την παρέκκλιση της ελληνικής κυβέρνησης από τις δεσμεύσεις της και τις μεταρρυθμίσεις στις οποίες έχει συμφωνήσει, ή εντάσεις που θα μπορούσαν να προκύψουν με τους πιστωτές της Ευρωζώνης για τον οποιονδήποτε λόγο».
«Πιστεύουμε ότι η ελληνική πιστοληπτική ικανότητα είναι πιο πιθανό να αναβαθμιστεί απ’ ό,τι να υποβαθμιστεί στο εγγύς μέλλον, όπως αντικατοπτρίζεται στις θετικές μας εκτιμήσεις. Ωστόσο, οι καθοδικοί κίνδυνοι θα περιλάμβαναν την παρέκκλιση της ελληνικής κυβέρνησης από τις δεσμεύσεις της και τις μεταρρυθμίσεις στις οποίες έχει συμφωνήσει, ή εντάσεις που θα μπορούσαν να προκύψουν με τους πιστωτές της Ευρωζώνης για τον οποιονδήποτε λόγο».
Πώς αξιολογείτε το επίπεδο της πολιτικής σταθερότητας στην Ελλάδα; Για παράδειγμα, ενδεχόμενες πρόωρες εκλογές θα σήμαιναν κάτι ιδιαίτερο για την επίτευξη των στόχων της ελληνικής οικονομίας;
«Θεωρούμε ότι οι εγχώριοι πολιτικοί κίνδυνοι έχουν μειωθεί στην Ελλάδα, όπως αντικατοπτρίζεται στη μετάβασή μας σε μια “μέτρια (+)” αξιολόγηση πολιτικού ρίσκου από “υψηλή (+)” προηγουμένως. Αναμένουμε ότι οι εκλογές θα διενεργηθούν κατά τη διάρκεια του 2019, και ενώ η λαϊκή δυσαρέσκεια απέναντι στις μεταρρυθμίσεις παραμένει υψηλή, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν σταθερή και υψηλή στήριξη στα κόμματα που τάσσονται υπέρ της συνέχισης της συμμετοχής στη Ζώνη του Ευρώ».
Πώς αξιολογείτε την παράμετρο των μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Ελλάδα και ποιες είναι οι παρατηρήσεις σας ευρύτερα σε ό,τι αφορά το ελληνικό τραπεζικό σύστημα;
«Ο δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs) στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα παραμένει πολύ υψηλός, αλλά τώρα έχει αρχίσει σταδιακά να μειώνεται. Ωστόσο, η οικονομική ανάπτυξη από μόνη της δεν θα μειώσει πολύ γρήγορα αυτό το απόθεμα προβληματικών περιουσιακών
«Η προσδοκία μας είναι ότι οι πιστωτές -της Ευρωζώνης- της Ελλάδας θα ακολουθήσουν τη δέσμευσή τους για την παροχή περαιτέρω ελάφρυνσης του χρέους μεσοπρόθεσμα, με περαιτέρω επέκταση των ωριμάνσεων».
στοιχείων. Έτσι, οι προσπάθειες για την ενεργό μείωση αυτών των προβλημάτων, με τη στήριξη των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής, είναι πολύ σημαντικές. Tα NPLs αντιμετωπίζονται πιο δυναμικά απ’ ό,τι οποιαδήποτε στιγμή τα τελευταία οκτώ χρόνια. Οι νομικές και τεχνικές απαιτήσεις για τη διεξαγωγή ηλεκτρονικών δημοπρασιών -κομβικό μέτρο για τις τράπεζες ώστε να υλοποιήσουν εξασφαλίσεις και να επιταχύνουν το συγύρισμα των ισολογισμών τους- έχουν πλέον τεθεί σε ισχύ και οι ίδιες οι τράπεζες έχουν μεμονωμένα δεσμευτεί σε στόχους μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η επίλυση αυτών των ζητημάτων θα βελτιώσει την πιστοληπτική ικανότητα των ελληνικών τραπεζών μεμονωμένα και θα τους επιτρέψει να στηρίξουν καλύτερα την ανάπτυξη μέσω αυξημένου νέου δανεισμού προς τον ιδιωτικό τομέα. Επιπλέον, είναι θετικό το γεγονός ότι η εξάρτηση του τραπεζικού συστήματος από τον μηχανισμό έκτακτης ρευστότητας (ELA) της Τράπεζας της Ελλάδος και το Ευρωσύστημα έχει τεθεί σε πτωτική τάση το τελευταίο έτος και καταθέσεις πελατών έχουν επιστρέψει στο σύστημα. Οι τράπεζες είχαν επίσης τη δυνατότητα να εκδώσουν καλυμμένα ομόλογα το 2017 και τον Ιανουάριο του 2018, διαφοροποιώντας τη χρηματοδότησή τους από τη χρηματοδότηση από την κεντρική τράπεζα».
Τι θα κρίνει λοιπόν μια περαιτέρω αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας του ελληνικού Δημοσίου το επόμενο διάστημα; Ποιες είναι οι κρίσιμες παράμετροι;
«Δεν υπάρχουν απόλυτα κατώφλια που να καθορίζουν τις αναβαθμίσεις ή τις υποβαθμίσεις αξιολογήσεων. Η εκτίμησή μας για θετική προοπτική αντανακλά το γεγονός ότι πιστεύουμε πως μια αναβάθμιση είναι πιθανότερη από μια υποβάθμιση στο εγγύς μέλλον. Η αξιολόγηση θα μπορούσε να αναβαθμιστεί ξανά εάν εκτελεστούν περαιτέρω μεταρρυθμίσεις, πέρα από το πρόγραμμα προσαρμογής, οι οποίες, με τη σειρά τους, θα οδηγήσουν σε διατηρήσιμη, ισχυρότερη από την αναμενόμενη, οικονομική ανάπτυξη και σε μια ταχύτερη πτώση του δείκτη δημόσιου χρέους».
Πώς εξελίσσεται η αναπτυξιακή προοπτική της Ευρωζώνης και ποιες είναι σε αυτήν τη φάση οι προκλήσεις για την ευρωπαϊκή οικονομία;
«Η ευρωπαϊκή οικονομία απολαμβάνει σήμερα μια κυκλική ανοδική ανάκαμψη, η οποία -δεδομένου ότι η Ευρώπη έχει στερηθεί άλλες οικονομικές ανακάμψεις- είναι πιθανό να δώσει ακόμη περισσότερα αυτό
«Η αναβάθμιση από το Caa2 απευθείας στο Β3 αντικατοπτρίζει την προσδοκία μας ότι η χώρα θα ολοκληρώσει με επιτυχία το τρέχον δημοσιονομικό της πρόγραμμα».
και το επόμενο έτος. Ωστόσο, εξακολουθούν να υφίστανται διαρθρωτικές αδυναμίες στην περιοχή του ευρώ και μια βασική πρόκληση για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής θα είναι να προωθήσουν περαιτέρω μεταρρυθμίσεις όσο η ανάπτυξη έχει θετικό πρόσημο· να καθαρίσουν τη στέγη όσο ο ήλιος λάμπει. Μια κομβική επίμαχη συζήτηση εδώ είναι εάν μπορεί να υπάρξει μεγαλύτερος επιμερισμός του κινδύνου χωρίς περαιτέρω μείωση του ρίσκου σε ορισμένα κράτη - μέλη της Ζώνης του Ευρώ». Ποια είναι η πρόβλεψη για το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ και ποιες είναι οι χώρες που μέχρι στιγμής ωφελούνται περισσότερο;
«Αναμένουμε την ΕΚΤ να μειώσει σταδιακά τον ρυθμό των νέων αγορών στοιχείων ενεργητικού, πιθανώς σταματώντας περίπου στην αλλαγή του έτους εάν η ανάκαμψη επιμείνει. Η ανάλυσή μας καταδεικνύει ότι ορισμένες λεγόμενες περιφερειακές χώρες, όπως η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, έχουν κερδίσει περισσότερο από το QE σε όρους χαμηλότερων αποδόσεων απ’ ό,τι χώρες του πυρήνα, όπως η Γαλλία».
