Από την έντυπη έκδοση
Του Βασίλη Κωστούλα
[email protected]
Η παροχή χρηματοδότησης από τα ταμεία της Ε.Ε., αλλά και «μια καλύτερη συνεννόηση» μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας είναι σε θέση να καθορίσουν, προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση, τις πιθανότητες κατασκευής του αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου East Med. Τη θέση αυτή διατυπώνουν στη «Ν» Ισραηλινοί παράγοντες με εξαιρετική γνώση της ενεργειακής στρατηγικής Νετανιάχου, οι οποίοι την ίδια ώρα δεν αποκρύβουν ότι τα εντοπισμένα κοιτάσματα συνιστούν πολύτιμο εργαλείο άσκησης πολιτικής στην ευρύτερη περιοχή.
Οι ελληνοϊσραηλινές σχέσεις διανύουν ίσως τον μήνα του μέλιτος. Προκειμένου όμως να μετουσιωθεί η στρατηγική αναβάθμιση της διμερούς συνεργασίας σε απτά αποτελέσματα απαιτείται ο συγχρονισμός μιας σειράς εξελίξεων σε ένα δαιδαλώδες σκηνικό, που εκτείνεται από το Κάιρο και την Άγκυρα μέχρι τη Ρώμη και τις Βρυξέλλες.
Το project του East Med (Eastern Mediterranean Pipeline) αφορά έναν κατασκευαστικά και τεχνολογικά απαιτητικό αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου από τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο έως την Ευρώπη. Το πλάνο προβλέπει τα αποθέματα από τα κοιτάσματα της λεκάνης του Λεβιάθαν στο Ισραήλ να κατευθύνονται υποθαλάσσια προς την Κύπρο, για να φτάνουν στις ακτές της Κρήτης και έπειτα μέσω της Πελοποννήσου και της Θεσπρωτίας να καταλήγουν στην Ιταλία.
Με βάση τον σχεδιασμό του έργου (ετήσιας δυναμικότητας 10 δισ. κυβικά μέτρα, με δυνατότητα αύξησης στα 16 δισ. κυβικά μέτρα), το μεγαλύτερο τμήμα του East Med, που θα διανύει συνολικά 1.900 χλμ., θα βρίσκεται κάτω από τη θάλασσα σε βάθος έως και 3 χλμ., αποτελώντας ίσως τον μεγαλύτερο και βαθύτερο υποθαλάσσιο αγωγό στον κόσμο.
Υψηλόβαθμες πολιτικές πηγές στο Ισραήλ τονίζουν ότι το project δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς τα χρήματα της Ε.Ε. και μάλιστα εκφράζουν την εκτίμηση ότι χρειάζεται «κάτι καλύτερο από αυτό που έχουμε τώρα» στις σχέσεις Λευκωσίας και Άγκυρας (σημειωτέον, ένας αγωγός εξαγωγής φυσικού αερίου προς την Τουρκία θεωρητικά παραμένει στο τραπέζι για το Ισραήλ, αν και πρακτικά απομακρύνεται λόγω των προβληματικών διμερών σχέσεων με το καθεστώς του Ταγίπ Ερντογάν).
Παρ’ όλα αυτά, οι ίδιες πηγές εμφανίζονται αισιόδοξες, διακινώντας την άποψη ότι το project του East Med συγκεντρώνει τελικά «πολύ υψηλές πιθανότητες», μόνο και μόνο λόγω της ανάγκης της Ε.Ε. να διαφοροποιήσει τις πηγές ενέργειας και να απεξαρτηθεί από το φυσικό αέριο της Ρωσίας και του Βλαντιμίρ Πούτιν.
Την εκτίμηση αυτή δεν φαίνεται πάντως να συμμερίζονται σημαντικοί παίκτες στην ισραηλινή αγορά ενέργειας, οι οποίοι θεωρούν υψηλό το κόστος του αγωγού και παρατηρούν ότι το έργο δεν βρίσκεται στις πρώτες προτεραιότητες της Ε.Ε. Ειδικότερα, θεωρούν ότι το πιο ρεαλιστικό σενάριο για το Ισραήλ είναι να δημιουργήσει τις δικές του εγκαταστάσεις LNG και προκρίνουν παράλληλα την προοπτική αξιοποίησης της περιοχής Βασιλικός στην Κύπρο.
Εκτιμούν μάλιστα ότι η ισραηλινή κυβέρνηση καθυστερεί τις αντίστοιχες αποφάσεις κατά βάση λόγω των εσωτερικών αντιδράσεων που κυρίως προέρχονται από τις «πράσινες» οργανώσεις της χώρας, με αποτέλεσμα -κατά το ίδιο σκεπτικό- το Ισραήλ απλώς να χάνει χρόνο (παραπέμπουν δε στην πτώση των τιμών φυσικού αερίου, γεγονός που δυσχεραίνει τη στρατηγική εξαγωγών της χώρας). Σε κάθε περίπτωση, επισημαίνουν για τον East Med, θα πρέπει να μπουν τα τελικά νούμερα στο τραπέζι προτού εξάγει κανείς ασφαλή συμπεράσματα.
Aπό την πλευρά τους ανεξάρτητοι αναλυτές στο Τελ Αβίβ, με μακρά πείρα στα θέματα γεωπολιτικής και ενέργειας, δεν βλέπουν «ουσιαστικό ενδιαφέρον της Ευρώπης» για την υλοποίηση του East Med, εκφράζοντας την πεποίθηση ότι η προσφερόμενη ποσότητα αερίου από την περιοχή (συνολικά θα είναι διαθέσιμα για εξαγωγές από το Ισραήλ 400-500 bcm) δεν είναι αρκετά δελεαστική για την Ε.Ε. ώστε να κινητοποιηθεί επιχειρησιακά αλλά και πολιτικά προς αυτήν την κατεύθυνση. Σημειώνουν άλλωστε ότι η Ευρώπη έχει εναλλακτική και αυτή είναι οι εισαγωγές μέσω LNG -«από την Ιταλία μέχρι τη Μοζαμβίκη», όπως έλεγαν χαρακτηριστικά- ανάλογα με τη διακύμανση των τιμών. Οι εμπειρογνώμονες επισημαίνουν ότι μέχρι στιγμής ευρωπαϊκές εταιρείες δεν έχουν επί της ουσίας προσεγγίσει το Ισραήλ, «πιθανότατα για πολιτικούς λόγους», υπενθυμίζοντας συν τοις άλλοις την ενεργό παρουσία της αμερικανικής Noble στην περιοχή.
Τα σενάρια για τις εξαγωγές
Το Ισραήλ εξετάζει δύο επιλογές με τέσσερα σενάρια για τις εξαγωγές του. Η πρώτη αφορά την εκδοχή του υγροποιημένου φυσικού αερίου, με την αξιοποίηση αντίστοιχων εγκαταστάσεων είτε στην Κύπρο είτε στην Αίγυπτο. Η δεύτερη αφορά την κατασκευή αγωγού είτε προς την Τουρκία είτε προς την Ιταλία (μέσω Κύπρου και Ελλάδας). Η άποψη που επικρατεί επί του παρόντος είναι ότι η Τουρκία συνιστά επιλογή υψηλού ρίσκου λόγω του αστάθμητου πολιτικού παράγοντα. Τον ερχόμενο Δεκέμβριο στη Λευκωσία, Ισραήλ-Κύπρος-Ελλάδα-Ιταλία αναμένεται να συμφωνήσουν στις βασικές προδιαγραφές προώθησης του East Med. Ο αγωγός εκτιμάται ότι θα κοστίσει περίπου 6 δισ. ευρώ και η χρηματοδοτική εμπλοκή της Ε.Ε. θεωρείται καθοριστικής σημασίας για την υλοποίηση του project. Μέχρι στιγμής η Κομισιόν έχει επιχορηγήσει τις προπαρασκευαστικές μελέτες του έργου, διατηρώντας ανοιχτή την ενεργό συμμετοχή της.
Τη δουλειά της… η Energean
Στο μεταξύ, θετική αποτιμάται η εμπειρία της ελληνικής Energean στο Ισραήλ, η οποία έχει λάβει από τον Petroleum Commissioner του Ισραήλ την έγκριση για την απόκτηση του 100% των υπεράκτιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου Karish και Tanin τον Δεκέμβριο του 2016.
Τα δύο κοιτάσματα, τα οποία γειτνιάζουν τόσο προς τα ισραηλινά κοιτάσματα Leviathan και Tamar, όσο και προς την κυπριακή «Αφροδίτη», διαθέτουν δυνητικά αποθέματα 68 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, καθώς και 33 εκατ. βαρέλια ελαφρών ρευστών υδρογονανθράκων.
To φυσικό αέριο, που θα αρχίσει να παράγεται από το 2020, έπειτα από επένδυση της τάξης του 1,5 δισ. δολαρίων, προορίζεται για τον εφοδιασμό της ισραηλινής αγοράς, η οποία αυτήν τη στιγμή εφοδιάζεται μόνο από το κοίτασμα Tamar, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ανταγωνισμός. Η Energean έχει υπογράψει μέχρι στιγμής τελικές συμφωνίες πώλησης αερίου ή μνημόνια κατανόησης για ποσότητες που υπερβαίνουν τα 3 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, ποσότητα που αντιστοιχεί περίπου στην ετήσια κατανάλωση της Ελλάδας.
Η αγορά του Ισραήλ, με βάση τα στατιστικά στοιχεία της BP (2017 BP Statistical Review) κατανάλωσε σχεδόν 10 δισ. κυβικά μέτρα και αναπτύχθηκε με ρυθμό 14,5%, τον υψηλότερο παγκοσμίως.
