Από την έντυπη έκδοση
Του Λάμπρου Καραγεώργου
[email protected]
Σημαντική άνοδο παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια το τουριστικό ρεύμα από τις βαλκανικές χώρες προς τη χώρα μας. Σύμφωνα με στοιχεία που επεξεργάστηκε η «Ν» από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, για την περίοδο 2009-2015 οι αφίξεις τουριστών από τις τέσσερις μεγαλύτερες βαλκανικές χώρες (Βουλγαρία, Ρουμανία, Σερβία και Αλβανία) σημείωσαν άνοδο 115,6%! Η τάση αυτή συνεχίστηκε και το 2016 και το 2017, ωστόσο μέχρι στιγμής δεν έχουν δημοσιοποιηθεί τα επίσημα στοιχεία.
Οι βαλκανικές χώρες αποτελούν τα τελευταία χρόνια έναν αξιοσημείωτο αιμοδότη του ελληνικού τουρισμού, αν και ορισμένοι ποιοτικοί δείκτες, όπως οι εισπράξεις, εξακολουθούν να υπολείπονται έναντι των άλλων Ευρωπαίων. Ως έναν βαθμό ωστόσο αυτό είναι και φυσιολογικό καθώς πολλοί από τους γείτονές μας πραγματοποιούν πολλές και μικρής χρονικής διάρκειας αποδράσεις προς τη χώρα μας, με αποτέλεσμα και οι δαπάνες να είναι λιγότερες.
Αναλυτικότερα οι τουρίστες από Βουλγαρία, Ρουμανία, Αλβανία και Σερβία ανήλθαν το 2015 στα 3.660.143, έναντι 1.697.355 το 2009, σημειώνοντας όπως προαναφέρθηκε μία άνοδο κατά 115,6%.
Στην ανάλυση δεν περιλαμβάνουμε τις αφίξεις από την ΠΓΔΜ οι οποίες το 2015 ανήλθαν στα 3.023.059, καθώς η ΕΛΣΑΤ δεν την κατέγραφε το 2009. Οι γείτονές μας από τα Σκόπια είναι μακρά η πιο πολυπληθής τουριστική φυλή για τη χώρα μας, ωστόσο πολλά από τα ταξίδια είναι μονοήμερα.
Επανερχόμενοι στις τέσσερις χώρες αξίζει να σημειωθεί η μεγάλη άνοδος που καταγράφεται στους τουρίστες από Βουλγαρία που φθάνουν το 2015 το 1.900.642 από 657.129 το 2009 (αύξηση 189,2%). Επίσης διπλασιάστηκε και ο αριθμός των Αλβανών τουριστών σε 491.381 από 234.275 το 2009, ενώ αξιοσημείωτες είναι και αυξητικές τάσεις των Σέρβων και Ρουμάνων τουριστών (+46% οι Σέρβοι και 75,6% οι Ρουμάνοι).
Το επιπλέον 1.962.788 τουριστών από τις βαλκανικές χώρες αποτελούν το 22,5% τη συνολικής αύξηση των τουριστικών αφίξεων στη χώρα μας μεταξύ των ετών 2009 και 2015.
Σημειώνεται ότι ο συνολικός αριθμός των τουριστών που επισκέφθηκαν τη χώρα από το 2009 έως το 2015 αυξήθηκε κατά 8.684.921 τουρίστες (+58,23%) και από 14.914.534 τουρίστες το 2009 φθάσαμε τα 23.599.455 τουρίστες το 2015 (χωρίς να υπολογίζεται η κρουαζιέρα). Το 2016 ξεπεράσαμε τα 24,799 εκατ., ενώ για το 2017 ο στόχος είναι τα 26,5 εκατ. σύμφωνα με τον ΣΕΤΕ και τα 28,5 εκατ. μαζί με την κρουαζιέρα.
Μια σημαντική ώθηση στην άνοδο στις αφίξεις έδωσαν τα προηγούμενα χρόνια και οι βασικοί υποστηρικτές του ελληνικού τουρισμού, δηλαδή οι Γερμανοί, Βρετανοί, Γάλλοι και Ιταλοί. Στο σύνολό τους οι αφίξεις από τις τέσσερις αυτές χώρες αυξήθηκαν κατά 26,1% (1.710.865 τουρίστες) στο διάστημα 2009-2015 και από 6.374.081 τουρίστες το 2008 έφθασαν τα 8.084.946 τουρίστες το 2015.
Άλλες «φυλές» που έδωσαν ώθηση στον ελληνικό τουρισμό είναι η Τουρκία καθώς οι αφίξεις από τη γειτονική χώρα αυξήθηκαν κατά 1 εκατ. σχεδόν (από 200.348 στους 1.153.046 τουρίστες) ενώ συνολικά οι αφίξεις από Ασία αυξήθηκαν κατά 1,2 εκατ. περίπου. Οι Κινέζοι, που όλοι ευελπιστούν ότι θα κινηθούν ανοδικά τα επόμενα χρόνια λόγω και της έναρξης απευθείας πτήσεων από Σαγκάη για Αθήνα από τέλη Σεπτεμβρίου, αυξήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια από τις 7.793 στις 55.097, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ.
Πάντως ορισμένοι παράγοντες του τουρισμού εκφράζουν ενστάσεις για την ακρίβεια των στατιστικών στοιχείων. Για παράδειγμα, σε ό,τι αφορά τους Κινέζους, λόγω του ότι πολλοί έρχονται μέσω άλλων προορισμών, εκτιμάται ότι δεν καταγράφονται και εν γένει υπολογίζεται ότι το 2016 ξεπέρασαν τις 130.000. Επίσης σε ό,τι αφορά τις αφίξεις από τα Βαλκάνια αξίζει να σημειωθεί ότι τα στατιστικά στοιχεία της βουλγαρικής κυβέρνησης αναφέρουν ότι το 2015 ταξίδεψαν προς την Ελλάδα 1.043.078 Βούλγαροι, ενώ εμείς κάνουμε λόγο για 1,9 εκατομμύρια.
Σε κάθε περίπτωση είναι εμφανής η διαφοροποίηση του τουριστικού μίγματος που επισκέπτεται τη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Είναι και αυτός ένας από τους λόγους που η μέση δαπάνη από ταξίδι εμφάνισε μείωση τα προηγούμενα χρόνια.
Όπως σημειώνει η Alpha bank σε παλιότερη ανάλυσή της οι τουρίστες από τις βαλκανικές χώρες αποτελούσαν την περίοδο 2010 - 2013 το 20%-22% του συνόλου των τουριστών στην Ελλάδα από το εξωτερικό, ποσοστό που αυξήθηκε στο 29% το 2015. Αντίθετα, η αναλογία των αφίξεων από τις χώρες της ζώνης του ευρώ στο σύνολο των διεθνών αφίξεων ακολουθεί πτωτική πορεία από το 2010 έως το 2015, δηλαδή από το 41% έπεσε στο 35%.
Η αλλαγή αυτή του μίγματος θεωρείται υπεύθυνη και έως έναν βαθμό για τη μείωση της μέσης δαπάνης ανά ταξίδι τα προηγούμενα χρόνια.
Χαρακτηριστικά ο ΣΕΤΕ αναφέρει ότι η πτώση της δαπάνης ανά ταξίδι τα τελευταία έτη οφείλεται ως έναν βαθμό και στη μεγάλη αύξηση των αφίξεων από την ΠΓΔΜ (όπου η δαπάνη ανά ταξίδι διαμορφώθηκε στα 81,7 ευρώ το 2015) και από τη Βουλγαρία (όπου η δαπάνη ανά ταξίδι ήταν το 2015 στα 102,9 ευρώ).
Επίσης και η Alpha Bank έχει επισημάνει σε ανάλυσή της ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση των τουριστών από βαλκανικές χώρες και μείωση όσων προέρχονται από χώρες εντός της ζώνης του ευρώ. Έτσι, η μείωση των ταξιδιωτικών εισπράξεων οφείλεται (και) στην αύξηση των τουριστών από χώρες της Βαλκανικής (Ρουμανία, Βουλγαρία κ.ά.), καθώς οι περισσότεροι ξοδεύουν λιγότερα χρήματα σε σχέση με τους τουρίστες από τις χώρες της Ευρωζώνης.
Αλλαγή πλεύσης στη μέση δαπάνη
Πάντως το πρώτο εξάμηνο του 2017 παρατηρείται μία αλλαγή τάσης σε ό,τι αφορά την πορεία των εισπράξεων η οποία καταγράφεται και από το οικονομικό δελτίο της Alpha Bank που δημοσιεύθηκε την προηγούμενη Παρασκευή.
Η Alpha Bank χαρακτηρίζει αξιοσημείωτη τη διακοπή της καθοδικής τάσεως της αποδόσεως των επισκέψεων ξένων τουριστών. Συγκεκριμένα, στο πρώτο εξάμηνο του 2017 παρατηρείται αύξηση της μέσης δαπάνης ανά ταξίδι κατά 0,7%, έναντι σημαντικής πτώσεως κατά 7,4% την αντίστοιχη περίοδο του 2016. Σε τούτο συνέβαλε ουσιαστικά η ενίσχυση του αριθμού των αφίξεων από τις χώρες της Ευρωζώνης που εμφανίζουν υψηλότερη κατά κεφαλήν δαπάνη ανά ταξίδι. Συγκεκριμένα, όσον αφορά τις ταξιδιωτικές εισπράξεις με βάση τη χώρα προέλευσης των ξένων επισκεπτών, την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουνίου 2017, σημαντική αύξηση σημείωσαν οι εισπράξεις από τουρίστες από τη Γαλλία κατά 17,3% (από πτώση 26,1% την αντίστοιχη περίοδο του 2016) και από τη Γερμανία κατά 15,4% (από πτώση 11,7% την αντίστοιχη περίοδο του 2016). Αύξηση σημείωσαν και οι εισπράξεις ταξιδιωτών από το Ηνωμένο Βασίλειο κατά 4,6% (α΄εξάμηνο 2016: -5,0%) τους πρώτους έξι μήνες του τρέχοντος έτους, σε ετήσια βάση.
Σημειώνεται ότι η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο αποτελούν τις σημαντικότερες πηγές εσόδων για τον ελληνικό τουρισμό καθότι το πρώτο εξάμηνο του 2017 μόνο από τις τρεις αυτές χώρες προήλθε το 40,4% των συνολικών εσόδων (εξαιρουμένης της κρουαζιέρας). Ενδεικτική είναι η άνοδος των εισπράξεων από την Ευρωζώνη κατά 14,4%, σε ετήσια βάση, στο πρώτο εξάμηνο του 2017, έναντι μειώσεως του πρώτου εξαμήνου 2016 (-9,5%). Αντίθετα, πτώση παρουσίασαν οι εισπράξεις από κατοίκους που προέρχονται από χώρες της Ε.Ε.-28 εκτός ζώνης ευρώ κατά 1,5%, σε ετήσια βάση, στο πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, από μικρότερη πτώση κατά 1,3% το αντίστοιχο χρονικό διάστημα πέρυσι.
Καθοριστικές μεταρρυθμίσεις
Πάντως η Alpha Bank υπογραμμίζει ότι τα τελευταία χρόνια σημειώνεται σημαντική αύξηση των αφίξεων (από 16,9 εκατ. το 2012 σε 28 εκατ. το 2016) και των τουριστικών εισπράξεων (από 10,4 εκατ. ευρώ το 2012 σε 13,2 εκατ. ευρώ το 2016), καθώς και αλλαγές ποιοτικού χαρακτήρα του εγχώριου τουριστικού προϊόντος. Σύμφωνα με την Alpha Βank, η εξέλιξη αυτή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην πιο ανταγωνιστική τιμολογιακή πολιτική των τουριστικών επιχειρήσεων, στην αναζήτηση νέων αγορών για το ελληνικό τουριστικό προϊόν, στη χρονική επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και τα προβλήματα ασφαλείας πολλών ανταγωνιστικών μεσογειακών προορισμών.
Εκτός από την άνοδο της ζητήσεως και των εξωγενών παραγόντων που ωφέλησαν τον ελληνικό τουρισμό σε σχέση με τις ανταγωνίστριες χώρες, καθοριστικό ρόλο έπαιξαν οι σημαντικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και νομοθετικές πρωτοβουλίες που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια των Προγραμμάτων Προσαρμογής, δηλαδή από το 2010 και μετά.
