Η καρδιά του τον πρόδωσε. Ο «μεγαλύτερος οικονομολόγος του 20ου αιώνα», σύμφωνα με το περιοδικό «Time» (7.12.1990), αμερικανός οικονομολόγος Μίλτον Φρίντμαν τιμημένος με το Νόμπελ Οικονομίας του 1976, έσβησε σε ηλικία 94 ετών, από καρδιακή προσβολή.
Ο Μίλτον Φρίντμαν θεωρείται ο ηγέτης της Σχολής του Σικάγου και το όνομά του είναι συνδεδεμένο με μονεταριστικές προσεγγίσεις, με βάση τις οποίες ο πληθωρισμός μπορεί να ελεγχθεί μέσω της προσφοράς χρήματος.
Γεννήθηκε στην Νέα Υόρκη από μία εργατική οικογένεια Ουγγροεβραίων μεταναστών. Πήρε το Διδακτορικό του δίπλωμα από το Κολούμπια το 1946 και διετέλεσε Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο από το έως το 76, όπου και βοήθησε στην δημιουργία μίας στενής κοινότητας διανοούμενων που παρήγαγε αρκετά βραβεία Νόμπελ, γνώστης και ως «Σχολή του Σικάγο».
Δούλεψε και υποστήριξε πολλές από τις πολιτικές του «Νew Deal». «Ως εκπρόσωπος του Υπουργείου Οικονομικών το 1942 συνέστησε μία Κεϊνσιανή πολιτική φορολογίας και πραγματικά βοήθησε στην κατασκευή του συστήματος φορολόγησης δια της παρακράτησης από την μισθοδοσία. Στην αυτοβιογραφία του σχολιάζει ότι ήταν πλήρως Κεϊνσιανός εκείνη την εποχή. Eως το 2006 όμως φαίνεται να άλλαξε γνώμη, καθώς είπε: "Ξέρετε είναι ένα μυστήριο γιατί μερικοί νομίζουν ότι οι πολιτικές του Ρουσβελτ μας έβγαλαν από την Κρίση. Το πρόβλημα ήταν ότι είχαμε αχρησιμοποίητες μηχανές και ανθρώπους. Πως τους φέρνεις μαζί δημιουργώντας βιομηχανικά καρτέλ και διατηρώντας τις τιμές και τους μισθούς ψηλά;"» (wikipedia)
Υπήρξε ηγετική φυσιογνωμία της μονεταριστικής σχολής, που ταυτίσθηκε με τη μαχητική σταυροφορία υπέρ της ελεύθερης αγοράς και τη μάχη κατά του κρατικού παρεμβατισμού. Ο Φρίντμαν συνέδεσε τα οικονομικά («όχι» σε κρατικές παρεμβάσεις) με την πολιτική πράξη (ανοιχτή κοινωνία ελεύθερων ατόμων), καθώς θεωρούσε ότι η οικονομική ελευθερία είναι σε ευθεία συσχέτιση με τις πολιτικές ελευθερίες και την δημοκρατική διακυβέρνηση, ήταν υπέρ πραγμάτωσης της κοινωνίας της ελεύθερης επιλογής, του ενιαίου φορολογικού συντελεστή, της αντικατάστασης της δημόσιας εκπαίδευσης με ένα σύστημα κουπονιών στους μαθητές, οι οποίοι θα επιλέγουν το σχολείο που προτιμούν, και τάσσονταν υπέρ της αποποινικοποίησης των ναρκωτικών και της πορνείας.
Mονεταρισμός
Η «ουδέτερη» νομισματική πολιτική του Μίλτον Φρίντμαν (που θεωρούσε μείζον «αμάρτημα» την ενεργή πολιτική επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών αλλά και την άνευ ρυθμιστικών ορίων πολιτική δανείων των εμπορικών τραπεζών) ουσιαστικά έχει κοινό έδαφος με τις παρεμβατικές ιδέες του Κέινς.
Ο «πολιτικός» μονεταρισμός που εφαρμόσθηκε στην πράξη από τα οικονομικά επιτελεία σε ΗΠΑ, Βρετανία, Γερμανία κ.α. διέφερε αρκετά από τον «κλασικό» (θεωρητικό) μονεταρισμό του Φρίντμαν και των μαθητών του. Εστω όμως και στην πιο «νερωμένη» εκδοχή του, επηρέασε καθοριστικά τη νομισματική πολιτική στις περισσότερες μεγάλες χώρες και, υπό την επιρροή του, όλες οι χώρες της G7 έριξαν τελικά τον πληθωρισμό σε πολύ χαμηλά επίπεδα - σχεδον στο κατώφλι του αντιπληθωρισμού.
Παρόλο που οι κεντρικές τράπεζες, ήδη από τη δεκαετία του '80 (υπό την πίεση της παγκοσμιοποίησης των κεφαλαιακών ροών που κατέστησαν πολύ ασταθή την ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος), εγκατέλειψαν τη μονεταριστική συνταγή για σταθερή προσφορά χρήματος, ουσιαστικά σήμερα ακολουθούν μια γενικότερη μονεταριστική λογική, αφού θεωρούν ότι οι νομισματικές συνθήκες είναι οι καθοριστικοί παράγοντες για την ονομαστική ζήτηση (που πρέπει να ελεγχθεί ώστε να μη ξεφύγει ο πληθωρισμός), ενώ το δεύτερο πρόβλημα τους είναι να βρουν τρόπους να μετρήσουν σωστά την προσφορά χρήματος.
Η πρόσδεση ουσιαστικά των κεντρικών τραπεζών στο μονεταριστικό άρμα (έστω και όχι με τρόπο που ικανοποιούσε τον Φρίντμαν) συμβάδισε με την αναζωογόνηση των ιδεών της ελεύθερης αγοράς, που συνέβαλε καθοριστικά στην παγκοσμιοποίηση των αγορών χρήματος, κεφαλαίων, προϊόντων και υπηρεσιών μετά το 1980.
Πριν ο μονεταρισμός επηρεάσει τα οικονομικά επιτελεία του Ρίγκαν και της Θάτσερ, οι κυβερνήσεις θεωρούσαν ότι ο πληθωρισμός ελέγχεται μόνο με ελέγχους μισθών και τιμών, ενώ ο μονεταρισμός, ως πιστός σύμμαχος των δυνάμεων της αγοράς, αντικατέστησε αυτούς τους ελέγχους στο όνομα της απαλλαγής των αγορών από διαστρεβλωτικές παρεμβάσεις.
Στις ΗΠΑ, στο πλαίσιο της αντι-πληθωριστικής πολιτικής, το αμιγές «μονεταριστικό πείραμα» διήρκεσε μόνο από το φθινόπωρο του 1979 μέχρι το φθινόπωρο του 1982, πετυχαίνοντας όντως να ρίξει το επίπεδο τιμών, αλλά με τίμημα την πολύ υψηλή ανεργία και παράλληλα αποτυγχάνοντας πλήρως να ελέγξει την προσφορά χρήματος.
K.T.
