Από πολλά κοινά χαρακτηριστικά σηματοδοτούνται οι πρόσφατες εξελίξεις των χωρών της Νοτιανατολικής Ευρώπης (ΝΑΕ) (Ρουμανία, Βουλγαρία, Σερβία και Μαυροβούνιο, FYROM και Αλβανία), όπως αναφέρει η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος στο τεύχος Ιανουαρίου/Φεβρουαρίου 2005 της περιοδικής έκδοσης South Eastern Europe and Mediterranean Emerging Market Economies Bulletin.
Οι μακροοικονομικές επιδόσεις του 2004 χαρακτηρίζονται από επίτευξη εντυπωσιακά υψηλού ρυθμού ανάπτυξης, του υψηλότερου από την εκκίνηση της μετάβασης στην οικονομία της αγοράς (εκτίμηση για αύξηση του ΑΕΠ κατά 6,7% έναντι 4,2% το 2003), και αποκλιμάκωση του πληθωρισμού σε μονοψήφιο νούμερο (8,4% έναντι 10,4% το 2003). Σημειώνεται ότι η αυξημένη οικονομική δραστηριότητα, συνέβαλε, εν μέρει, στη συγκράτηση των δημοσιονομικών μεγεθών (εκτίμηση για έλλειμμα 1,0% του ΑΕΠ έναντι 2,4% το 2003), η οποία σε ορισμένες χώρες ξεπέρασε και τους επίσημους κυβερνητικούς στόχους (Βουλγαρία, Ρουμανία και Σερβία). Όμως, παρά την περιοριστική δημοσιονομική πολιτική, σημαντικό πρόβλημα αποτέλεσε η επιδείνωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (στο 8,2% από 7,7% το 2003), κυρίως λόγω της ενίσχυσης της οικονομικής δραστηριότητας και της διατήρησης υψηλού ρυθμού πιστωτικής επέκτασης (42%) παρά τα ειδικά περιοριστικά μέτρα που εφαρμόσθηκαν στη διάρκεια του έτους στις περισσότερες χώρες.
Κατά το τρέχον έτος, αναμένεται διατήρηση υψηλού ρυθμού ανάπτυξης της οικονομικής δραστηριότητας (πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ κατά 5,4%), όμως, η βελτίωση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών και η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού θα εξαρτηθούν σε μεγάλη έκταση από το βαθμό συγκράτησης της πιστωτικής επέκτασης, δεδομένης και της εξάντλησης των περιθωρίων της δημοσιονομικής πολιτικής (πρόβλεψη για ουδέτερη δημοσιονομική πολιτική το τρέχον έτος). Κατά συνέπεια, αναμένεται λήψη νέων διοικητικών μέτρων, με στόχο τη μείωση της πιστωτικής επέκτασης και του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (πρόβλεψη για έλλειμμα 7,8% του ΑΕΠ). Η χρηματοδότηση του, ακόμα υψηλού, ελλείμματος δεν προκαλεί ακόμη ανησυχία, καθώς η διάθεση των ξένων επενδυτών για επανατοποθέτησή τους στις αναδυόμενες αγορές της περιοχής διατηρείται σε ικανοποιητικά επίπεδα. Εξάλλου, η επιτυχής πορεία των νέων προγραμμάτων χρηματοδοτικής ενίσχυσης του ΔΝΤ και η σταδιακή σύγκλιση με την Ευρώπη αποτελούν βασικούς παράγοντες για την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων και την εξασφάλιση διμερούς επίσημης χρηματοδότησης.
Στην Τουρκία, το Συμβούλιο Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), το Δεκέμβριο, αποφάσισε την έναρξη διαπραγματεύσεων ένταξης, στις 3 Οκτωβρίου του τρέχοντος έτους, υπό την προϋπόθεση ότι θα εφαρμοστούν οι πρόσφατα εγκριθείσες θεσμικές και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και η Κυβέρνηση θα υπογράψει το Πρωτόκολλο για την προσαρμογή της συμφωνίας της ¶γκυρας ώστε να αναγνωρίσει την ένταξη των 10 νέων κρατών-μελών. Παράλληλα, η Κυβέρνηση προχώρησε σε συμφωνία με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) για τους προκαταρκτικούς όρους της νέας τριετούς συμφωνίας ενίσχυσης, ύψους 10 δισεκατ. δολαρίων. Η νέα συμφωνία αναμένεται να υπογραφεί το Μάρτιο μετά τη νομοθετική κατοχύρωση των μεταρρυθμίσεων, που αφορούν την κοινωνική ασφάλιση, τον τραπεζικό τομέα και τη φορολογία. Η διπλή προσέγγιση – ΕΕ και ΔΝΤ – αναμένεται ότι θα συμβάλει στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των επενδυτών και των καταναλωτών και τη διατήρηση της οικονομίας σε θετική τροχιά. Στον οικονομικό τομέα, συνεχίστηκε και το 2004 η ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας (εκτίμηση για αύξηση του ΑΕΠ κατά 7,5% έναντι 5,8% το 2003) και η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού κάτω από τον επίσημο στόχο (9,2% έναντι στόχου 12%). Όσον αφορά το τρέχον έτος, παρά την αναμενόμενη συνέχιση της πολιτικής νομισματικής χαλάρωσης, αναμένεται μικρή επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας (πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ κατά 6,2% έναντι εκτίμησης 7,5% το 2003) λόγω της διατήρησης περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής και της εφαρμογής νέων μέτρων περιορισμού της εσωτερικής ζήτησης με στόχο τον περιορισμό του διογκούμενου ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (πρόβλεψη για έλλειμμα 4% του ΑΕΠ έναντι εκτίμησης για 5,1% το 2004).
Στη Ρουμανία, έκπληξη προκάλεσε η ήττα του κυβερνώντος κόμματος στις προεδρικές εκλογές του περασμένου Δεκεμβρίου και ο σχηματισμός κυβέρνησης μειοψηφίας από συνασπισμό της αντιπολίτευσης. Στον οικονομικό τομέα, το 2004, σημειώθηκε σημαντική ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας (εκτίμηση για αύξηση του ΑΕΠ κατά 7,4% έναντι 4,9% το 2003) και περαιτέρω αποκλιμάκωση του πληθωρισμού (9,3% έναντι 14,1% το 2003). Κύριος στόχος της νομισματικής πολιτικής κατά το τρέχον έτος είναι η εμπέδωση της αντιπληθωριστικής προσπάθειας των τελευταίων ετών (στόχος για πληθωρισμό 6,8% έναντι 9,3% το 2004). Όμως, η επικείμενη απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίου (τον προσεχή Απρίλιο) επιβάλλει να συνεχιστεί – παράλληλα με την υιοθέτηση πιο ευέλικτου συναλλαγματικού καθεστώτος από την Κεντρική Τράπεζα – η πολιτική μείωσης επιτοκίων με στόχο την προστασία από αποσταθεροποιητικές εισροές κεφαλαίων. Κατά συνέπεια, η έμφαση της οικονομικής πολιτικής, κυρίως όσον αφορά την αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων από την αύξηση της ζήτησης στην αποκλιμάκωση του πληθωρισμού και τη συγκράτηση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, μετατίθεται στην κατεύθυνση της δημοσιονομικής συγκράτησης. Πράγματι, η κατάθεση νέου, συμπληρωματικού προϋπολογισμού με αυστηρότερο στόχο για το έλλειμμα του τρέχοντος έτους (1% του ΑΕΠ έναντι εκτίμησης 1,3% για το 2004) προβάλλει ως αναγκαιότητα ιδιαίτερα μετά την επιβολή ενιαίου (χαμηλότερου) φορολογικού συντελεστή 16% από τις αρχές Ιανουαρίου. Για το λόγο αυτό, αποτελεί αντικείμενο σκληρών διαπραγματεύσεων με το ΔΝΤ ενόψει της δεύτερης και τρίτης ανασκόπησης της προληπτικής συμφωνίας με το Ταμείο, που αναμένεται να ολοκληρωθούν την άνοιξη.
Στη Βουλγαρία, το 2004 σημειώθηκε σημαντική ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας (εκτίμηση για αύξηση του ΑΕΠ κατά 5,5% έναντι 4,3% το 2003), ενώ θετικές είναι οι προοπτικές και για το τρέχον έτος (πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ κατά 4,8%). Παρά τα διοικητικά μέτρα του Οκτωβρίου, ο ρυθμός της πιστωτικής επέκτασης παρέμεινε υψηλός (47,7% το Νοέμβριο έναντι στόχου 20-30%) με αποτέλεσμα την περιορισμένη βελτίωση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών. Ενόψει της ανάγκης για περαιτέρω μείωση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών (πρόβλεψη για έλλειμμα 7,2% του ΑΕΠ έναντι εκτίμησης για 7,7% το 2004) και του πληθωρισμού (στόχος για πληθωρισμό 3,5% έναντι 4,0% το 2004) κατά το τρέχον έτος, η Κεντρική Τράπεζα υιοθέτησε, πρόσφατα, νέα διοικητικά μέτρα με στόχο τη συγκράτηση της πιστωτικής επέκτασης στο 30% περίπου μέχρι τα μέσα του έτους. Εξάλλου, παρά την εντυπωσιακή δημοσιονομική επίδοση του 2004 (πλεόνασμα 1,5% του ΑΕΠ έναντι στόχου για ισοσκελισμένο προϋπολογισμό), η πρόσφατη δημοσιονομική χαλάρωση ενόψει των εκλογών του Ιουνίου (αύξηση του ελάχιστου μισθού κατά 25% τον Ιανουάριο) και ο μη φιλόδοξος στόχος για έλλειμμα 0,5% του ΑΕΠ για το 2005 αναμένεται ότι θα αποτελέσουν πεδίο σκληρής διαπραγμάτευσης με το ΔΝΤ κατά την πρώτη ανασκόπηση της προληπτικής συμφωνίας, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Απρίλιο.
Στη Σερβία, το πολιτικό αδιέξοδο εξαιτίας εσωτερικών και εξωτερικών πιέσεων για συνεργασία με το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης δεν αποκλείεται να οδηγήσει σε πρόωρες εκλογές εντός του 2005. Όσον αφορά την οικονομία, το 2004 σημειώθηκε σημαντική ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας (εκτίμηση για αύξηση του ΑΕΠ κατά 7,2% έναντι 1,5% το 2003) λόγω των ιδιαίτερα καλών επιδόσεων του αγροτικού και του βιομηχανικού τομέα. Κατά το τρέχον έτος, αναμένεται επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης (πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ κατά 5%) εξαιτίας της συνέχισης περιοριστικής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής με στόχο τη μείωση του πληθωρισμού (στόχος για πληθωρισμό 9-10% έναντι 13,7% το 2004) και του διευρυμένου ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (στόχος για έλλειμμα 12,5% του ΑΕΠ έναντι 14,8% το 2004). Σημειώνεται ότι παρά την εντυπωσιακή δημοσιονομική επίδοση του 2004 και την έγκριση πιο αυστηρού προϋπολογισμού για το τρέχον έτος (στόχος για έλλειμμα 1,4% του ΑΕΠ), το ΔΝΤ ζήτησε επιπλέον μείωση του ελλείμματος του προϋπολογισμού (στόχος για έλλειμμα 1% του ΑΕΠ) ως προϋπόθεση για την υπογραφή νέας συμφωνίας το Μάιο.
Στη FYROM, σημειώθηκε σοβαρή επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας το 2004 (εκτίμηση για αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,5% έναντι 3,5% το 2003) λόγω της κάμψης της βιομηχανικής παραγωγής, από την πλευρά της προσφοράς, και της αρνητικής επίπτωσης της περιοριστικής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής στην εγχώρια κατανάλωση και επένδυση, από τη μεριά της ζήτησης. Κατά το τρέχον έτος, αναμένεται ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας (πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ κατά 3,5%) λόγω της επαναλειτουργίας πολλών πρώην ζημιογόνων επιχειρήσεων και της σταδιακής χαλάρωσης της αυστηρής νομισματικής πολιτικής (πρόβλεψη για μείωση του βασικού επιτοκίου κατά 250-300 μονάδες βάσης). Σημειώνεται ότι η ενίσχυση του ρυθμού ανάπτυξης αναμένεται να οδηγήσει σε νέα διεύρυνση της ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών (πρόβλεψη για έλλειμμα 8,5% του ΑΕΠ έναντι εκτίμησης για 8,2% το 2004). Πάντως, το έλλειμμα του ισοζυγίου αναμένεται να καλυφθεί από άμεσες ξένες επενδύσεις και διεθνή χρηματοδοτική ενίσχυση λόγω και νέας συμφωνίας με το ΔΝΤ, η οποία προβλέπεται να υπογραφεί μετά τις δημοτικές εκλογές του Μαρτίου.
Η οικονομία της Αλβανίας παρουσίασε ταχύ ρυθμό ανάπτυξης το 2004, για δεύτερη συνεχή φορά (εκτίμηση για αύξηση του ΑΕΠ κατά 6%), ενώ αναμένεται περαιτέρω ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας κατά το τρέχον έτος (πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ κατά 6,2%). Εντυπωσιακές ήταν, επίσης, κατά το 2004 οι επιδόσεις της οικονομίας στο δημοσιονομικό τομέα (εκτίμηση για έλλειμμα 4,8% του ΑΕΠ έναντι στόχου 5,9% του ΑΕΠ), εξέλιξη που συνέβαλε στη μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (πρόβλεψη για έλλειμμα 6,5% του ΑΕΠ έναντι 7,6% του ΑΕΠ το 2003). Όσον αφορά το τρέχον έτος, η έγκριση περιοριστικού προϋπολογισμού (στόχος για έλλειμμα 4,6% του ΑΕΠ) και ενδεχόμενη υιοθέτηση συμπληρωματικού προϋπολογισμού σε περίπτωση δημοσιονομικής διολίσθησης πριν από τις εκλογές του Ιουνίου, σε συνδυασμό με την εφαρμογή ουδέτερης νομισματικής πολιτικής αναμένεται να συμβάλουν στη συγκράτηση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών στα επίπεδα του προηγούμενου έτους (6,5% του ΑΕΠ). Το έλλειμμα του ισοζυγίου αναμένεται να καλυφθεί από άμεσες ξένες επενδύσεις και διεθνή χρηματοδοτική ενίσχυση υπό την προϋπόθεση ότι η τρέχουσα συμφωνία με το ΔΝΤ θα ολοκληρωθεί με επιτυχία τον Ιούνιο και θα εξασφαλισθεί νέα συμφωνία το δεύτερο εξάμηνο του έτους.
Στην Κύπρο, μετά από δύο χρόνια επιβράδυνσης της οικονομίας, σημειώθηκε σημαντική επιτάχυνση της οικονομικής δραστηριότητας κατά το 2004 (εκτίμηση για αύξηση του ΑΕΠ κατά 3,5% έναντι 1,9% το 2003) λόγω ενίσχυσης της εγχώριας ζήτησης, ενώ πρόσφατοι οικονομικοί δείκτες επιβεβαιώνουν διατήρηση υψηλού ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ και κατά το τρέχον έτος (3,5%). Παράλληλα, η Κυπριακή οικονομία σημείωσε εντυπωσιακή επίδοση στο δημοσιονομικό τομέα με αποτέλεσμα τη μείωση του ελλείμματος της Γενικής Κυβέρνησης σε 4,3% του ΑΕΠ, έναντι ελλείμματος 6,3% του ΑΕΠ το 2003. Όσον αφορά το τρέχον έτος, υλοποιούνται μέτρα ενίσχυσης των εσόδων και περιορισμού των δαπανών, συνολικού ύψους 2,8 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ, γεγονός που καθιστά αξιόπιστο το στόχο του προϋπολογισμού για έλλειμμα 2,9% του ΑΕΠ – σε συμφωνία με το σχετικό κριτήριο της συνθήκης του Μάαστριχ. Η εντυπωσιακή δημοσιονομική επίδοση του 2004 και η αξιοπιστία του προϋπολογισμού του 2005 αναμένεται ότι θα διασφαλίσουν την είσοδο της Κύπρου στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών τον Απρίλιο του τρέχοντος έτους.
Στην Αίγυπτο, η εισαγωγή διατραπεζικής αγοράς συναλλάγματος, στο τέλος του 2004, ενίσχυσε τη διαθεσιμότητα ξένου συναλλάγματος. Συνέβαλε, έτσι, στην ανατίμηση της αιγυπτιακής λίρας και την ενοποίηση της κύριας και της παράλληλης αγοράς συναλλάγματος. H ισχυροποίηση του εγχώριου νομίσματος αναμένεται ότι θα συμβάλει στη χαλάρωση των πληθωριστικών πιέσεων και στην περαιτέρω ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας κατά το τρέχον και το επόμενο δημοσιονομικό έτος, δεδομένου ότι θα διευκολύνει τις εισαγωγές πρώτων υλών και επενδυτικών αγαθών. Όσον αφορά το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, αναμένεται μικρή μείωση του πλεονάσματος λόγω της αύξησης των εισαγωγών. Παρά ταύτα, η εξωτερική θέση της χώρας προβλέπεται ότι θα βελτιωθεί δεδομένου ότι η ενίσχυση της εμπιστοσύνης των επενδυτών, λόγω και της προώθησης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που ανακοινώθηκαν πρόσφατα, καθώς και η υλοποίηση του προγράμματος των ιδιωτικοποιήσεων – ιδιαίτερα μετά τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές του ερχόμενου φθινοπώρου – αναμένεται ότι θα συμβάλουν στην προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων.
