Αναδημοσίευση από τη «Ναυτεμπορική»
Η ανεπαρκής στήριξη του θεσμού της πιστοποίησης από μια ενιαία μακροπρόθεσμη εθνική στρατηγική, σε συνδυασμό με το κενό που χαρακτηρίζει την τυποποίηση στην Ελλάδα, αποτελούν τους βασικούς σκοπέλους στους οποίους «σκοντάφτουν» οι σημαντικές αναπτυξιακές προοπτικές που δύναται να εμφανίσουν, κυρίως στις αγορές του εξωτερικού, τα εγχώρια αγροτικά προϊόντα με ονομασία προέλευσης και τα προϊόντα με γεωγραφικές ενδείξεις.
Μιλώντας στη «Ν» παράγοντες του αγροτικού κλάδου αναφέρουν ότι «η αναγνώριση μεγάλου αριθμού εγχώριων γεωργικών προϊόντων ως “ΠΟΠ” και “ΠΓΕ” είναι ένα σημαντικό “εργαλείο”, καθώς ενισχύει την αξιοπιστία τους, προσδίδοντάς τους ταυτόχρονα επιπλέον προστιθέμενη αξία.
Ειδικά οι παραγωγοί απομακρυσμένων περιοχών έχουν τη δυνατότητα να προωθήσουν ευκολότερα τοπικά προϊόντα που παρουσιάζουν εξειδικευμένα χαρακτηριστικά, βελτιώνοντας το εισόδημά τους με τις καλύτερες τιμές στην αγορά».
Ωστόσο, στην πράξη αποδεικνύεται ότι η μη επαρκής αξιοποίηση του «εργαλείου» αυτού έχει ως αποτέλεσμα να χάνονται σημαντικές ευκαιρίες για τον πρωτογενή τομέα.
Οπως επισημαίνεται στη μελέτη για τον εγχώριο κλάδο της παραγωγής ΠΟΠ και ΠΓΕ προϊόντων της Infobank Hellastat, που εκπονήθηκε από τον Νικολαΐδη Αλέξη, Economic Research & Sectoral Studies Analyst, το μέγεθος της ελληνικής αγοράς είναι αρκετά μικρότερο σε σχέση με το μέγεθος που θα δικαιολογούσε ο υψηλός αριθμός των αναγνωρισμένων προϊόντων, γεγονός που αποδίδεται κυρίως στο ότι ο θεσμός της πιστοποίησης δεν στηρίχθηκε επαρκώς από μια ενιαία μακροπρόθεσμη εθνική στρατηγική, ενώ την ίδια ώρα η διακίνηση χύμα ποσοτήτων προκαλεί αθέμιτο ανταγωνισμό στον κλάδο.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναγνωρίσει επίσημα 101 ελληνικά προϊόντα, εκ των οποίων 74 ΠΟΠ και 27 ΠΓΕ φυτικής και ζωικής προέλευσης μέχρι και την τρέχουσα περίοδο, αριθμός που κατατάσσει τη χώρα μας στην 5η θέση του πίνακα των κρατών-μελών της Ε.Ε. Παρ’ όλα αυτά, η Ελλάδα κατέχει αρκετά μικρό μερίδιο στην Ε.Ε. σε όρους εσόδων.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Infobank, το 2012 η Ελλάδα παρήγαγε συνολικά περίπου 150.000 τόνους προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ, με την αξία της αγοράς να εκτιμάται σε 650 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, από τη συνολική παραγόμενη ποσότητα, τα 2/3 καταναλώνονται στην εγχώρια αγορά, ενώ τα υπόλοιπα εξάγονται, κυρίως στην Ε.Ε.
Η συνολική αξία αγοράς στην Ε.Ε.-28 ανέρχεται στα 50 δισ. ευρώ, με την Ελλάδα να καταλαμβάνει μόλις το 1,3% του συνόλου. Τα μεγαλύτερα μερίδια συγκεντρώνουν η Ιταλία (33%), η Γερμανία (25%), η Γαλλία (17%) και η Μεγάλη Βρετανία (8%).
Χαρακτηριστικό είναι ότι η Ελλάδα έχει καταχωρισμένα πολύ περισσότερα προϊόντα σε σχέση με Γερμανία και Μεγάλη Βρετανία, γεγονός που υποδεικνύει τη χαμηλή ακόμα ανάπτυξη του κλάδου στη χώρα μας.
Την ίδια ώρα, η εγχώρια κατανάλωση αρκετών προϊόντων υποχωρεί, καθώς λόγω του μειούμενου εισοδήματός τους οι καταναλωτές στρέφονται σε φθηνότερα προϊόντα. Χαρακτηριστικά, οι πωλήσεις φέτας το πρώτο εξάμηνο του 2013 υποχώρησαν κατά 4,6% σε όγκο και 4,2% σε αξία έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2012, ενώ η πωλούμενη ποσότητα κεφαλογραβιέρας μειώθηκε κατά 8%.
Σε αυτό το περιβάλλον, η μελέτη της Infobank επισημαίνει ότι διέξοδο για την ελληνική παραγωγή αποτελούν οι αγορές του εξωτερικού, όπου όμως, όπως υπογραμμίζει, «τα προϊόντα διατίθενται συνήθως σε χαμηλότερες τιμές σε σχέση με προϊόντα άλλων χωρών (π.χ. φέτα, ελαιόλαδα, κρασιά)».
Σύμφωνα με τον Χρυσόστομο Κάτση, διευθύνοντα σύμβουλο της Infobank Hellastat, «οι προοπτικές των ελληνικών προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ είναι σαφώς θετικές, λαμβανομένης υπόψη της συνειδητοποίησης πολλών καταναλωτών σε θέματα υγιεινής διατροφής και στήριξης της παραδοσιακής εγχώριας παραγωγής.
Στόχος των ελληνικών προϊόντων πρέπει να αποτελέσουν οι αγορές του εξωτερικού, όπου η τρέχουσα ζήτηση είναι μεν σημαντική, υπολείπεται όμως του μεριδίου που θα δικαιολογούσε η ανώτερη ποιότητά τους».
Αν και τα ελληνικά προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ θεωρούνται υψηλής ποιότητας, εντούτοις λίγα μόνο καταφέρνουν να αποτελέσουν αντικείμενο εξαγωγών και να αποκτήσουν σημαντική θέση σε αγορές του εξωτερικού, εκμεταλλευόμενα την πιστοποίησή τους.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η φέτα, διάφορα επιτραπέζια τυριά όπως το κασέρι και η γραβιέρα, η ελιά Καλαμών κ.ά., η εξαγωγική επίδοση των οποίων ωστόσο δεν θεωρείται ακόμα αντίστοιχη της υψηλής ποιότητάς τους (π.χ. η φέτα κατέχει μόνο το 28% της διεθνούς αγοράς λευκών τυριών). Αντιθέτως, τα περισσότερα διακινούνται κυρίως εντός των συνόρων, όπως εξάλλου και πριν καταχωρηθούν επίσημα από την Ε.Ε.
Μεγάλο πλήγμα θεωρείται το γεγονός ότι στον κλάδο επικρατεί αθέμιτος ανταγωνισμός λόγω διακίνησης χύμα ποσοτήτων και ψεύτικων πιστοποιήσεων.
Επίσης, σε περιόδους χαμηλής εγχώριας παραγωγής σε ορισμένους τομείς, κοινή πρακτική αποτελούν οι ελληνοποιήσεις εισαγόμενων προϊόντων (π.χ. ελαιολάδου).
Νέα σήματα
Με γνώμονα το γεγονός ότι η υποστήριξη της ποιότητας αποτελεί πολιτική της Ε.Ε. προχωρούν και οι διαδικασίες για την καθιέρωση τριών νέων σημάτων πιστοποίησης που θα αφορούν στα προϊόντα Ορεινής Παραγωγής, Νησιωτικής Παραγωγής και στα Παραδοσιακά Προϊόντα.
Τα σήματα αυτά θα έρθουν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά στα υπάρχοντα σήματα ποιότητας, αποτελώντας σημαντικά εργαλεία για την ενίσχυση τόσο της αξίας των προϊόντων όσο και των εξαγωγών.
Επίσης, εξετάζεται και το ενδεχόμενο να δημιουργηθεί ένα ευρωπαϊκό σήμα το οποίο θα σφραγίζει όλα τα προϊόντα που κατοχυρώνονται ως ΠΟΠ και ΠΓΕ. Μάλιστα, προτείνεται το σήμα αυτό να διαφημίζεται παγκοσμίως χρησιμοποιώντας και το αγγλοσαξονικό σύστημα ως ευρωπαϊκό trademark.
Σημαντικός παράγοντας ωστόσο στην αναπτυξιακή πορεία των ΠΟΠ-ΠΓΕ προϊόντων αποτελεί η διαπραγματευτική ισχύς που έχει η Ε.Ε. στο πλαίσιο των εμπορικών συμφωνιών με τρίτες χώρες.
Χαρτογράφηση του κλάδου
Η πολυπληθέστερη κατηγορία πιστοποιημένων ελληνικών προϊόντων είναι τα φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί και όσπρια με 31 προϊόντα, τα 29 είναι ελαιόλαδα, τα 21 τυριά, τα 11 ποικιλίες ελιάς, ενώ έχουν αναγνωριστεί και 9 προϊόντα των υπόλοιπων κατηγοριών.
Τα περισσότερα προϊόντα προέρχονται συνήθως από ορεινές και γενικότερα απομακρυσμένες περιοχές της χώρας, χωρίς ευχερή πρόσβαση σε ευρεία δίκτυα διανομής.
Το μεγαλύτερο μέρος του εγχώριου παραγόμενου όγκου το 2012 απαρτίζουν τα τυριά, καθώς τη συγκεκριμένη χρονιά στη χώρα μας παρήχθησαν 97.000 τόνοι τυριών (65% του συνόλου), από τους οποίους οι 86.500 τόνοι ήταν φέτα. Στις επόμενες θέσεις ακολούθησαν το κασέρι (3.000 τόνοι), η κεφαλογραβιέρα (2.500 τόνοι), η γραβιέρα Κρήτης (1.700 τόνοι) κ.ά.
Αναφορικά με τα υπόλοιπα πιστοποιημένα προϊόντα, παρήχθησαν 9.700 τόνοι μήλων Ζαγοράς Πηλίου, 8.000 τόνοι ροδάκινων Νάουσας, 6.800 τόνοι μήλων Καστοριάς, 5.500 τόνοι κορινθιακής σταφίδας, 4.600 τόνοι ακτινίδιων Πιερίας και 1.148 τόνοι κρητικού παξιμαδιού.
Μεταξύ των γνωστότερων προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ της Ελλάδας σε διεθνές επίπεδο συγκαταλέγονται η φέτα, το κασέρι, διάφορες κατηγορίες γραβιέρας, το ελαιόλαδο και οι ελιές Καλαμάτας, διάφορα κρητικά ελαιόλαδα, το αυγοτάραχο Μεσολογγίου, η μαστίχα Χίου, το τοματάκι Σαντορίνης, η κορινθιακή σταφίδα, το κρητικό παξιμάδι κ.ά.
Στα τέλη του 2013 έλαβαν τη σήμανση ΠΟΠ το ελαιόλαδο Μεσσαράς και το τοματάκι Σαντορίνης, αποτελώντας τα πιο πρόσφατα αναγνωρισμένα προϊόντα, ενώ έχουν υποβληθεί αιτήσεις και αναμένεται η έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για 4 ακόμα προϊόντα: τα ελαιόλαδα Γαλανό Μεταγγιτσίου Χαλκιδικής και Σητείας Κρήτης για σήμανση ΠΟΠ και η σταφίδα σουλτανίνα Κρήτης και τα φασόλια γίγαντες - ελέφαντες Καστοριάς για σήμανση ΠΓΕ.
ΔΑΝΑΗ ΑΛΕΞΑΚΗ - [email protected]
