Κοινό εγχειρίδιο κανονισμών, κοινό σύστημα εποπτείας και κοινό μηχανισμό εκκαθάρισης προβλέπει η διαδικασία ενοποίησης των 6.000 τραπεζών της Ευρωζώνης. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα βήματα ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης το οποίο μένει πάντως να επισφραγιστεί από την εφαρμογή κοινού συστήματος εγγύησης καταθέσεων.
-
Το Ευρωκοινοβούλιο υπερψήφισε τρία νομοσχέδια που αφορούν στον ενιαίο μηχανισμό εξυγίανσης τραπεζών, στο ευρωπαϊκό ταμείο εξυγίανσης και στην προστασία των καταθέσεων έως 100.000 ευρώ.
Q&A
Τι είναι η τραπεζική ένωση;
Η τραπεζική ένωση αποτελεί το σύνολο της διαδικασίας που διαχωρίζεται σε τρία σκέλη:
α) Ενιαία εποπτική αρχή: Υπό την ευθύνη της ΕΚΤ, η οποία θα βρίσκεται σε στενή συνεργασία με τις εθνικές εποπτικές αρχές, θα εφαρμόζονται νέοι κοινοί κανόνες σε θέματα τραπεζικής λειτουργίας όπως η αδειοδότηση, η εποπτεία, το ρυθμιστικό πλαίσιο και ευρύτερα σε ζητήματα που αφορούν στην επάρκεια κεφαλαίων, στα χρηματοδοτικά «ανοίγματα» ή στη ρευστότητα. Η αντίστοιχη νομική πράξη έχει εκδοθεί. Οι νέοι κανόνες ισχύουν από τον Ιανουάριο του 2014 και ο ενιαίος εποπτικός μηχανισμός θα τεθεί σε λειτουργία τον Νοέμβριο του 2014.
β) Ενιαίος μηχανισμός διευθέτησης: Σε ευρωπαϊκό επίπεδο πλέον θα κρίνεται ότι μία τράπεζα χρειάζεται να εξυγιανθεί (εκκαθαριστεί) και θα λαμβάνονται τα αντίστοιχα μέτρα, με την υπαγωγή της εκάστοτε περίπτωσης στον λεγόμενο SRM (Single Resolution Mechanism). Στο ίδιο πλαίσιο θα δημιουργηθεί κοινό ευρωπαϊκό ταμείο (θα χρηματοδοτείται με εισφορές των τραπεζών) το οποίο θα καλύπτει τα χρηματοδοτικά κενά της διαδικασίας μεταφοράς στοιχείων ενεργητικού.
γ) Ενιαίο σύστημα εγγύησης καταθέσεων: Δεν έχει επιτευχθεί ακόμη πρόοδος στο ζήτημα της δημιουργίας ενός κοινού ευρωπαϊκού ταμείου εγγύησης καταθέσεων το οποίο θα ξεπερνά τους στόχους εναρμόνισης των εθνικών συστημάτων εγγύησης. Κατά πολλούς, αν και εφόσον επιτευχθεί, θα πρόκειται για τη μεγαλύτερη μορφή ευρωπαϊκής ενοποίησης έως σήμερα.
Όλες οι παράμετροι της λεγόμενης τραπεζικής ένωσης θα υπόκεινται στο Single Rulebook, ένα ενιαίο σύνολο ρυθμιστικών κανόνων.
Οι τράπεζες που θα κινδυνεύουν με χρεοκοπία θα προσφεύγουν σε ένα κοινό ευρωπαϊκό ταμείο το οποίο δεν θα χρηματοδοτείται από τους φορολογούμενους αλλά από τις ίδιες τις τράπεζες.
Ποιους αφορά η τραπεζική ένωση;
Στην τραπεζική ένωση εντάσσονται υποχρεωτικά όλες οι χώρες - μέλη της ζώνης του Ευρώ αλλά και εθελοντικά όσες από τις υπόλοιπες χώρες - μέλη της ΕΕ το επιθυμούν.
Τι δρομολόγησε την τραπεζική ένωση;
Η παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2008 και η κρίση του Ευρώ άνοιξε τη συζήτηση και τις διαδικασίες για μία σειρά μεταρρυθμίσεων προς αυτήν την κατεύθυνση, με κύριο ζητούμενο την επαρκή ρύθμιση και εποπτεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος και ευρύτερα την αποτροπή ανέλιξης μιας τραπεζικής κρίσης σε δημοσιονομική κρίση ή και το αντίστροφο. Το 2008 υπήρχαν 27 διαφορετικά κανονιστικά συστήματα, τα οποία βασίζονταν κυρίως σε εθνικά χαρακτηριστικά, γεγονός που καθιστούσε προβληματική την επίλυση μιας συστημικής κρίσης. Δεν υπήρχαν συγκροτημένα εργαλεία διαχείρισης χρηματοπιστωτικών κρίσεων υψηλού ρίσκου στις περιπτώσεις κατάρρευσης μεγάλων διασυνοριακών τραπεζών.
Ποια είναι τα εκτιμώμενα οφέλη της τραπεζικής ένωσης;
Η τραπεζική ένωση εκτιμάται ότι θα δημιουργήσει βαθύτερο αίσθημα ασφάλειας γύρω από το σύνολο των ευρωπαϊκών τραπεζών και κατ’ επέκταση θα ισορροπήσει το κόστος δανεισμού, για παράδειγμα μιας επιχείρησης, ανάμεσα στις χώρες - μέλη της Ευρωζώνης. Συγχρόνως, θα περιορίσει το φαινόμενο απόσυρσης καταθέσεων από ευρωπαϊκές οικονομίες που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Οι καλύτερα ρυθμισμένες και εποπτευόμενες τράπεζες θα είναι πιο ανθεκτικές και πιο αποτελεσματικές ως προς τον ρόλο τους στην πραγματική οικονομία, μέσω της δημιουργίας ενός πλαισίου που θα διασφαλίζει ότι τον «λογαριασμό» των όποιων λαθών των τραπεζών δεν θα τον πληρώνουν οι φορολογούμενοι αλλά οι ίδιες οι τράπεζες.
Ποια κριτική ασκείται στις αποφάσεις για την τραπεζική ένωση;
Η τραπεζική ένωση αφορά συγκεκριμένα τις χώρες που μοιράζονται το ευρώ, αν και είναι ανοιχτή σε όσα από τα υπόλοιπα κράτη - μέλη της ΕΕ επιθυμούν να ενταχθούν.
Σε γενικές γραμμές αναγνωρίζονται τα βήματα τα οποία σημειώνονται στο θέμα της τραπεζικής ένωσης, ωστόσο, ασκούνται πιέσεις για την επίτευξη προόδου και στον τρίτο πυλώνα της που αφορά στο ενιαίο ευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης καταθέσεων με ενιαίο αντίστοιχο ταμείο. Παράλληλα, διατυπώνονται ενστάσεις ως προς τον χρόνο αλλά και την ποιότητα υλοποίησης του κοινού ταμείου εξυγίανσης το οποίο προβλέπεται να χρηματοδοτηθεί πλήρως σε 8 χρόνια με 55 δις, ποσό το οποίο χαρακτηρίζεται χαμηλό. Επιπλέον, επισημαίνεται το γεγονός ότι η νέα οδηγία απαγορεύει μεν την κρατική στήριξη σε μία προβληματική τράπεζα, αλλά δεν κάνει το ίδιο και με την περίπτωση μιας τράπεζας η οποία δεν έχει χαρακτηριστεί ακόμη προβληματική.
Τι απαντά η Κομισιόν στην κριτική;
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογραμμίζει ότι ο μηχανισμός εξυγίανσης θα μπορεί να απευθύνεται στις αγορές για τη συγκέντρωση περισσότερων κεφαλαίων και προσθέτει ότι σε κάθε περίπτωση τα σημερινά δεδομένα απέχουν από εκείνα του 2009. Σημειώνει δε ότι μέτρα όπως η ενίσχυση της εποπτείας, η ανακεφαλαιοποίηση και η κατάρτιση οδηγιών για τα παράγωγα αποσκοπούν ακριβώς στην αποτροπή μίας παρόμοιας κρίσης, εκφράζοντας την προσδοκία ότι μετά την υιοθέτηση του νέου νομοθετικού πλαισίου δεν θα υπάρχουν καν ακραίες περιπτώσεις προς επίλυση στο τραπεζικό σύστημα.
Επικριτές αυτής της τραπεζικής ένωσης θεωρούν ότι τα 55 δις που θα διατεθούν για το κοινό ταμείο δεν είναι αρκετά, με την Κομισιόν να απαντά μεταξύ άλλων ότι οι νέοι κανόνες εποπτείας θα περιορίσουν σημαντικά τις ακραίες περιπτώσεις οι οποίες θα επιβάλλουν την ενεργοποίηση του μηχανισμού.
Τι συνέβη στην Κύπρο και θα συμβαίνει ευρύτερα από εδώ και στο εξής;
Στο πλαίσιο του μηχανισμού εκκαθάρισης ουσιαστικά υιοθετείται το μοντέλο που εφαρμόστηκε στην κρίση της Κύπρου. Το λεγόμενο bail - in (διάσωση εκ των έσω) προβλέπει τη μετατροπή του ενεργητικού της τράπεζας σε κεφάλαια της ίδιας της τράπεζας προκειμένου να απορροφηθούν οι όποιες ζημίες στην περίπτωση αφερεγγυότητας του ιδρύματος. Ως προς τις καταθέσεις, όσες δεν ξεπερνούν τα 100.000 ευρώ ανά δικαιούχο και λογαριασμό είναι απολύτως διασφαλισμένες. Υπό αυτήν την έννοια, τραπεζικοί παράγοντες θεωρούν ότι σε μία αντίστοιχη περίπτωση στην Ελλάδα, η συζήτηση για επιπτώσεις στις καταθέσεις -ως ύστατο ενδεχόμενο- θα αφορούσε μόλις το 0,5% των ιδιωτών καταθετών, υπό την επισήμανση ότι ασφαλώς θα επηρέαζε περισσότερο τις επιχειρήσεις (πάντοτε με καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ).
Τι είναι και πώς λειτουργεί το bail in;
Ο μηχανισμός bail in (διάσωση εκ των έσω) σταθεροποιεί μία αποτυχημένη τράπεζα ώστε αυτή να μπορέσει να συνεχίσει να παρέχει βασικές υπηρεσίες, χωρίς την ανάγκη στήριξης από δημόσιους πόρους (bail out). Η ανακεφαλαιοποίηση μέσω της υποτίμησης των υποχρεώσεων ή και τη μετατροπή τους σε κεφάλαιο επιτρέπει στην τράπεζα να συνεχίσει να δρα ως οικονομική μονάδα και άρα αποτρέπει τη διατάραξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος που θα μπορούσε να προκληθεί από τη διακοπή του συνόλου ή κρίσιμων υπηρεσιών της. Έτσι διασφαλίζεται χρόνος για την αναδιοργάνωση ή την κατάργηση δραστηριοτήτων της τράπεζας με συντεταγμένο τρόπο. Στην περίπτωση απόφασης για bail in σε μία τράπεζα οι όποιες απώλειες αφορούν πρώτα τους μετόχους και άλλους πιστωτές οι οποίοι έχουν επενδύσει στο τραπεζικό κεφάλαιο (μετατρέψιμα και κατώτερα ομόλογα). Οι καταθέσεις ιδιωτών κάτω των 100.000 είναι απολύτως προστατευμένες σε όλες τις περιπτώσεις. Οι καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ που αντιστοιχούν σε φυσικά πρόσωπα και μικρομεσαίες επιχειρήσεις αντιμετωπίζονται προνομιακά σε σχέση με τις υπόλοιπες της ίδιας κλίμακας και έγκειται στις χώρες - μέλη να εξαντλήσουν τα περιθώρια ευελιξίας ώστε να τις εξαιρέσουν πλήρως από το bail in.
Τι είναι και πώς θα λειτουργεί το κοινό ταμείο διευθέτησης;
Η εποπτεία των τραπεζών περνά στον έλεγχο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, έναν θεσμό που θεωρείται ανεξάρτητος από πολιτικές πιέσεις και σκοπιμότητες όπως αυτές που συναντά κανείς σε εθνικό επίπεδο.
Προκειμένου να διασφαλιστεί η μεσοπρόθεσμη δυνατότητα χρηματοδότησης -στο πλαίσιο ενεργοποίησης του μηχανισμού διευθέτησης- προβληματικών ευρωπαϊκών τραπεζών, ιδρύεται ένα κοινό ευρωπαϊκό ταμείο διευθέτησης στο οποίο καλούνται να συνεισφέρουν οι χώρες της Ευρωζώνης τουλάχιστον. Το ταμείο έχει ένα επίπεδο στόχου της τάξης του 1% των καλυπτόμενων καταθέσεων των τραπεζών της τραπεζικής ένωσης, δηλαδή περίπου 55 δις, με ορίζοντα 8 ετών. Κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου, το ενιαίο ταμείο θα συγκροτείται από εθνικά διαμερίσματα, οι πόροι των οποίων θα γίνονται κοινοί σταδιακά, ξεκινώντας με το 40% εξ αυτών τον πρώτο χρόνο.
Πότε και πώς θα ενεργοποιείται ο μηχανισμός εκκαθάρισης;
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αξιολογεί ότι μία τράπεζα απέτυχε ή οδεύει προς αποτυχία (η επιτροπή του SRM θα μπορεί επίσης να προβεί σε μία αντίστοιχη αξιολόγηση, αν προηγουμένως έχει ενημερώσει σχετικά την ΕΚΤ και εκείνη δεν έχει ανταποκριθεί εντός 3 ημερών). Η επιτροπή εκτιμά αν η περίπτωση συνιστά συστημική απειλή και αν δεν υπάρχει εναλλακτική λύση. Σε αυτήν την περίπτωση, υιοθετεί ένα σχέδιο διευθέτησης με τα απαιτούμενα μέτρα εκκαθάρισης και χρηματοδότησης. Το σχέδιο αυτό υποβάλλεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς αποδοχή ή διατύπωση ενστάσεων.
Ακόμη απουσιάζει μία ενοποίηση των συστημάτων εγγύησης καταθέσεων, η οποία θεωρείται ότι θα φέρει την ΕΕ πιο κοντά από ποτέ στον στόχο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Οι 18 χώρες – μέλη της Ευρωζώνης καλούνται να χρηματοδοτήσουν το κοινό ταμείο εξυγίανσης ύψους 55 δις, το 60% των οποίων θα συγκεντρωθεί μέσα στα επόμενα 2 χρόνια και το υπόλοιπο μέσα στα επόμενα 6 χρόνια. Ο SRM (μηχανισμός εκκαθάρισης) αναμένεται να τεθεί σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2015, με τις λειτουργίες bail in (διάσωσης εκ των έσω) και resolution (διευθέτησης), όπως αυτές ορίζονται από το νέο πλαίσιο, να εφαρμόζονται από τον Ιανουάριο του 2016.
Τι θα κρίνει την επιτυχία του εγχειρήματος;
Καίρια για την επιτυχημένη έκβαση της τραπεζικής ένωσης θεωρείται η αποτελεσματικότητα της ΕΚΤ, η οποία εκτός από νομισματική θα είναι και εποπτική αρχή, ως προς τα νέα της καθήκοντα και κυρίως τη συνεργασία της με τους εθνικούς φορείς.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ
[email protected]
