Η ενεργειακή αγορά στην Ελλάδα εμφανίζει τάσεις μεγέθυνσης αλλά βρίσκεται ακόμη σε πορεία μετάβασης. Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρισμού δεν έχει συντελεστεί, ενώ η ανοδική πίεση στις τιμές είναι ουσιαστική.
Η διείσδυση του φυσικού αερίου είναι μικρότερη της αναμενόμενης, κυρίως λόγω καθυστερήσεων των ιδιωτικών επενδύσεων ηλεκτροπαραγωγής.
Η «ωρίμανση» της αγοράς ηλεκτρισμού αναμφίβολα θα επιταχύνει την αγορά φυσικού αερίου.
Τέλος, στα πετρελαιοειδή, η ζήτηση προβλέπεται να παρουσιάσει κάμψη του ρυθμού αύξησης, κυρίως λόγω υποκατάστασης από το φυσικό αέριο.
Τα συμπεράσματα αυτά προκύπτουν από την ετήσια επισκόπηση των ενεργειακών αγορών που καταρτίζει η Kantor Capital. Αναλυτικά, η έρευνα της Kantor αναφέρει τα εξής:
Αγορά ηλεκτρισμού: Ενώ το αυξημένο διασυνοριακό εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας αναμένεται να βοηθήσει στην εξομάλυνση των διαφορών στις τιμές στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οδηγώντας σε χαμηλότερο συνολικό κόστος, η ζήτηση ηλεκτρισμού στην Ελλάδα θα συνεχιστεί να αυξάνεται, δημιουργώντας σε συνδυασμό με τις καθυστερήσεις στην ιδιωτική ηλεκτροπαραγωγή ένα έλλειμμα ισχύος μετά το 2007, αλλά και άνοδο των τιμών.
Η ζήτηση αυξάνεται με υψηλούς ρυθμούς (μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης τα τελευταία 10 χρόνια 4,4%, με αντίστοιχη αύξηση 5,1% στην αιχμή), έναντι 2,1% που είναι ο μέσος όρος αύξησης στην ΕΕ το 2003 (με την μεγαλύτερη αύξηση 6,3% στην Ισπανία και 5,9% στην Πορτογαλία).
Οι καθυστερήσεις στην ανάπτυξη ανεξάρτητης ηλεκτροπαραγωγής οφείλονται κυρίως στις τιμές τελικού καταναλωτή που δεν επαρκούν για να καλύψουν το κόστος των νέων επενδύσεων και στην αβεβαιότητα για την λειτουργία της αγοράς (ο Κώδικας Συναλλαγών αναμένεται να οριστικοποιηθεί πριν το τέλος του έτους, αλλά η λειτουργία μιας νέας διαφορετικής και πολύπλοκης αγοράς παρουσιάζει αβεβαιότητες). Οι συμβάσεις διαθεσιμότητας ισχύος που θα προσφέρονται από τον ΔΕΣΜΗΕ στους νέους παραγωγούς μέσω διαγωνισμών (δεν έχουν αποσαφηνιστεί ακόμα οι όροι) λειτουργούν στην κατεύθυνση μείωσης του επενδυτικού κινδύνου (merchant risk), αφού οι νέοι παραγωγοί θα μπορούν να ανακτήσουν μέρος του κόστους της επένδυσης μέσω των υπηρεσιών διαθεσιμότητας ισχύος. Περαιτέρω μείωση του κινδύνου επιτυγχάνεται μέσω σύναψης συμβολαίων που εξασφαλίζουν τον ανεξάρτητο παραγωγό από ρίσκα σχετικά με την διάθεση της παραγόμενης ενέργειας. Αν και δεν επιτρέπονται συμβόλαια με φυσική παράδοση (Power Purchase Agreements), υπάρχουν εναλλακτικές μορφές συμβολαίων που μπορούν να ελαττώσουν το ρίσκο των συμμετεχόντων (π.χ. Contracts for Differences).
Η ενδεχόμενη ύπαρξη συμβολαίων tolling στην Ελλάδα (βάσει των οποίων ο προμηθευτής αναλαμβάνει μεγάλο μέρος του ρίσκου παρέχοντας το καύσιμο και ταυτόχρονα αγοράζοντας τον παραγόμενο ηλεκτρισμό πληρώνοντας στον ανεξάρτητο παραγωγό ένα ‘νοίκι’ – tolling fee), θα μπορούσε να διευκολύνει την χρηματοδότηση και εγκατάσταση IPPs και να βοηθήσει στην επιτυχή λειτουργία νέων παραγωγών.
Οι ρυθμίσεις του νέου νόμου ευνοούν την ένταξη νέων παραγωγών και προμηθευτών στο σύστημα αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Δεν αναμένεται όμως να εισέλθουν περισσότεροι από δύο νέοι παραγωγοί στο σύστημα έως το τέλος του 2007. Η ΔΕΗ θα συνεχίσει να έχει δεσπόζουσα θέση στην αγορά τα επόμενα χρόνια. Η μετάβαση σε μια ολοκληρωμένη αγορά δεν πρόκειται να συμβεί πριν από το τέλος της δεκαετίας.
Αγορά Φυσικού Αερίου: Σε παγκόσμιο επίπεδο, παρατηρείται αύξηση της ζήτησης για φυσικό αέριο, η οποία αναμένεται να είναι 2,2% έως το 2025 (υψηλότερη από τους ρυθμούς αύξησης του πετρελαίου και του κάρβουνου που ανέρχονται σε 1,9% και 1,6% αντίστοιχα), γεγονός που απαιτεί επενδύσεις της τάξεως των USD 3 τρις. στα επόμενα 30 χρόνια. Αν και η εξέλιξη της Ελληνικής αγοράς φυσικού αερίου είναι αργή, οι προοπτικές για το μέλλον είναι θετικές λόγω της αναμενόμενης αύξησης της ζήτησης αλλά και της στρατηγικής θέσης της χώρας μας ως προς την μεταφορά φυσικού αερίου από τις χώρες της Κασπίας και Κεντρικής Ασίας στην Ευρώπη. Καθοριστικό για το μέλλον της αγοράς είναι η επιτάχυνση της αγοράς ηλεκτρισμού, η επέκταση των δικτύων διανομής και η διέλευση από την Ελλάδα του αγωγού που θα συνδέει τα μη Ρωσικά αποθέματα φυσικού αερίου στην ανατολή με την αγορά της Κεντρικής Ευρώπης.
Αγορά Πετρελαίου: Η παγκόσμια αύξηση της ζήτησης πετρελαίου το 2003 ήταν 2,1%, μεγαλύτερη από την μέση ετήσια αύξηση των τελευταίων χρόνων, ενώ η συνολική παραγωγή αυξήθηκε κατά 3,8%. Η μέση τιμή το 2003 ήταν η υψηλότερη των τελευταίων 20 χρόνων, με την τιμή Brent στα USD28,83/ βαρέλι, ενώ διάφοροι λόγοι οδήγησαν τις τιμές το 2004 σε νέα ύψη που ξεπέρασαν τα USD44/ βαρέλι.
Στην Ελλάδα προβλέπεται μείωση του ρυθμού ανάπτυξης της αγοράς πετρελαιοειδών λόγω αντίδρασης στις υψηλές τιμές και υποκατάστασης του πετρελαίου με άλλες πηγές ενέργειας, κυρίως το φυσικό αέριο. Μετά από την πρόσφατη συγχώνευση των ΕΛΠΕ με την Πετρόλα και την αύξηση της συγκέντρωσης της αγοράς, οι ελληνικές εταιρείες του χώρου πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τον ρόλο τους και τις στρατηγικές τους βλέψεις. Το ολιγοπώλιο στην διύλιση και οι στρεβλώσεις των τιμών λιανικής των πετρελαιοειδών, θα οδηγήσουν σε αυστηρότερη παρακολούθηση της αγοράς και παρεμβάσεις για την αύξηση του ανταγωνισμού και προστασία του καταναλωτή.
