Τα πρώτα δειλά βήματα εν μέσω οικονομικών προσδοκιών αλλά και οικολογικών αντιδράσεων κάνει η Ευρώπη για τη διαμόρφωση νομικού πλαισίου που θα καλύπτει την εξόρυξη σχιστολιθικού αερίου, βασική αιτία μετατροπής των ΗΠΑ από εισαγωγέα σε εξαγωγέα ενέργειας. Τι καταδεικνύει μελέτη του ΙΓΜΕ για το ΥΠΕΚΑ αναφορικά με τις προοπτικές του shale gas στην Ελλάδα. Ποιος είναι ο πυρήνας των ενστάσεων.
To σχιστολιθικό αέριο βρίσκεται σε αργιλικά σχιστολιθικά πετρώματα σε μεγάλο βάθος. Ειδικά γεωτρύπανα τρυπούν οριζόντια διοχετεύοντας χημικές ουσίες και νερό με άμμο. Η διαδικασία προκαλεί εκρήξεις και το πέτρωμα διαρρηγνύεται απελευθερώνοντας το αέριο.
Το shale gas στον κόσμο
Παραγωγή ενέργειας από εγκλωβισμένα αποθέματα φυσικού αερίου σε αργιλικά σχιστολιθικά πετρώματα με βαθιές γεωτρήσεις, ειδικότερα με τη μέθοδο του fracking, συναντά κανείς σήμερα σε χώρες όπως ο Καναδάς, η Πολωνία, η Τουρκία και φυσικά οι ΗΠΑ. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι την περίοδο 2005 - 2012 το ενεργειακό κόστος στην ΕΕ αυξήθηκε κατά 37% και στις ΗΠΑ μειώθηκε κατά 4%, με τις ευρωπαϊκές τιμές να είναι τουλάχιστον δύο φορές υψηλότερες από τις αμερικανικές.
Στην Ευρώπη επί της ουσίας αναβάλλεται η οποία ουσιαστική απόπειρα εξόρυξης, καθώς σε χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία και η Βουλγαρία διαπιστώθηκαν σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα συμπεριλαμβανομένης της μόλυνσης των υπογείων υδάτων καθώς και δυνητικές εκδηλώσεις σεισμικών φαινομένων. Άλλωστε, παρά το μεγάλο οικονομικό ενδιαφέρον γύρω από αυτήν τη μη συμβατική πηγή ενέργειας, δεν υπάρχει ολοκληρωμένο νομοθετικό πλαίσιο το οποία να καθορίζει τα θέματα της εξόρυξης και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων είτε σε κοινοτικό είτε σε εθνικό επίπεδο.
Η παραγωγή σχιστολιθικού αερίου εμφανίστηκε στις ΗΠΑ το 1818 για να διατηρηθεί υποτυπωδώς έως το τέλος του 1970, οπότε και άρχισε να κλιμακώνεται σταδιακά. Σήμερα, η μη συμβατική εκμετάλλευση του αερίου βρίσκεται σε έξαρση.
Τα νέα δεδομένα στην ΕΕ
Πολύ πρόσφατα η ΕΕ ανέλαβε την πρωτοβουλία να συστήσει κάποιες στοιχειώδεις αρχές για την αξιοποίηση του shale gas στην ευρωπαϊκή επικράτεια. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άνοιξε τον δρόμο της έρευνας και κατ’ επέκταση της αξιοποίησης στον τομέα του σχιστολιθικού αερίου σε όσες χώρες – μέλη το επιθυμούν, ωστόσο, προτάσσοντας τη διασφάλιση της προστασίας του περιβάλλοντος.
Με δεδομένες τις ελλείψεις της ΕΕ στον τομέα του shale gas, σε επίπεδο στρατηγικού σχεδιασμού, αξιολόγησης των υπόγειων κινδύνων, ακεραιότητας των φρεάτων και δέσμευσης των εκπομπών μεθανίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να θεσπίσει ένα πρώτο πλαίσιο με απώτερο σκοπό τόσο την εξασφάλιση ίσων όρων ανταγωνισμού, όσο και την προστασία των τοπικών κοινωνιών απέναντι σε πιθανούς κινδύνους.
Ο Ευρωπαίος Επίτροπος Ενέργειας Γκίντερ Έτινγκερ έχει χαρακτηρίσει το σχιστολιθικό αέριο ως ευκαιρία η οποία δεν πρέπει να χαθεί για την Ευρώπη.
Οι προοπτικές στην Ελλάδα
Μετά από εντολή του υπουργού Περιβάλλοντος Γιάννη Μανιάτη, το 2012 το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών διενήργησε εκτεταμένη έρευνα αναφορικά με τις προοπτικές του shale gas στην Ελλάδα, για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι «οι πιθανότητες εύρεσης εγκλωβισμένων αποθεμάτων φυσικού αερίου σε πετρώματα αργιλικών σχιστολίθων φαίνεται να είναι περιορισμένες, κυρίως λόγω της σχετικά μικρής ανάπτυξης των γεωλογικών λεκανών που είναι δυνατό να τα φιλοξενούν, καθώς και του έντονου τεκτονισμού που τις χαρακτηρίζει».
Σε αυτό το πλαίσιο, οι περιοχές με τις μεγαλύτερες πιθανότητες είναι οι εξής:
-
Θράκη (Αλεξανδρούπολη – Ορεστιάδα) και Λήμνος
-
Περιοχή Καβάλας – Πρίνου
-
Λεκάνη Αξιού – Θερμαϊκού
-
Δυτική Ελλάδα (Ήπειρος, Κατάκολο, Ακαρνανία)
-
Μεσοελληνική Αύλακα (Γρεβενά)
Στην έκθεση η οποία συνόδευσε την έρευνα η αντίστοιχη επιτροπή εκφράζει την άποψη ότι «σε ότι αφορά τις περαιτέρω εξειδικευμένες και απαιτούμενες έρευνες για τον εντοπισμό εγκλωβισμένων αποθεμάτων φυσικού αερίου σε αργιλικά σχιστολιθικά πετρώματα, αυτές θα πρέπει να ακολουθήσουν των ερευνών και προσπαθειών που γίνονται ή πρόκειται να γίνουν για τον εντοπισμό υδρογονανθράκων, αφού εν τω μεταξύ αναλυθούν τα υπάρχοντα στοιχεία από τις μέχρι σήμερα σχετικές έρευνες, να εκτιμηθούν οι κίνδυνοι και αβεβαιότητες και να ολοκληρωθεί το περιβαλλοντικό νομοθετικό (εθνικό και ευρωπαϊκό) πλαίσιο που απαιτείται για τέτοιες ιδιαίτερες πολυπαραμετρικές έρευνες».
Ο πυρήνας των αντιδράσεων
Η μελέτη του ΙΓΜΕ κάνει λόγο για δυσκολίες που απορρέουν από τον κίνδυνο μόλυνσης του υδροφόρου μέσω των εκτοξευόμενων χημικών υγρών κατά την εξόρυξη σχιστολιθικού αερίου, παράμετρος η οποία «χρήζει λεπτομερέστερης γεωλογικής έρευνας ως προς τη φυσική - τεκτονική κατάσταση των πετρωμάτων». Πάνω σε αυτήν τη βάση εκδηλώνονται οι αντιδράσεις τοπικών πληθυσμών σε δραστηριότητες εξόρυξης shale gas.
Με τη λογική των εφήμερων συγκριτικών πλεονεκτημάτων ο ένας θα συμπαρασύρει στον βυθό τον άλλον. Οι ΗΠΑ θα επιχειρούν με το φτηνό fracking να εκτοπίσουν από τις αγορές ευρωπαϊκά ή ιαπωνικά προϊόντα και οι ανταγωνιστές τους θα εξωθούνται να απαντήσουν με την ίδια ή και χειρότερη τεχνολογία.
Βαγγέλης Πισίας, Οικολόγοι Πράσινοι
Ο ομότιμος καθηγητής Διαχείρισης Υδατικών Πόρων του ΤΕΙ Αθηνών, υποψήφιος ευρωβουλευτής των Οικολόγων Πράσινων, Βαγγέλης Πισίας ρωτήθηκε από το naftemporiki.gr αν και πώς θεωρεί ότι μπορούν να «παντρευτούν» η παραγωγή σχιστολιθικού αερίου-πετρελαίου και η προστασία του περιβάλλοντος: «Απλώς δεν μπορούν. Εμείς, οι Οικολόγοι -Πράσινοι, δεν λέμε «όχι σε όλα» και δεν αρνούμαστε ότι υπάρχουν και αποτελεσματικές αντιρυπαντικές τεχνολογίες προληπτικού χαρακτήρα. Ωστόσο, η λογική «ρυπαίνω και μετά αντιρυπαίνω» είναι απολύτως επικίνδυνη και στην περίπτωση που εξετάζουμε έχει αποδειχθεί ότι η συμφιλίωση που αναφέρετε μπορεί να καταλήξει σε ολέθρια σχέση. Υπάρχουν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον, όταν σχεδιάζονται και εφαρμόζονται σωστά. Ας το πάρουμε απόφαση: αποτελούν για την ανθρωπότητα μονόδρομο».
Τα επιχειρήματα των υποστηρικτών
Απέναντι στις αντιδράσεις αναφορικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της εξόρυξης του σχιστολιθικού αερίου με τη μέθοδο της «υδραυλικής διάρρηξης», εκπρόσωποι εταιρειών οι οποίες δραστηριοποιούνται στο αντικείμενο στέκονται στις τεχνικές δυνατότητες περιορισμού του κινδύνου: «έχουμε τα μέσα να ρίξουμε τα ρίσκα στο ελάχιστο δυνατό».
Ο πρώην διευθύνων σύμβουλος της BP Tony Hayward έχει χαρακτηρίσει το σχιστολιθικό αέριο «game changer», δηλαδή καθοριστικό παράγοντα, ικανό να αλλάξει το παιχνίδι στα θέματα ενέργειας.
Οι υποστηρικτές της εκμετάλλευσης του shale gas θεωρούν ότι αυτή θα συνδράμει δραστικά την ενεργειακή ανεξαρτησία. Μελέτη του ΜΙΤ έχει καταδείξει ότι έως το 2020 οι ΗΠΑ θα μπορούν να καλύψουν τουλάχιστον το 40% (ενδεχομένως και το 50%) του παραγόμενου αερίου, ένα κύμα αισιοδοξίας το οποίο εξαπλώνεται και στην Ευρώπη. Σύμφωνα με την Ένωση Επιχειρήσεων Μεταποίησης των ΗΠΑ, η αξιοποίηση του σχιστολιθικού αερίου θα έχει δημιουργήσει 1 εκατομμύριο νέες θέσεις εργασίας στη χώρα έως το 2025. Την ίδια ώρα, αναλυτές εκτιμούν ότι το shale gas είναι σε θέση -όχι απαραίτητα να μειώσει αλλά τουλάχιστον- να σταματήσει την άνοδο των τιμών φυσικού αερίου.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ
[email protected]
