Η κατανάλωση τυποποιημένων έτοιμων φαγητών αυξήθηκε ταχύτατα μεταξύ 2000 και 2003, όπως προκύπτει από τη νέα κλαδική μελέτη της ICAP. Δεν φαίνεται ωστόσο να υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για την ανάπτυξη νέων παραγωγικών μονάδων· οι μεγαλύτερες παραγωγικές επιχειρήσεις ήδη προσανατολίζονται σε αγορές του εξωτερικού.
Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, αρκετές μονάδες ιδρύθηκαν τα τελευταία τρία χρόνια με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες και κύριο στόχο την τροφοδοσία (catering/food service), ενώ το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής τους καλύπτει υπεργολαβίες για λογαριασμό των μεγαλύτερων επιχειρήσεων τροφοδοσίας με τις οποίες έχουν συνάψει σχετικές συμβάσεις. Με το πέρας των Αγώνων εκτιμάται ότι υπάρχει κίνδυνος ορισμένες από αυτές να περιθωριοποιηθούν.
Έτοιμα φαγητά θεωρούνται εκείνα που δεν χρειάζονται περαιτέρω επεξεργασία ή προσθήκη υλικών εκτός από ψήσιμο ή ζέσταμα, τα οποία δίνουν λύση στην ανάγκη άμεσης σίτισης του καταναλωτή στο σπίτι ή και στον τόπο εργασίας και τα οποία αποτελούν πλήρη γεύματα. Τα έτοιμα φαγητά διακρίνονται σε ομάδες προϊόντων ανάλογα με τον τρόπο παρασκευής ή συντήρησής τους, αλλά και ανάλογα με τον τρόπο διάθεσης στα σημεία λιανικής πώλησης. Οι βασικές διακρίσεις των προϊόντων είναι: α) φαγητά σε θερμοκρασία περιβάλλοντος (am-bient foods) που περιλαμβάνουν τις κονσέρβες και τα αποξηραμένα, β) φαγητά ψυγείου και γ) φρεσκο-κατεψυγμένα φαγητά (fresh frozen).
Σύμφωνα πάντα με την έκθεση της ICAP, βασικός παράγοντας που επηρεάζει τη ζήτηση για έτοιμα φαγητά είναι η τάση για «λιγότερο ή γρηγορότερο μαγείρεμα στο σπίτι». Το φαινόμενο αυτό αποδίδεται κυρίως στις αυξημένες επαγγελματικές υποχρεώσεις των μελών της οικογένειας και στη γενικότερη επιτάχυνση των ρυθμών ζωής, ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα. Επιπλέον, η αύξηση του χρόνου εργασίας (συμπεριλαμβανομένου και του χρόνου μετακίνησης προς και από τον τόπο εργασίας) και η μεγαλύτερη επαγγελματική απασχόληση των γυναικών, καθιστούν οξύτερο το πρόβλημα της προετοιμασίας του καθημερινού φαγητού. Υπό τις συνθήκες αυτές, η μείωση του διαθέσιμου χρόνου συμβάλλει θετικά στη ζήτηση των νοικοκυριών για έτοιμο φαγητό, ανάγκη την οποία καλύπτουν τα συγκεκριμένα προϊόντα.
Ανταγωνιστικά προς τα εξεταζόμενα προϊόντα λειτουργούν οι υπηρεσίες παράδοσης φαγητού από εστιατόρια (delivery) και η ενίσχυση της παρουσίας των εστιατορίων τύπου snack-sandwich κοντά σε χώρους εργασίας, στοιχεία ενδεικτικά του βαθμού στον οποίο οι έντονοι ρυθμοί ζωής επηρεάζουν την ανάγκη για έτοιμο φαγητό. Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της ζήτησης διαδραματίζει και η εν γένει οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών. Πηγές της αγοράς θεωρούν ότι η άνοδος του διαθέσιμου εισοδήματος, σε συνδυασμό πάντα με τους προαναφερόμενους παράγοντες, συμβάλλει θετικά στην εξέλιξη της κατανάλωσης έτοιμου φαγητού.
Παρά το γεγονός ότι οι γενικοί κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες συνηγορούν στη διάδοση των έτοιμων φαγητών, σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες η αγορά αυτή βρίσκεται ακόμη σε χαμηλό στάδιο ανάπτυξης στην Ελλάδα για τους εξής λόγους: το υψηλό ποσοστό του κοινού που τρώει έξω από το σπίτι (καφέ, εστιατόρια, ταβέρνες, κλπ.) λόγω μεσογειακής κουλτούρας, οι στενοί οικογενειακοί δεσμοί που επηρεάζουν τις επιλογές σίτισης και η ανάπτυξη του «delivery» και της ταχείας εστίασης γενικότερα. Σύμφωνα με κλαδική μελέτη της ICAP, η αγορά εστίασης μέσω Αλυσίδων Καταστημάτων Γρήγορης Εξυπηρέτησης (delivery και fast food), διαμορφώθηκε περίπου σε εξαπλάσιο μέγεθος σε σχέση με την αγορά τυποποιημένων έτοιμων φαγητών (σε αξία) το 2002.
Στο διάστημα 2000-2003 το σύνολο της αγοράς τυποποιημένων έτοιμων φαγητών (σε αξία) παρουσιάζει μέση ετήσια άνοδο 22,4%. Όσον αφορά τις επιμέρους κατηγορίες, τη μεγαλύτερη μέση ετήσια άνοδο κατά το διάστημα 2000-2003 παρουσιάζουν τα φαγητά ψυγείου (53,3%). Ακολουθεί η κατηγορία κατεψυγμένων έτοιμων φαγητών με μέσο ετήσιο ρυθμό 33,5%. Και στις δύο περιπτώσεις οι εξελίξεις αυτές οφείλονται στην είσοδο επιχειρήσεων με νέα προϊόντα και πρωτοποριακές συσκευασίες από το 2002 και πέρα. Ακολουθεί η κατηγορία «ζεστή γωνιά» με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 16,3%. Η ανάπτυξη αυτής της κατηγορίας εξαρτάται από τις ιδρύσεις νέων καταστημάτων σούπερ μάρκετ, αλλά και από το είδος των καταστημάτων αυτών (μικρά, μεσαία, «υπέρ μάρκετ»). Η κατηγορία των έτοιμων φαγητών σε κονσέρβα παρουσιάζει μέση ετήσια άνοδο 12,3% στο διάστημα 2000-2003. Παρότι η κατηγορία αυτή είναι η πλέον ώριμη (μακρόχρονη παρουσία), η εισαγωγή μαγειρευτών φαγητών σε ασηπτικό πιατάκι και η διάδοση των τονο-γευμάτων σε κονσέρβα και σε ασηπτικό φακελάκι, συνέβαλαν σε άνοδο της κατανάλωσης. Στην κατηγορία των αποξηραμένων φαγητών παρατηρείται ελαφρά μείωση (μέσος ετήσιος ρυθμός -1,4%).
Η κατανομή της αγοράς τυποποιημένων έτοιμων φαγητών το 2003 είχε ως εξής: κονσέρβες 37,8%, κατεψυγμέ-να 36,7%, ψυγείου 13,2%, ζεστή γωνιά 10,2% και αποξηραμένα 2,2%. Τα ποσοστά των επιμέρους κατηγοριών έτοιμων φαγητών παρουσιάζουν σημαντική διαφοροποίηση σε σχέση με το 2000 και τούτο οφείλεται στην ανάπτυξη των κατεψυγμένων και των φαγητών ψυγείου, σε βάρος της κονσέρβας και των αποξηραμένων φαγητών.
Όσον αφορά το βαθμό συγκέντρωσης των μεριδίων αγοράς από επιμέρους επιχειρήσεις, 12 από τις μεγαλύτερες εταιρίες του κλάδου (εισαγωγικές και παραγωγικές), κάλυψαν ποσοστό της τάξης του 68% επί του συνόλου της αγοράς έτοιμων φαγητών (σε αξία) για το 2003.
Σύμφωνα με τις ισχύουσες συνθήκες και τάσεις, προβλέπεται άνοδος της αγοράς των έτοιμων φαγητών κατά περίπου 9%-10% για το 2004 και άνοδος της τάξης του 10% για το 2005 συνολικά (όλες οι κατηγορίες) βάσει αξίας. Παράγοντες του χώρου επισημαίνουν στροφή από τα κατεψυγμένα έτοιμα φαγητά στα προϊόντα ψυγείου (chilled), όπως άλλωστε συμβαίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη. Στην εξέλιξη αυτή συμβάλει η χρήση τροποποιημέ-νης ατμόσφαιρας στις συσκευασίες. Το μεγαλύτερο όφελος από αυτή την τάση (chilled έναντι frozen) θα έχουν οι επιχειρήσεις έτοιμων φαγητών με βάση το κρέας (κεφτεδάκια, παναρισμένα φιλέτα και κροκέτες από κοτόπουλο ή χοιρινό), σε αντίθεση προς τις επιχειρήσεις πίτσας ή φαγητών με βάση τη ζύμη στην οποία φαίνεται να κυριαρχεί η κατεψυγμένη μορφή.
Η μεγαλύτερη πρόκληση από πλευράς λιανεμπορίου και επιχειρήσεων τυποποιημένων έτοιμων φαγητών θα είναι η υποκατάσταση των γευμάτων τα οποία καταναλώνονται σε εστιατόρια γρήγορης εξυπηρέτησης και delivery με τα εν λόγω προϊόντα, επιστρατεύοντας εντατική ενημέρωση του κοινού και διευρύνοντας τη γκάμα με συνταγές και προτάσεις που έχουν απήχηση σε ένα ευρύτερο ηλικιακό και κοινωνικό κοινό.
