Η μακροοικονομική σταθερότητα, η ολοκλήρωση των ιδιωτικοποιήσεων με αύξηση της ξένης συμμετοχής και οι πρωτοβουλίες για την ενίσχυση των προληπτικών και εποπτικών κανόνων, της τραπεζικής διακυβέρνησης και της πειθαρχημένης λειτουργίας των αγορών συμβάλουν στην περαιτέρω επέκταση του τραπεζικού τομέα στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Αυτό επισημαίνεται, μεταξύ άλλων, στο τρίτο τεύχος για το 2003 του "South Eastern Europe and Mediterranean Emerging Market Economies Bulletin" της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος. Η εν λόγω έρευνα εντάσσεται στο πλαίσιο του γενικότερου ενδιαφέροντος της Εθνικής Τράπεζας για επέκταση των δραστηριοτήτων της στην ευρύτερη περιοχή και ανάδειξή της σε περιφερειακή δύναμη.
Οι τράπεζες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, όπως αναφέρεται στην έρευνα της Εθνικής, έχουν μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης καθώς πρόκειται να ωφεληθούν από:
-Αυξανόμενη ροπή προς αποταμίευση καθώς οι οικονομίες θα γίνονται πιο εύρωστες και ο τραπεζικός τομέας θα σταθεροποιείται και σταδιακή εισαγωγή πιο σύνθετων προϊόντων όπως τα αμοιβαία κεφάλαια –τα οποία αυξάνουν τα έσοδα από προμήθειες – και, σε μεταγενέστερο στάδιο, τα συνταξιοδοτικά ταμεία και άλλα ασφαλιστικά προϊόντα.
-Αυξανόμενη ζήτηση για δάνεια καθώς τα πραγματικά επιτόκια δανεισμού έχουν μειωθεί από ένα μέσο 13% στα τέλη του 1998 σε 10% στα μέσα του 2002. Τα μειούμενα πραγματικά επιτόκια θα είναι ο κύριος μοχλός ανάπτυξης της σχετικά υποανάπτυκτης λιανικής πίστης, η οποία τώρα αντιπροσωπεύει το 15% περίπου της συνολικής πίστης (ή 3% περίπου του AEΠ).
-Αυξημένη ζήτηση για τραπεζικές υπηρεσίες ως αποτέλεσμα της ευκολότερης πρόσβασης στους πελάτες μέσω της χρήσης τραπεζικών καταστημάτων, ΑΤΜ και εναλλακτικών μορφών διανομής υπηρεσιών (διαδίκτυο και τηλεφωνική εξυπηρέτηση), και διεύρυνσης της γκάμας των προσφερόμενων προϊόντων.
-Αυξανόμενες επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες οι οποίες θα συμβάλουν στη βελτίωση των μεθόδων διαχείρισης κινδύνου και στη μείωση των λειτουργικών εξόδων των τραπεζών.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών, σύμφωνα πάντα με την έρευνα της Εθνικής, βελτιώθηκαν σημαντικά η ευρωστία και οι επιδόσεις των τραπεζικών συστημάτων των χωρών της ΝΑΕ. Η βελτίωση ήταν αποτέλεσμα της εφαρμογής μίας διαδικασίας αναμόρφωσης των τραπεζικών συστημάτων που περιλαμβάνει αναδιαρθρώσεις και ιδιωτικοποιήσεις τραπεζών του δημοσίου τομέα, κλείσιμο αφερέγγυων τραπεζών, διαγραφές δανείων σε καθυστέρηση, υιοθέτηση νέων προληπτικών και πιο αυστηρών εποπτικών κανόνων και, τέλος, είσοδο ξένων τραπεζών. Τα τραπεζικά συστήματα των χωρών της ΝΑΕ ρυθμίζονται και εποπτεύονται σχετικά καλά, έχουν υψηλή κεφαλαιοποίηση, είναι αρκετά κερδοφόρα και έχουν επαρκή ρευστότητα.
Όμως, το επίπεδο της χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης, παραμένει, παρά τη βελτίωσή του, πολύ χαμηλό σε σχέση με το αντίστοιχο των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (ΚΑΕ). Η περαιτέρω βελτίωση της χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης είναι καθοριστική για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη των τραπεζών και απαραίτητη για την ενίσχυση της προσπάθειας εξασφάλισης υψηλών και διατηρήσιμων ρυθμών ανάπτυξης των οικονομιών. Για το σκοπό αυτό, οι τράπεζες πρέπει να εισαγάγουν πιο σύγχρονες πρακτικές και συστήματα, ειδικά όσον αφορά τη διαχείριση κινδύνων.
Ισχυρή η παρουσία των ελληνικών τραπεζών στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης
Σύμφωνα με την έρευνα της Εθνικής, το άνοιγμα των χρηματοοικονομικών αγορών των χωρών της Νοτιανατολικής Ευρώπης στα τέλη της δεκαετίας του 1990 προσείλκυσε διεθνές ενδιαφέρον λόγω του μεγέθους τους και των επενδυτικών ευκαιριών που παρουσίαζαν. Για ορισμένους ξένους επενδυτές επρόκειτο για άλλη μία αναδυόμενη αγορά, μαζί με τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, της Λατινικής Αμερικής και της Ασίας, προς αναζήτηση υψηλών αποδόσεων.
Για επενδυτές με περιορισμένη δυνατότητα επέκτασης στις εγχώριες αγορές (δυτικοευρωπαϊκά τραπεζικά συστήματα) επρόκειτο για στρατηγικής σημασίας προορισμό. Από το 2000, η παρουσία των ξένων τραπεζών ενισχύθηκε περαιτέρω εξαιτίας της σημαντικής βελτίωσης της πολιτικής και οικονομικής κατάστασης των χωρών αυτών, της υιοθέτησης συνετών μακροοικονομικών πολιτικών και της προόδου στον τομέα των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Οι αναπτυσσόμενοι τραπεζικοί τομείς των χωρών της ΝΑΕ έχουν προσελκύσει επενδύσεις από τραπεζικούς ομίλους κυρίως της Ιταλίας, της Ελλάδας, της Αυστρίας, της Γερμανίας, της Γαλλίας και, μεταξύ άλλων, της Τουρκίας. Οι ελληνικές τράπεζες επέκτειναν τις δραστηριότητές τους στις γειτονικές χώρες ώστε να επωφεληθούν από την πολιτισμική και γεωγραφική εγγύτητα αλλά και για να ακολουθήσουν την γενικότερη επέκταση των ελληνικών βιομηχανικών και εμπορικών επιχειρήσεων. Ειδικότερα, οι ελληνικές τράπεζες αντιμετώπισαν τις χώρες της ΝΑΕ ως φυσική επέκταση της μητρικής τους αγοράς.
Ακολούθησαν, στο σημείο αυτό, το παράδειγμα των σκανδιναβικών τραπεζών, οι οποίες αντιμετώπισαν τα κράτη της Βαλτικής ως μέρος της φυσικής τους αγοράς και σήμερα κατέχουν τη σημαντικότερη επενδυτική θέση στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών των αντίστοιχων χωρών. Στην περίοδο 1990-2002 οι ελληνικές επενδύσεις στις χώρες της ΝΑΕ προσεγγίζουν τα 5 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ ο τραπεζικός τομέας των χωρών αυτών έχει απορροφήσει το ένα πέμπτο περίπου του συνόλου (σχεδόν 2% του συνολικού ενεργητικού των χωρών της ΝΑΕ).
Κατά το 2002 οι μεγαλύτεροι ελληνικοί τραπεζικοί όμιλοι (Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος, Αlpha Bank, Τράπεζα Πειραιώς και EFG Eurobank Ergasias) ήλεγχαν 13 τράπεζες και 4 προμηθευτές χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, οι οποίοι μαζί με 22 καταστήματα αριθμούσαν συνολικά 528 μονάδες και απασχολούσαν 6.500 άτομα περίπου.
