Η πρωτοβουλία ΗΠΑ και Ε.Ε. να επιδιώξουν συμφωνία για τη δημιουργία ζώνης ελεύθερου εμπορίου κορυφώνει αναμφισβήτητα την τάση για διμερείς διαπραγματεύσεις, που έχει γίνει αισθητή τα τελευταία έτη, μετά την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων στο πλαίσιο του Γύρου της Ντόχα. Πρόκειται για το πιο φιλόδοξο εγχείρημα από την εποχή ίδρυσης του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) το 1995, περικλείοντας το ήμισυ της παγκόσμιας εμπορικής παραγωγής και το 1/3 των διεθνών εμπορικών συναλλαγών.
Εάν οι δύο πλευρές καταλήξουν τελικά σε συμφωνία, θα αλλάξει εντυπωσιακά ο χάρτης του παγκόσμιου εμπορίου, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της παγκόσμιας οικονομίας με συνολικό πρόσθετο ετήσιο εισόδημα για την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ πάνω από 150 δισ. ευρώ, καθώς και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Με τις ΗΠΑ, την Κίνα, την Ε.Ε. να αποτελούν τους μεγαλύτερους εμπορικούς παίκτες του πλανήτη, η αξία του παγκόσμιου εμπορίου έφθασε το 2011 τα 13,6 τρισ. ευρώ, ξεπερνώντας το προηγούμενο ρεκόρ των 11 τρισ. ευρώ του 2008. Η Ε.Ε. εξήγαγε αγαθά αξίας 260,6 δισ. ευρώ στις ΗΠΑ το 2011, ενώ οι εξαγωγές των ΗΠΑ προς την Ε.Ε. ανήλθαν στα 184,2 δισ. ευρώ. Οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ε.Ε. με συναλλαγές αγαθών αξίας 447,799 δισ. ευρώ το 2011, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat.
Αυτό που επιδιώκουν τώρα οι μεγάλοι εμπορικοί παίκτες του πλανήτη είναι διμερείς και τοπικές προτιμησιακές συμφωνίες που να εξυπηρετούν πρόσκαιρα τα στενά συμφέροντά τους. Οι συνεχείς αποτυχίες κατάληξης σε συμφωνία του Γύρου Ντόχα, που άρχισε πριν περίπου από 10 έτη, δείχνει την έλλειψη αποφασιστικότητας των ηγετών των 157 κρατών-μελών του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) να αποδεχτούν τα οφέλη νέων κανόνων στο Πολυμερές Εμπορικό Σύστημα, όπως το άνοιγμα σε νέες αγορές στη γεωργία, στη μεταποίηση και στις υπηρεσίες, βοηθώντας τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη.
Πιέζουν οι επιχειρήσεις
Σήμερα, οι παγκόσμιες εμπορικές διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε κρίση και οι επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα στις ΗΠΑ πιέζουν έντονα τις κυβερνήσεις να επιστρέψουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Οι διάφορες διμερείς συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου, οι διαπραγματεύσεις ελεύθερου εμπορίου στην περιοχή Ασίας/Ειρηνικού και η προσπάθεια των ΗΠΑ και της Ε.Ε. να αρχίσουν διαπραγματεύσεις για την επίτευξη μιας διατλαντικής συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου μέχρι τον Ιούνιο υπογραμμίζουν ακριβώς την ανάγκη για νέους κανόνες ικανούς να άρουν τα εμπόδια στο εμπόριο.
Τα πλεονεκτήματα
Επειτα από μια εικοσαετία αφότου συζητήθηκε για πρώτη φορά η σχετική ιδέα, σε λίγους μήνες θα αρχίσουν επισήμως οι διαπραγματεύσεις για μια συμφωνία ελευθέρου εμπορίου μεταξύ Ε.Ε. και ΗΠΑ. Οι μέσοι δασμοί μεταξύ των δύο πλευρών είναι ήδη χαμηλοί, οπότε τα πλεονεκτήματα μιας συμφωνίας θα προκύψουν από την εναρμόνιση κανονισμών, έτσι ώστε ένα εγκεκριμένο στην Ευρώπη προϊόν ή υπηρεσία να μπορεί κατευθείαν να πωληθεί στις ΗΠΑ και το αντίστροφο.
Η άρση των εμποδίων στις εμπορικές συναλλαγές θα μπορούσαν να ευνοήσει τις επενδύσεις στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, οι οποίες μέχρι στιγμής υπολογίζονται σε 1,9 τρισ. δολάρια (1,43 τρισ. ευρώ) από αμερικανικές επιχειρήσεις και 1,6 τρισ. δολάρια (1,20 τρισ. ευρώ) από επιχειρήσεις της Ε.Ε.
Μια συμφωνία για τη δημιουργία ζώνης ελευθέρου εμπορίου μεταξύ Ε.Ε. - ΗΠΑ θα μπορούσε να αυξήσει την οικονομική παραγωγή της Ευρώπης κατά 86 δισ. ευρώ ετησίως, ποσό που ισοδυναμεί με το 0,5 του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της Ε.Ε. και την αμερικανική οικονομία κατά 65 δισ. ευρώ ή 0,4% του ΑΕΠ έως το 2027.
Επιπλέον, μια ζώνη ελευθέρου εμπορίου θα απομάκρυνε σχεδόν το σύνολο των δασμών στο διατλαντικό εμπόριο γεωργικών και βιομηχανικών προϊόντων, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της οικονομικής παραγωγής κατά 136 δισ. ευρώ μέσα στην επόμενη πενταετία, σύμφωνα με εκτιμήσεις του αμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου.
Δημόσιες προμήθειες
Παράλληλα, θα οδηγούσε στο άνοιγμα της αγοράς δημοσίων προμηθειών. Η Ε.Ε. υπολογίζει ότι οι επιχειρήσεις που εξαρτώνται από τις δημόσιες προμήθειες αντιστοιχούν στο 25% του ΑΕΠ και σε 31 εκατ. θέσεις εργασίας. Η εναρμόνιση των κανονισμών στους τομείς χημικών, αυτοκινήτων, φαρμακευτικών προϊόντων και ιατρικών συσκευών αποτελεί ακόμη ένα από τα πλεονεκτήματα της δημιουργίας ζώνης ελευθέρου εμπορίου.
Ανοιγμα στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις
ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ
Από τα τέλη της δεκαετίας του '90 η Ευρωπαϊκή Ενωση άρχισε τις διαπραγματεύσεις για διμερείς συμφωνίες απελευθέρωσης του εμπορίου, στρέφοντας αρχικά το βλέμμα στη Λατινική Αμερική και την Αφρική. Τα πρώτα αποτελέσματα ήρθαν στις αρχές της επόμενης δεκαετίας, δίνοντας το έναυσμα για την εντατικοποίηση των προσπαθειών. Από τα μέσα της δεκαετίας του 2000 και ειδικά τα τελευταία τέσσερα χρόνια, αναγνωρίζοντας τις τεράστιες προοπτικές, που προσφέρουν οι ταχέως αναπτυσσόμενες αγορές της Ασίας, η Ε.Ε. έστρεψε το ενδιαφέρον της και προς Ανατολάς, χωρίς ωστόσο να ανακόψει τις προσπάθειες για συμμαχίες με τις αγορές της αμερικανικής ηπείρου.
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Εurostat (2011), οι 27 της Ενωσης εξάγουν ετησίως προς τον υπόλοιπο κόσμο αγαθά αξίας άνω των 1,531 τρισ. ευρώ, ενώ εισάγουν αγαθά περίπου 1,685 τρισ. ευρώ, με αποτέλεσμα το συνολικό εμπόριο αγαθών να προσεγγίζει τα 3,217 τρισ. ευρώ. Αν και δεν υπάρχουν συγκεντρωτικά στοιχεία για το εμπόριο υπηρεσιών, εκτιμάται ότι με την προσθήκη του το παραπάνω ποσό σχεδόν διπλασιάζεται.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπολογίζει ότι μέσα στην επόμενη διετία το 90% της παγκόσμιας ζήτησης θα παράγεται εκτός Ε.Ε. Αυτό σημαίνει ότι είναι πολύ σημαντικό να επιτευχθούν συμφωνίες, που θα ανοίξουν τις αγορές ξένων χωρών σε ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Εκτιμάται ότι εάν ολοκληρώνονταν αύριο οι διμερείς διαπραγματεύσεις, που βρίσκονται σε εξέλιξη (χωρίς να υπολογίζονται αυτές με τις ΗΠΑ, που έχουν ανακοινωθεί, αλλά δεν έχουν αρχίσει) το όφελος για την οικονομία της Ε.Ε. θα ήταν 275 δισ. ευρώ ή 2,2% του ΑΕΠ της, γεγονός το οποίο θα αντιστοιχούσε στην προσθήκη μιας οικονομίας μεγέθους ανάλογου με της Αυστρίας. Σημαντικά θα ήταν τα αποτελέσματα και στο πεδίο της απασχόλησης, καθώς δημιουργούνταν τουλάχιστον 2,2 εκατ. νέες θέσεις εργασίας, σε μια περίοδο κατά την οποία η ανεργία καλπάζει
Εξέλιξη διαπραγματεύσεων
Στα τέλη του περασμένου έτους δόθηκε το πράσινο φως για έναρξη των διαπραγματεύσεων με την Ιαπωνία, για μια συμφωνία η οποία θα μπορούσε να αυξήσει τις εξαγωγές της Ενωσης προς την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη κατά 1/3 και να προσφέρει 400.000 θέσεις εργασίας. Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκονται διαπραγματεύσεις με την Ινδία, τη Μαλαισία, το Βιετνάμ, τις χώρες του Αραβικού Κόλπου, τον Καναδά και τις χώρες της Αφρικής και της Καραϊβικής. Πρόσφατα ολοκληρώθηκαν επιτυχώς οι συνομιλίες με τη Σιγκαπούρη, χωρίς ωστόσο να έχει ακόμη τεθεί σε ισχύ η συμφωνία, η οποία και προσφέρει σημαντικές δυνατότητες στο μέτωπο των υπηρεσιών αγαθών. Τα τελευταία χρόνια έχουν επίσης υπογραφεί, χωρίς να έχουν ακόμη εφαρμοστεί, συμφωνίες με την Κεντρική Αμερική (Κόστα Ρίκα, Γουατεμάλα, Ονδούρα, Ελ Σαλβαδόρ, Νικαράγουα και Παναμάς), με το Περού, την Κολομβία και την Ουκρανία. Σε ισχύ βρίσκονται διμερείς συμφωνίες με τη Νότιο Αφρική, τη Νότιο Κορέα, το Μεξικό και τη Χιλή.
Εναρμόνιση των κανονισμών
Σχεδόν το 40% των αυτοκινήτων που εξάγονται από την Ε.Ε. έχει προορισμό την αμερικανική αγορά. Η εναρμόνιση των κανονισμών σε τομείς όπως προδιαγραφές ασφαλείας, διαδικασίες πιστοποίησης και περιβαλλοντικοί κανονισμοί, που ισχύουν για ανταλλακτικά μέρη, θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην εξοικονόμηση έως και 12 δισ. ευρώ ετησίως για την Ε.Ε. και 1,6 δισ. ευρώ για τις ΗΠΑ. Οι κοινοί κανονισμοί για το περιεχόμενο που αναγράφεται στις ετικέτες φαρμάκων και η αναγνώριση των εγκεκριμένων φαρμάκων μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε. θα μπορούσε να οδηγήσει σε 2,2 δισ. ευρώ ετησίως για τους φαρμακευτικούς τομείς ΗΠΑ και Ευρώπης.
