Η δραστηριότητα του κατασκευαστικού κλάδου το τρέχον έτος διαμορφώνεται σε χαμηλά επίπεδα, με τους κυριότερους παράγοντες της πτώσης να εντοπίζονται στη μείωση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) και στην υποχώρηση της οικοδομικής δραστηριότητας.
Όπως αναφέρεται σε πρόσφατη μελέτη της Hellastat A.E. που αναλύει τον κλάδο των κατασκευών, το ΠΔΕ το 2009 αναμένεται να διαμορφωθεί σε ¤8,8 δισ., έναντι ¤9,3 δισ. το προηγούμενο έτος (-10,1%). Το επίπεδο αυτό μεταφράζεται σε περίπου 3,2% του ΑΕΠ, ποσοστό που αποτελεί το χαμηλότερο μετά το 1996.
Επίσης, το πρώτο εξάμηνο του 2009 προκηρύχθηκαν 156 δημοπρασίες δημοσίων έργων μεγάλου μεγέθους (προϋπολογισμού άνω των ¤2 εκ.), έναντι 142 για το αντίστοιχο χρονικό διάστημα του 2008. Ωστόσο ο αριθμός αυτός είναι σαφώς χαμηλότερος από τα έργα που δημοπρατήθηκαν τα πρώτα εξάμηνα των προηγούμενων ετών (π.χ. 201 το 2007 και 381 το 2006).
Η οικοδομική δραστηριότητα μετά το 2005 σημειώνει αδιάκοπη πτώση, υποχωρώντας το πρώτο εξάμηνο του 2009 κατά 15,6% σε όρους αδειών έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2008. Η πτώση αυτή μεταφράζεται σε κάμψη 25,8% της συνολικής επιφάνειας και 26,5% του οικοδομικού όγκου.
Η υποχώρηση της οικοδομής οφείλεται στη σημαντική άνοδο του κόστους ανέγερσης, στις αυξημένες τιμές των οικοδομικών υλικών, στην επιβράδυνση του ρυθμού επέκτασης της στεγαστικής πίστης, καθώς και στο μεγάλο απόθεμα κατοικιών (περίπου 170.000) που παραμένουν απούλητες.
Η λήψη στεγαστικών δανείων έχει καταστεί πιο δυσχερής σε σχέση με το παρελθόν, αφού οι τράπεζες θέτουν πλέον αυστηρότερες προϋποθέσεις. Το δεύτερο τρίμηνο του 2009 ο ρυθμός επέκτασης της στεγαστικής πίστης μειώθηκε σε 6% σε ετήσια βάση, έναντι 8,7% το προηγούμενο τρίμηνο και πολύ μεγαλύτερων ρυθμών κατά τη διάρκεια του 2008.
Προβλήματα
Σε αυτό το αρνητικό κλίμα ο κλάδος εμφανίζει μονομερή ανάπτυξη, καθώς ευνοημένοι εμφανίζονται οι επικεφαλείς εγχώριοι όμιλοι. Οι μεγαλύτεροι εργολήπτες έχουν τη δυνατότητα συμμετοχής σε έργα μεγάλης κλίμακας, εδραιώνοντας έτσι τα μερίδια αγοράς τους και διατηρώντας τα ανεκτέλεστα υπόλοιπά τους σε υψηλά επίπεδα. Παράλληλα απολαμβάνουν του πλεονεκτήματος της πιο ευχερούς πρόσβασης σε τραπεζική χρηματοδότηση, καθώς έχουν καλύτερη πιστοληπτική ικανότητα.
Αντιθέτως, οι ΜΜΕ αναλαμβάνουν έργα σαφώς μικρότερης κλίμακας, μην έχοντας στις περισσότερες περιπτώσεις τη δυνατότητα να συμμετάσχουν στους διαγωνισμούς του Δημοσίου, με αποτέλεσμα οι πιθανότητες επιβίωσής τους να υποβαθμίζονται.
Επίσης, σύμφωνα με την Hellastat και τα στελέχη του κλάδου με τα οποία συνεργάστηκε για την καταγραφή των προβλημάτων, αυτά επικεντρώνονται στα ακόλουθα:
- η παροχή υψηλών εκπτώσεων κατά τη διαδικασία ανάληψης των έργων,
- τα χαμηλά και αμετάβλητα για πολλά χρόνια επίπεδα των κρατικών τιμολογίων,
- η έμφαση στη δημοπράτηση έργων μεγάλου μεγέθους,
- οι μεγάλες καθυστερήσεις του δημόσιου τομέα για την αποπληρωμή έργων που έχουν εκτελεστεί, γεγονός που ωθεί τους εργολήπτες σε σημαντική δανειακή επιβάρυνση,
- το υψηλό κόστος τραπεζικού δανεισμού, το οποίο πλήττει ιδιαίτερα τις μικρότερες εταιρείες,
- το συνεχώς αυξανόμενο κόστος των οικοδομικών υλικών, ιδιαίτερα κατά το 2008,
- το αναχρονιστικό και αναποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο ανάθεσης δημοσίων έργων.
Οι ανωτέρω τάσεις έχουν σαν συνέπεια την έξοδο πολλών επιχειρήσεων από τον κλάδο, φαινόμενο ιδιαίτερα έντονο στους μικρότερου μεγέθους εργολήπτες (κυρίως ατομικές εταιρείες).
Παράλληλα, όσες επιχειρήσεις παραμένουν στην αγορά αναγκάζονται να προβαίνουν σε περικοπές προσωπικού, με συνέπεια την αύξηση της ανεργίας στον κλάδο.
Η μειωμένη δραστηριότητα, σε συνδυασμό με τα οικονομικά προβλήματα των εταιρειών, πιθανολογείται ότι θα εντείνει το κύμα πτωχεύσεων, ενώ εκτιμάται ότι ακόμα και επιχειρήσεις που κατέχουν πτυχία 7ης και 6ης τάξης θα υποβαθμιστούν, καθώς δεν θα ικανοποιούν τα οικονομικά κριτήρια των συγκεκριμένων πτυχίων.
Προοπτικές – Προτάσεις
Οι αναλυτές της Hellastat καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι ελπίδες του κλάδου για αναθέρμανση εναπόκεινται στους πόρους Δ ΚΠΣ. Σημαντικό μέρος των κονδυλίων αναμένεται ότι θα αξιοποιηθεί μέσω των συμπράξεων.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει προκαλέσει και η πρόθεση της νέας κυβέρνησης για αλλαγή του συστήματος ανάθεσης δημοσίων έργων, γεγονός που αποτελεί συλλογικό αίτημα του κατασκευαστικού κλάδου.
Σημαντική προοπτική αποτελεί και η περαιτέρω ενίσχυση της παρουσίας των ελληνικών ομίλων στο εξωτερικό και ιδιαίτερα σε Βουλγαρία και Ρουμανία, όπου –παρά την οικονομική κρίση- θα εισρεύσουν ευρωπαϊκά κονδύλια για έργα υποδομών.
Η μειωμένη δραστηριότητα ενδέχεται να αποτελέσει κατάλληλο έδαφος για νέο κύμα εξαγορών και συγχωνεύσεων, ενισχύοντας έτσι τη συγκέντρωση της αγοράς σε λίγους ομίλους μεγάλου μεγέθους.
Χρηματοοικονομική ανάλυση του κλάδου
Στη μελέτη της Hellastat αναλύονται οι οικονομικές καταστάσεις 1.611 επιχειρήσεων. Τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης συνοψίζονται στα εξής:
Ο Κύκλος Εργασιών του κατασκευαστικών εταιρειών του δείγματος το 2008 διαμορφώθηκε σε ¤8,19 δισ., έχοντας αυξηθεί κατά 20% από το προηγούμενο έτος.
Το 58,3% των εργοληπτών ενίσχυσε τις Πωλήσεις του 2007, με τη μέση μεταβολή ανά εταιρεία να διαμορφώνεται σε 9,7%.
Τα λειτουργικά αποτελέσματα του δείγματος το ανήλθαν σε ¤896,78 εκ., ενισχυμένα κατά 53,5% από την προηγούμενη χρήση. Επίσης, η άνοδος των ΚΠΦ ήταν αρκετά μικρότερη (+14,6%, στα ¤316,53 εκ.), ενώ η μέση άνοδος ανά εταιρεία σχηματίστηκε στο 12,5%.
Το μέσο περιθώριο μικτού κέρδους το 2008 αυξήθηκε οριακά σε 19,5%, εμφανίζοντας διαχρονική βελτίωση.
Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη βελτίωση της λειτουργικής επιβάρυνσης (ο αριθμοδείκτης του συνόλου των Λειτουργικών Εξόδων ως προς τις Πωλήσεις μειώθηκε σε 10,2%), οδήγησε στη μικρή άνοδο των περιθωρίων ΚΠΤΦΑ και ΚΠΦ σε 11,9% και 6,6% αντίστοιχα.
Η κεφαλαιακή μόχλευση το 2008 βελτιώθηκε οριακά σε 1,1 προς 1, ενώ οι Βραχυπρόθεσμες Υποχρεώσεις αποτέλεσαν σημαντικό ποσοστό του Κύκλου Εργασιών (59,6%).
Η γενική ρευστότητα σχηματίζεται διαχρονικά σε επίπεδα άνω του 1,50, φθάνοντας το 2008 στο 1,62. Οι υψηλές αυτές τιμές οφείλονται κυρίως στο υψηλό μέγεθος των Απαιτήσεων (30,4% του Ενεργητικού για το 2008), λόγω των καθυστερήσεων του Δημοσίου Τομέα για την τακτοποίηση των οφειλών προς τους εργολήπτες.
Αναφορικά με την πορεία των 13 εισηγμένων κατασκευαστικών ομίλων κατά το 2009, ο αθροιστικός Κύκλος Εργασιών τους το πρώτο 9μηνο του έτους διαμορφώθηκε στα ¤3,4 δισ., έχοντας αυξηθεί κατά 12,8% έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2008. Η βελτίωση όμως αυτή αποδίδεται στους 4 μεγαλύτερους ομίλους της αγοράς (Ελλάκτωρ, J&P Αβαξ, ΓΕΚ-Τερνα και Intrakat), ενώ ο Κύκλος Εργασιών των υπολοίπων μειώθηκε.
Επίσης, τα ΚΠΤΦΑ και ΚΠΦ των εισηγμένων υποχώρησαν κατά 13,8% και 11,2% αντίστοιχα, ενώ οι συνολικές υποχρεώσεις αυξήθηκαν κατά 7,1%, στα ¤6,24 δισ., καθώς μόνο 4 από τους 13 ομίλους μείωσαν την εξωτερική τους χρηματοδότηση.
