Από την έντυπη έκδοση
Του Θάνου Τσίρου
[email protected]
Δέκα οικονομικά μεγέθη «κλειδιά» θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό το κατά πόσο θα επιτευχθούν οι βασικοί στόχοι του 2023 για διατήρηση ικανοποιητικών ρυθμών ανάπτυξης αλλά και επιστροφή στα πρωτογενή πλεονάσματα.
Η Ελλάδα θέτει ως στόχο να ακολουθήσει διαφορετικό δρόμο από την υπόλοιπη Ευρώπη το 2023. Να διατηρήσει ρυθμό ανάπτυξης 2,1% τουλάχιστον, όταν μόνο για τις χώρες της Ευρωζώνης ο πήχης πέφτει στο 0,9% (και σε αρνητικά επίπεδα για αρκετές μεγάλες οικονομίες), αλλά και να επιστρέψει στα πρωτογενή πλεονάσματα ύστερα από τρία χρόνια. Για να επιτευχθούν οι δύο βασικοί στόχοι -κάτι που ήδη αμφισβητείται από ξένους οίκους, με τελευταίο τον οίκο Fitch ο οποίος βλέπει ύφεση και πρωτογενές έλλειμμα για το 2023 στην τελευταία του έκθεση- θα πρέπει τουλάχιστον 10 οικονομικά μεγέθη να κινηθούν εντός των προβλέψεων ή και καλύτερα από αυτές. Οι επενδύσεις στην οικονομία θα πρέπει να ξεπεράσουν τα 30 δισ. ευρώ, η συνολική κατανάλωση δεν θα πρέπει να υποχωρήσει κάτω από τα 180 δισ. ευρώ, ενώ τα τουριστικά έσοδα θα πρέπει να κινηθούν για δεύτερη διαδοχική χρονιά στα επίπεδα των 19-20 δισ. ευρώ.
Χρειαζόμαστε φυσικό αέριο φθηνότερο των 160 ευρώ/MWh κατ’ ανώτατο όριο και πετρέλαιο όχι ακριβότερο από 100 ευρώ το βαρέλι.
Οι τόκοι εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους δεν πρέπει να ξεπεράσουν τα 6,1 δισ. ευρώ παρά την αύξηση των επιτοκίων, ενώ τα φορολογικά έσοδα θα πρέπει να σκαρφαλώσουν πάνω από τα 56 δισ. ευρώ, αισθητά αυξημένα σε σχέση με το 2022.
Χρειάζεται επίσης νέα αποκλιμάκωση των κόκκινων δανείων παρά το γεγονός ότι θα ακριβύνει το κόστος εξυπηρέτησής τους, αλλά και να συγκρατηθούν οι δημόσιες δαπάνες κατά τουλάχιστον 3 δισ. ευρώ σε μια χρονιά κατά την οποία μπορεί να έχουμε δύο ή και τρεις εκλογικές αναμετρήσεις.
Τα 10 στοιχήματα για το 2023 που πρέπει να κερδίσει η χώρα προκειμένου να διαψευστούν οι «Κασσάνδρες» και να επιτευχθεί έστω προς το τέλος του έτους ο στόχος ανάκτησης της επενδυτικής βαθμίδας είναι οι εξής:
1. Οι επενδύσεις να φτάσουν στα 30 δισ. ευρώ.
Ένας από τους πιο φιλόδοξους στόχους της επόμενης χρονιάς: οι επενδύσεις -ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου- να αυξηθεί κατά 16%. Σε απόλυτους αριθμούς αυτό σημαίνει ότι ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου (χωρίς δηλαδή την όποια βοήθεια από τη μεταβολή των αποθεμάτων) να φτάσει στα 30 δισ. ευρώ, από περίπου 25-26 δισ. ευρώ που αναμένεται ότι θα είναι το κλείσιμο της φετινής χρονιάς. Το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων θα παραμείνει και το 2023 πάνω από τα 8 δισ. ευρώ, κάτι που θα συμβάλει αισθητά στην επίτευξη του στόχου. Επίσης, υπάρχουν οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης. Αν η φετινή χρονιά κλείσει στα επιθυμητά επίπεδα, τότε το 2023 θα ξεκινήσει με υπογεγραμμένες αλλά ανεκτέλεστες συμβάσεις της τάξεως των 5 δισ. ευρώ. Άρα στο κονδύλι των επενδύσεων μπορούν να προστεθούν -τόσα έχουν προϋπολογιστεί- 5,6 δισ. ευρώ από το πρόγραμμα «Ελλάδα 2.0». Βέβαια, ο στόχος των 30 δισ. ευρώ δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τις αμιγείς ιδιωτικές επενδύσεις, οπότε το κλίμα που θα επικρατήσει στην ελληνική οικονομία το 2023 αλλά και το ποιο θα είναι το κόστος του χρήματος θα είναι καθοριστικά στοιχεία. Σημαντικός θα είναι ο αντίκτυπος και της πορείας της οικοδομής.
2. Η κατανάλωση να μην πέσει κάτω από τα 178-180 δισ. ευρώ.
Ο παράγοντας «ελαστικότητα ζήτησης» θα παίξει καθοριστικό ρόλο όσον αφορά το ύψος της κατανάλωσης το 2023 τόσο από τον δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα. Ενώ στον δημόσιο τομέα είναι δρομολογημένη η μείωση προκειμένου να επιστρέψουμε στα πλεονάσματα, στον ιδιωτικό τομέα το μεγάλο στοίχημα είναι να μην υπάρξει αρνητική επίπτωση από τον πληθωρισμό. Η εκτίμηση για μέσο πληθωρισμό 3% θα έρθει ως συνέχεια του φετινού 9%, οπότε οι τιμές θα αναρριχηθούν σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα σε σχέση με τα σημερινά επίπεδα. Όσο μεγαλύτερες οι τιμές, τόσο περισσότερες οι πιθανότητες να πέσει η κατανάλωση. Ο προϋπολογισμός στηρίζεται στο ότι το 2023 θα κινηθούμε με οριακή αύξηση της τάξεως του 1,8%.
3. Τα τουριστικά έσοδα να φτάσουν ή να ξεπεράσουν τα 20 δισ. ευρώ.
Το 2022 εκτιμάται ότι θα κλείσει με έσοδα της τάξεως των 19-20 δισ. ευρώ από τον τουρισμό. Ένα λοιπόν ακόμη βασικό στοίχημα έχει να κάνει με το να διασφαλιστούν (τουλάχιστον) τα κεκτημένα και την επόμενη χρονιά. Ο βασικός παράγοντας ανησυχίας έχει να κάνει με την κατάσταση στην οποία θα βρίσκονται οι ευρωπαϊκές οικονομίες. Όταν αναμένεται περαιτέρω υποβάθμιση του στόχου για το 2023 στο όριο της ύφεσης και όταν ο δύσκολος χειμώνας για τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά ξεκινάει μόλις τώρα, είναι πιθανό να περιοριστεί είτε ο αριθμός των Ευρωπαίων τουριστών είτε -και- το διαθέσιμο budget τους.
4. Τα φορολογικά έσοδα να ανέλθουν στα 56,1 δισ. ευρώ.
Ο υψηλός πληθωρισμός αυξάνει τα φορολογικά έσοδα, αρκεί να μην καταγραφεί μεγάλη μείωση της κατανάλωσης ή «έκρηξη» της φοροδιαφυγής ως προσπάθεια αντιμετώπισης της ακρίβειας. Για το 2023, το οικονομικό επιτελείο εκτιμά ότι θα καταφέρει να αυξήσει περαιτέρω τα φορολογικά έσοδα, παρά τις μειώσεις συντελεστών, για μια σειρά από λόγους:
- Τη μη τιμαριθμική αναπροσαρμογή της κλίμακας που θα φέρει περισσότερο φόρο εισοδήματος μέσω της παρακράτησης καθώς θα αυξάνονται τα ονομαστικά εισοδήματα. Μεγάλες αυξήσεις αναμένονται κυρίως στους συνταξιούχους, αλλά και στους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό.
- Την αύξηση των εσόδων από τον ΦΠΑ, καθώς οι συντελεστές θα επιβάλλονται σε ολοένα και υψηλότερες τιμές.
- Την καταγραφή περισσότερων κερδών από τα νομικά πρόσωπα μέσα στο 2022.
-Την περαιτέρω αύξηση των ηλεκτρονικών πληρωμών που φαίνεται να φέρνει ικανοποιητικά αποτελέσματα σε επίπεδο εσόδων.
5. Οι τόκοι εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους να συγκρατηθούν στα 6,1 δισ. ευρώ.
Το κόστος δανεισμού της χώρας έχει ήδη αυξηθεί αισθητά, με το κονδύλι των τόκων να εκτιμάται ότι θα φτάσει στα 7 δισ. ευρώ για την κεντρική κυβέρνηση και στα 6,1 δισ. ευρώ σε επίπεδο φορέων γενικής κυβέρνησης (η διαφορά δικαιολογείται διότι υπάρχουν φορείς της γενικής κυβέρνησης που θα είναι πιστωτικοί σε τόκους). Είναι προφανές ότι αν ξεφύγει η κατάσταση όσον αφορά τις αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων (ήδη κινούμαστε στην περιοχή του 4,6%-4,7%, ενώ αυξάνεται και το κόστος των εντόκων γραμματίων) θα γίνει πιο δύσκολο να συγκρατηθεί το κονδύλι των τόκων ακόμη και αν η Ελλάδα έχει σταθερό κόστος δανεισμού για το χρέος της. Μέσα στο 2023 δρομολογούνται εκδόσεις 8-10 δισ. ευρώ πέραν των «γυρισμάτων» των εντόκων γραμματίων που σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις θα οδηγήσουν και σε υψηλότερο κόστος δανεισμού.
6. Το φυσικό αέριο να τιμολογείται κάτω από τα 160 ευρώ/MWh.
Οι προσπάθειες να μπει φρένο στην τιμή του φυσικού αερίου συνεχίζονται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και μέσα στην εβδομάδα θα υπάρξουν νέες εξελίξεις. Ήδη η τιμή του φυσικού αερίου έχει υποχωρήσει κάτω από τα 160 ευρώ/MWh, αλλά το ερώτημα είναι κατά πόσο θα σταθεροποιηθεί σε αυτά ή και σε χαμηλότερα επίπεδα. Το όριο των 160 ευρώ θεωρείται κρίσιμο, καθώς με αυτή ή και χαμηλότερη τιμή το ηλεκτρικό ρεύμα επιδοτείται και συγκρατείται στα σημερινά επίπεδα τιμών χωρίς να εμπλέκονται οι πόροι του κρατικού προϋπολογισμού. Ακόμη και το αποθεματικό του 1 δισ. ευρώ, που έχει μπει στην άκρη για να καλυφθούν οι όποιες υπερβάσεις, μπορεί να «προστατευθεί» για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα και να υπάρξει έτσι μια «ασπίδα» για πιθανές υπερβάσεις στο σκέλος των δαπανών από άλλα μέτωπα.
7. Ο αριθμός των απασχολουμένων να ξεπεράσει τα 4,1-4,2 εκατομμύρια και οι άνεργοι να περιοριστούν κάτω από τις 580.000.
Η συνέχιση της λειτουργίας των επιχειρήσεων παρά την έκρηξη του λειτουργικού κόστους θεωρείται κομβικής σημασίας, καθώς θα πρέπει να διασφαλιστούν οι θέσεις εργασίας. Ο προϋπολογισμός του 2023 έχει στηριχτεί στο ότι η ανεργία θα παραμείνει σχεδόν στα ίδια επίπεδα με αυτά του 2022, δηλαδή στην περιοχή του 12%-12,5%. Αυτό σημαίνει ότι ο αριθμός των απασχολουμένων πρέπει να παραμείνει πάνω από τα επίπεδα των 4,1-4,2 εκατομμυρίων και οι άνεργοι (με βάση τη μέτρηση της ΕΛΣΤΑΤ) να μην ξεπεράσουν τους τους 570.000-580.000.
8. Το πετρέλαιο να μην ξεπεράσει τα 100 δολάρια το βαρέλι.
Η επίπτωση της τιμής του πετρελαίου στην οικονομία θα είναι μεγαλύτερη από άλλες χρονιές, καθώς, προκειμένου να απομακρυνθούμε από το ρωσικό φυσικό αέριο, θα χρειαστεί «στροφή» και στο συγκεκριμένο καύσιμο.
9. Να επιτευχθεί μείωση των δημοσίων δαπανών κατά 3 δισ. ευρώ σε προεκλογική χρονιά
Η Ελλάδα έχει μπροστά της το ενδεχόμενο να γίνουν δύο ή και τρεις εκλογές μέσα στο 2023. Τα ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι σε προεκλογική χρονιά είναι πολύ δύσκολο να συγκρατηθούν οι δημόσιες δαπάνες, ενώ για το 2023 η κυβέρνηση έχει βάλει στόχο να συγκρατήσει τα έξοδα του κράτους κατά τρία ολόκληρα δισ. ευρώ. Για να συμβεί αυτό, έχει προβλεφθεί ότι οι μισθοί του Δημοσίου θα παραμένουν «παγωμένοι» παρά την αύξηση του πληθωρισμού (με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο δυσαρέσκειας), αλλά και ότι θα αποσυρθούν τα μέτρα στήριξης που εφαρμόστηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Επίσης, υπάρχει ο «βραχνάς» της ενέργειας που ανεβάζει τα έξοδα για τη θέρμανση των φορέων του Δημοσίου και ειδικά σχολείων, νοσοκομείων κ.λπ.
10. Να περιοριστούν τα κόκκινα δάνεια σε ποσοστό κοντά στο 5%.
H εξέλιξη των κόκκινων δανείων παρακολουθείται στενά από τους ελεγκτικούς οίκους και ο στόχος για την επόμενη χρονιά είναι το ποσοστό όχι μόνο να είναι μονοψήφιο αλλά να πλησιάσει όσο το δυνατόν πιο κοντά στο 5%. Υπάρχει όμως ένα ζήτημα: η αύξηση των επιτοκίων. Σε λίγα 24ωρα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα προχωρήσει στην τρίτη μεταβολή προς τα πάνω ανεβάζοντας το βασικό επιτόκιο στο 2%, ενώ είναι πολύ πιθανό αυτή η αύξηση να μην είναι η τελευταία για φέτος. Στην πράξη θα φανεί το κατά πόσο η νέα αύξηση των επιτοκίων θα προκαλέσει νέα γενιά ληξιπρόθεσμων δανείων, δεδομένου ότι είναι εκατοντάδες χιλιάδες οι δανειολήπτες, ειδικά στα στεγαστικά αλλά και στα επιχειρηματικά δάνεια, που σήμερα έχουν κυμαινόμενο επιτόκιο.
