Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
Με την οικονομική και πολιτική αβεβαιότητα να έχουν χτυπήσει «κόκκινο» και τα δεδομένα να αλλάζουν συνεχώς σε κάθε μέτωπο, η πιο συνετή στρατηγική για έναν επενδυτή είναι να κοιτάζει σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. H UBS σε νέα μεγάλη έκθεση, που παρουσίασε σήμερα σε call με δημοσιογράφους, περιγράφει τις τάσεις και τις προκλήσεις που καθορίζουν τις προοπτικές της οικονομίας και των αγορών. Η αύξηση του πληθυσμού, η γήρανση και η αστικοποίηση είναι τρεις καθοριστικές τάσεις που θα επιμείνουν μέσα στην επόμενη δεκαετία, καθώς είναι σχετικά ανθεκτικές στην πολιτικο- οικονομική αστάθεια. Στην εξίσωση όμως μπαίνουν και τρεις δυνάμεις ανατροπής: Η τεχνολογική εξέλιξη, οι κοινωνικές αλλαγές και οι περιορισμοί στους πόρους.
Οι προβλέψεις δεν είναι εύκολη υπόθεση και αυτό το έχουμε μάθει καλά τα τελευταία χρόνια. Πριν από έναν χρόνο για παράδειγμα υπολογίζαμε ότι το οριστικό τέλος της πανδημίας είναι κοντά χάρη στα εμβόλια κατά της Covid-19. Η δυναμική του νέου κορωνοϊού και των μεταλλάξεών του μας διέψευσε. Κανείς επίσης δεν μπορούσε να προβλέψει ότι θα έχουμε έναν πόλεμο διαρκείας στην καρδιά της Ευρώπης και μία ενεργειακή κρίση που θα εκτινάξει στα ύψη τον πληθωρισμό, θα φέρει επιθετικές αυξήσεις επιτοκίων και θα κάνει τους ειδικούς να προειδοποιήσουν την Ευρώπη για πολλούς σκληρούς χειμώνες.
«Αν και τα εμβόλια βοήθησαν να περιοριστούν οι νοσηλείες, τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα επέμειναν καθώς τα κύματα της Covid συνέχισαν να επηρεάζουν αρνητικά την παραγωγή ανά τον κόσμο. Με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ακόμη μία κρίση αναδύθηκε και προστέθηκε σε ένα ήδη δύσκολο οικονομικό περιβάλλον. Οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες έχουν αρχίσει να αυστηροποιούν τη νομισματική πολιτική γεγονός που επηρεάζει αρνητικά τις αποτιμήσεις των στοιχείων ενεργητικού, ενώ οι ανησυχίες για ύφεση έρχονται να επιδεινώσουν περαιτέρω το επενδυτικό κλίμα.
Όσον αφορά στη σημερινή επιθετική αύξηση των επιτοκίων από την ΕΚΤ, ο Πολ Ντόνοβαν, επικεφαλής οικονομολόγος της UBS, σχολίασε κατά το call: «Θα έχουμε μπροστά μας μία περίοδο έντονης μεταβλητότητας, δεν μπορούμε να το αποφύγουμε. Δεν κάνει μεγάλη διαφορά το αν η αύξηση των επιτοκίων του ευρώ θα ειναι 50 ή 75 μονάδων βάσης για το εάν θα έχουμε ομαλή ή απότομη προσγείωση της οικονομίας. Αυτό που έχει σημασία αν θα μπορέσει να σταθεροποιηθεί το εισόδημα των καταναλωτών πριν εξαντληθούν οι αποταμιεύσεις».
Αυτές οι κρίσεις οδηγούν τις επιχειρήσεις να αναθεωρούν τη στρατηγική παραγωγής και εφοδιασμού και τις κυβερνήσεις να να αλλάζουν την ενεργειακή πολιτική τους. Αυτό αναμένεται να οδηγήσει σε περισσότερες επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές και τεχνολογίες που αυξάνουν την ενεργειακή αποδοτικότητα. Παράλληλα οι υψηλές τιμές των τροφίμων (απόρροια του πολέμου στην Ουκρανία) θα οδηγήσουν σε επανεξέταση των δεδομένων και στον αγροτικό τομέα, προσφέροντας την ευκαιρία για την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών αλλά και την προώθηση της τοπικής παραγωγής. Στόχος όλων θα είναι βεβαίως η μικρότερη το δυνατόν εξάρτηση από εισαγωγές.
Γήρανση
Η γήρανση των κοινωνιών είναι μία από τις πιο εύκολες προβλέψεις που μπορεί κανείς να κάνει για το μέλλον. Οι δημογραφικές τάσεις των τελευταίων ετών δεν επηρεάστηκαν δραστικά ούτε καν από την πανδημία της Covid-19. Η UBS προβλέπει ότι σε λιγότερο από μία δεκαετία ο αριθμός των ανθρώπων άνω των 60 ετών θα υπερβαίνει εκείνον των ανθρώπων κάτω των 25 ετών στον ανεπτυγμένο κόσμο. Παρά το γεγονός ότι οι ειδικοί προειδοποιούν εδώ και χρόνια για αυτές τις εξελίξεις, οι κυβερνήσεις δεν φαίνεται να έχουν προετοιμαστεί επαρκώς. Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι υπάρχουν και παράγοντες που συνδέονται με τον τρόπο ζωής και τη διατροφή, αλλά και παράγοντες όπως η εγκληματικότητα και ο πόλεμος που μειώνουν το προσδόκιμο όριο ζωής σε κάποιες περιπτώσεις. Στις ΗΠΑ για παράδειγμα το προσδόκιμο όριο βρίσκεται σε πτώση εξαιτίας της χρήσης ναρκωτικών, παθήσεων που συνδέονται με την παχυσαρκία και τη χρήση των όπλων. Οι επενδυτές θα πρέπει να δουν ποιες είναι οι επιπτώσεις μίας γηρασμένης κοινωνίας. Η ανάπτυξη της ρομποτικής και της αυτοματοποίησης σε πολλούς κλάδους της οικονομίας είναι για παράδειγμα μία άμεση συνέπεια. Στο πολιτικό και κοινωνικο- οικονομικό πεδίο οι μεγαλύτερης ηλικίας ομάδες θα έχουν μεγαλύτερη επιρροή στην κάλπη, αλλά και αγοραστική δύναμη από τους νεότερους. Οι τελευταίοι μπορεί να αισθανθούν ότι τους αγνοούν, ότι μένουν στο περιθώριο.
Οι τάσεις
Αύξηση πληθυσμού
Μπορεί ο πληθυσμός να γηράσκει, αλλά συνεχίζει και να αυξάνεται σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρά την πτώση των ποσοστών των γεννήσεων σε αρκετές ανεπτυγμένες χώρες, το γεγονός ότι οι άνθρωποι ζουν περισσότερο σημαίνει ότι ο πληθυσμός της Γης πιθανότατα θα αυξηθεί σε σχεδόν 10 δισεκατομμύρια έως το 2050. Πρόκειται για αύξηση κατά 25% σε σχέση με τα σημερινά επίπεδα. Η ταχεία ανάπτυξη του πληθυσμού έχει ως αποτέλεσμα να οδηγούμαστε σε μία περιβαλλοντική 'πιστωτική ασφυξία", υπο την έννοια πως δανειζόμαστε πόρους από τις μελλοντικές γενιές για να ζήσουμε σήμερα. Αυτό βεβαίως δεν είναι βιώσιμο. Κάθε επτά εβδομάδες ο κόσμος πρέπει να ταΐζει επιπλέον 8,7 εκατομμύρια ανθρώπους- αριθμός που αντιστοιχεί στον πληθυσμό του Λονδίνου.
Αστικοποίηση
Οι άνθρωποι συνεχίζουν να μετακινούνται προς τα μεγάλα αστικά κέντρα, γεγονός που σημαίνει ότι μένουν λιγότεροι στην επαρχία και σε αγροτικές εργασίες. Ο πληθυσμός των πόλεων προβλέπεται να αυξηθεί κατά 78% έως το 2050, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Την τάση θα μπορούσαν να επιβραδύνουν τα πιο ευέλικτα μοντέλα εργασίας, δηλαδή η δυνατότητα και για εξ αποστάσεως εργασία που έλαβε ώθηση κατά την πανδημία. \
Οι παράγοντες ανατροπής
Τεχνολογία: Η τεχνολογική αλλαγή θα έχει σημαντικό αντίκτυπο σε κάθε πτυχή της ζωής και της οικονομίας τα επόμενα χρόνια. Θα αλλάξει ο τρόπος που επικοινωνούμε, που μεταφέρουμε αγαθά, θα προκύψουν νέες προκλήσεις, αλλά και νέες μεγάλες ευκαιρίες, που θα μας επιτρέψουν να υλοποιήσουμε πράγματα που έως τώρα μόνο ονειρευόμασταν. Τις ευκαιρίες που προσφέρει η τεχνολογία ακόμη και μέσα στις πιο δύσκολες καταστάσεις τις είδαμε σε έναν βαθμό κατά τη διάρκεια της πανδημίας με την "έκρηξη" στις ενάρξεις νέων μικρών επιχειρήσεων. Η αποδοτικότητα και η καινοτομία είναι τάσεις που είναι αναπόφευκτες. Το πώς ακριβώς όμως θα αντιδράσει σε αυτές η κοινωνία είναι δύσκολο να το προβλέψουμε με ακρίβεια.
Πόροι: Ο κόσμος χρησιμοποιεί μη ανανεώσιμους πόρους σε μη βιώσιμους ρυθμούς. Ζούμε με «πίστωση» και αυτό σημαίνει ότι κάποια στιγμή θα έρθει η ώρα να «πληρώσουμε» τον λογαριασμό. Ως αποτέλεσμα των περιορισμένων πόρων θα μπορούσαμε μακροπρόθεσμα να δούμε το βιοτικό επίπεδο να φθίνει. Ήδη οι περιβαλλοντικοί περιορισμοί θέτουν όρια στην ανάπτυξη του ΑΕΠ.
Κοινωνική αλλαγή: Σε περιόδους μεγάλων αλλαγών υπάρχουν πάντα εκείνοι που δεν μπορούν να προσαρμοστούν. Αυτή η ομάδα τείνει να είναι μεγαλύτερης ηλικίας, χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου και λιγότερα καλά αμειβόμενη. Η εκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει να διασφαλιστεί στο να συμβαδίσουν καλύτερα με την υπόλοιπη κοινωνία, να μην αισθανθούν ότι μένουν πίσω, ότι μένουν ξεχασμένοι. Αν υπάρξει αποτυχία σε αυτό το πεδίο, όσοι δεν προσαρμοστούν θα μπορούσαν να είναι οικονομικά αντιπαραγωγικοί, αλλά και να επηρεάσουν τις πολιτικές εξελίξεις. Μία κοινωνική αναταραχή τείνει να δίνει ώθηση σε ακραίες πολιτικές ομάδες. Τα μοτίβα φορολόγησης και δαπανών επίσης θα επηρεαστούν, με τις πολιτικές να ευνοούν ίσως περισσότερο τις μεγαλύτερες ηλικίες, πυροδοτώντας έτσι μία σύγκρουση γενεών. Ένα βάρος που θα μπορούσαν να κληρονομήσουν οι νεότεροι είναι το χρέος.
