Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
«Απολαύστε τον καλοκαιρινό ήλιο όσο μπορείτε, γιατί ένας σκληρός ρωσικός χειμώνας οδεύει προς την Ευρώπη», γράφει η ιστοσελίδα Politico. Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Economist, στο εξώφυλλό του, μας μεταφέρει στο εφιαλτικό σκηνικό μιάς αρκούδας (προφανώς ρωσικής», που ετοιμάζεται να επιτεθεί στην «κοκκινοσκουφίτσα» Ευρώπη, σε ένα παγωμένο δάσος, όπου αντί για δένδρα υπάρχουν κλειστοί αγωγοί φυσικού αερίου.
Στην Αυστρία άλλωστε-όπως γράφει η Die Presse, επικρατεί «πανικός γιατί σπανίζουν τα καυσόξυλα και οι πολίτες ζητούν άδεια από τις αρχές –τα λεγίομενα «πιστοποιητικά Klaubholz»- για να μπορούν να κόβουν ξύλα από τα δάση, για τις ξυλόσομπες, που έχουν γίνει ανάρπαστες. «Πολλοί Βιεννέζοι φοβούνται ότι ο Πούτιν θα διακοψει το φυσικό αέριο και αγοράζουν ξυλόσομπες», γράφει η αυστριακή εφημερίδα. Οσο για τη Γερμανία; Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Δικτύων προειδοποιεί: Το φυσικό αέριο θα είναι τουλάχιστον τρεις φορές πιο ακριβό.
«Ήταν ο σκληρός ρωσικός χειμώνας που σταμάτησε τον Ναπολέοντα», λέει ο πολιτικός επιστήμονας Ιβάν Κράστεφ,διευθυντής του Κέντρου Φιλελεύθερων Στρατηγικών, στη Σόφια. «Ήταν ο σκληρός ρωσικός χειμώνας που το 1941 σταμάτησε τον Χίτλερ. Τώρα η ιδέα του Πούτιν είναι να κάνει τον χειμώνα σκληρό στην Ευρώπη», προσθέτει ο Βούλγαρος πολιτικός επιστήμονας.
Ο πόλεμος φθοράς μπορεί να συνεχίζεται με αμείωτη ένταση στην Ουκρανία, αλλά οι επιπτώσεις του έχουν αρχίσει να γίνονται πολύ αισθητές σε όλή την Ευρώπη, με την δραματική αύξηση των τιμών της ενέργειας, αλλά και των τροφίμων, των φόβων για έλλειψη φυσικού αερίου τον χειμώνα και των ανησυχιών για την επερχόμενη ύφεση.Το ερώτημα είναι, σε ποιο βαθμό οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι έτοιμες να αντέξουν μια ρωσική οικονομική επίθεση; «Ως τεράστιος εξαγωγέας τροφίμων, λιπασμάτων, πετρελαίου και φυσικού αερίου, η Ρωσία μπορεί να πιέζει σημαντικά την ευρωπαϊκή οικονομία. Αυτό θα γίνει πιο έντονο, καθώς οι θερμοκρασίες θα πέφτουν και τα παγωμένα νοικοκυριά θα τρέχουν στις εταιρείες ενέργειας για να βρουν φυσικό αέριο», γράφει η Politico.
Τουλάχιστον 12 χώρες μέλη της ΕΕ αντιμετωπίζουν μερική ή ολική μείωση των προμηθειών ρωσικού φυσικού αερίου και θα αναγκαστούν να κηρύξουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Προς το παρόν βέβαια, τόσο η ΕΕ όσο και οι κυβερνήσεις, περιορίζονται στο να απευθύνουν εκκλήσεις στους πολίτες να μειώσουν εθελοντικά την κατανάλωση ενέργειας, μειώνοντας τη χρήση των κλιματιστικών, παρά το γεγονός ότι η Κεντρική Ευρώπη αντιμετωπίζει τον χειρότερο καύσωνα εδώ και δεκαετίες. Η Κομισιόν αναμένεται να προτείνει κάποια μέτρα στις 20 Ιουλίου, αλλά με βάση το προσχέδιο που διέρρευσε, θα πρόκειται απλά για προτάσεις μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας στα δημόσια κτίρια. Οι υπουργοί ενέργειας της ΕΕ θα συζητήσουν το σχέδιο της Κομισιόν σε έκτακτο συμβούλιο στις 26 Ιουλίου.
Μεγάλη ζημιά και στη Ρωσία
Με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να δείχνει έτοιμος να χρησιμοποιήσει ως «όπλα πολέμου», τα τρόφιμα, τα καύσιμα και τα λιπάσματα ,ενάντια στις δυτικές χώρες που εξοπλίζουν την Ουκρανία και επιβάλλουν κυρώσεις στη Μόσχα, τα πράγματα θα μπορούσαν να γίνουν γρήγορα χειρότερα. Σύμφωνα με τους ειδικούς της ΕΕ, οι απαγορεύσεις εισαγωγής προϊόντων χάλυβα από τη Ρωσία είχαν επίσης αρνητικές επιπτώσεις στην Ευρώπη, καθώς το 21% των εισαγωγών πριν από τον πόλεμο ήταν ρωσικής προέλευσης. Οι σχετικά υψηλές τιμές για το σιτάρι αυξήθηκαν μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής κατά 35%, για το καλαμπόκι από 15-25% και για το ηλιέλαιο περίπου 33%.
Η ΕΕ θεωρεί επίσης πιθανές περαιτέρω αυξήσεις τιμών λόγω της απαγόρευσης της ΕΕ στις εισαγωγές ξυλείας και ευγενών αερίων από τη Ρωσία. Σύμφωνα με τους ειδικούς, το εμπάργκο στα ευγενή αέρια, όπως το νέον, προκαλεί πρόσθετα σημεία συμφόρησης στην παραγωγή ημιαγωγών. Ένας αριθμός δείχνει επίσης ότι ο πόλεμος κοστίζει ακριβά στις χώρες της ΕΕ: Η Επιτροπή της ΕΕ ενέκρινε κρατική ενίσχυση άνω των 200 δισεκατομμυρίων ευρώ για εταιρείες που επλήγησαν ιδιαίτερα από τον πόλεμο, για παράδειγμα λόγω του υψηλού ενεργειακού κόστους.
Οι κυρώσεις της ΕΕ πλήττουν φυσικά και τη Ρωσία, όπως επιβεβαίωσαν ειδικοί από την Κομισιόν. Οι ρωσικές εξαγωγές που ανέρχονταν πριν τον πόλεμο στα 73 δισεκατομμύρια ευρώ, σήμερα έχουν μειωθεύ σχεδόν κατά 50%. Οι ειδικοί αναμένουν επίσης σημαντικές επιπτώσεις από την εφαρμογή του εμπάργκο άνθρακα και πετρελαίου που έχει ήδη αποφασιστεί. Η απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού άνθρακα θα τεθεί πλήρως σε ισχύ στις 10 Αυγούστου - και σύμφωνα με την ΕΕ, θα επηρεάσει το ένα τέταρτο των παγκόσμιων εξαγωγών ρωσικού άνθρακα αξίας περίπου οκτώ δισεκατομμυρίων ευρώ, ετησίως.
Η αξία των εισαγωγών ρωσικού αργού πετρελαίου στην ΕΕ το 2021 ήταν περίπου 48 δισεκατομμύρια ευρώ και των πετρελαιοειδών 23 δισεκατομμύρια. Το 90% των εσόδων αυτών θα εξαλειφθούν, όταν απαγορευθεί η εισαγωγή ρωσικού αργού πετρελαίου δια θαλάσσης από τις 5 Δεκεμβρίου - και από τις 5 Φεβρουαρίου 2023 επεξεργασμένων ρωσικών προϊόντων.
Ευρωπαίοι ειδικοί ,εκτιμούν ότι η « εξαφάνιση» για τη Ρωσία της αγοράς της ΕΕ, θα οδηγήσει σε σημαντικά στρατηγικά προβλήματα για τη Μόσχα,καθώς το 45% του εθνικού προϋπολογισμού τροφοδοτείται από τα έσοδα από το πετρέλαιο.
«Οικονομικός πόλεμος»
Ο Πούτιν, που έχει μιλήσει για «οικονομικό blitzkrieg» της Δύσης εναντίον της Ρωσίας ,παραδέχεται άλλωστε ότι η ζημιά στη ρωσική οικονομία είναι μεγάλη. «Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν πολύ ξεκάθαρα ότι οι κυρώσεις λειτουργούν», δήλωσε ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ, ο οποίος ζήτησε να μην κατονομαστεί.
Η ΕΕ εκτιμά ότι η οικονομική παραγωγή της Ρωσίας θα συρρικνωθεί κατά 10,4% ,εφέτος. Οι Ρώσοι πάντως, που παραδοσιακά έχουν μάθει να δοκιμάζονται σε κρίσεις και να υποφέρουν, φαίνεται να αντιδρούν μάλλον χαλαρά στις κυρώσεις. Στη Μόσχα, τη μεγαλύτερη πόλη της Ευρώπης, πολλές δυτικές αλυσίδες καταστημάτων έχουν κλείσει και ολόκληρες σειρές καταστημάτων είναι κενές στα εμπορικά κέντρα.
Σύμφωνα με ειδικούς της ΕΕ, οι κυρώσεις θα αναγκάσουν τη Ρωσία να αλλάξει το οικονομικό της μοντέλο και να συνεχίσει να αναπτύσσεται προς μια οικονομία αυτάρκειας. Ταυτόχρονα, τα προβλήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας και η έλλειψη πρόσβασης σε προηγμένες ξένες τεχνολογίες θα προκαλούν προβλήματα στην εγχώρια παραγωγή, τις επενδύσεις και την αύξηση της παραγωγικότητας.
Σύμφωνα με την ΕΕ, η απαγόρευση εξαγωγών της ΕΕ για τα λεγόμενα προϊόντα διπλής χρήσης ακρωτηριάζει ήδη τις στρατιωτικές δυνατότητες της Ρωσίας. Σημαντικά εργοστάσια εξοπλισμών, που παράγουν π.χ. πυραύλους αέρος-αέρος και άρματα μάχης, έχουν κλείσει λόγω έλλειψης εισαγόμενων προϊόντων. Μετά την αποχώρηση των δυτικών κατασκευαστών αυτοκινήτων, σοβιετικές μάρκες όπως το Moskvich αναβιώνουν τώρα στη Ρωσία.
Σύμφωνα με πληροφορίες της ΕΕ, η πολιτική αεροπορία της Ρωσίας υποφέρει από την απαγόρευση πτήσεων στον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο - αλλά κυρίως από τους περιορισμούς εξαγωγών σε ανταλλακτικά. Από την άποψη της ΕΕ, οι περισσότερες ρωσικές αεροπορικές εταιρείες δεν είναι πλέον σε θέση να ανταποκριθούν στις διεθνείς απαιτήσεις ασφάλειας. Τα προβλήματα στη Ρωσία επιδεινώνονται από το γεγονός ότι περίπου 70.000 ειδικοί πληροφορικής έχουν εγκαταλείψει πρόσφατα τη χώρα και είναι πιθανό να ακολουθήσουν άλλοι 100.000.
Αμφίπλευρες επιπτώσεις
Οσο ο πόλεμος παρατείνεται - ή ακόμα και κλιμακώνεται σε αγριότητα - οι ειδικοί προβλέπουν ότι όχι μόνο η Ρωσία, αλλά και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα αρχίσουν να δέχονται ισχυρή πίεση. Η κοινωνική δυσαρέσκεια θα αυξάνεται. «Θα δείτε πολύ μεγαλύτερη πίεση για τους Ευρωπαίους που θα πούν: Ας σταματήσουμε τον πόλεμο τώρα», λέει ο Ιβάν Κράστεφ, στην Politico.
«Δεν αποκλείεται να δούμε πολλούς ανθρώπους σε μειονεκτική θέση, καθώς και έναν συγκεκριμένο αριθμό πολιτών στους δρόμους που διαμαρτύρονται για την απώλεια θέσεων εργασίας ή να πετούν πέτρες σε πολιτικούς», λέει ο Τιμ Μπέντον, διευθυντής του προγράμματος κοινωνίας και περιβάλλοντος στο Chatham House. Το ερώτημα είναι, σε ποιο βαθμό οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι έτοιμες να αντέξουν το κύμα αυτό…
