Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Αντί για κυψέλες, κηρήθρες, ανθισμένα λιβάδια και μέλισσες να βουίζουν γύρω γύρω. Ακούγεται παράξενο, αλλά μια ισραηλινή εταιρεία ετοιμάζεται να ρίξει στην αγορά μέλι από το εργαστήριο. Χρησιμοποιώντας γάντια μιας χρήσης, πιπέτες και βιοαντιδραστήρια, αλλά όχι μέλισσες. Πρόκειται για την νεοφυή εταιρεία Bee-io, που έχει την έδρα της στην περιοχή Ρετσοβότ, νότια του Τελ Αβίβ, που αντί για μέλισσες, παράγει μέλι με την τεχνολογία. Το τελικό προϊόν είναι σχεδόν πανομοιότυπο με το προϊόν της μέλισσας, αν και δεν ήρθε ποτέ σε επαφή με τα έντομα.
Ο ιδιοκτήτης της εταιρείας Οφιρ Ντβας δεν θέλει να πει συγκεκριμένα ποια τεχνολογία έχει αναπτύξει η Bee-io για αυτό. Λέει μόνο ότι μπορεί να παράγει νέκταρ στον βιοαντιδραστήρα με ένζυμα και να το μεταποιεί σε μέλι. Η Bee-io, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (MIT) και το Ινστιτούτο Weizmann στο Ισραήλ, έχουν ήδη υποβάλει επτά διπλώματα ευρεσιτεχνίας στο Αμερικανικό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας. Αυτά περιλαμβάνουν τεχνολογίες για την παραγωγή νέκταρ, καλλιέργειας μελιού και βασιλικού πολτού. «Η τεχνολογία Bee-io είναι ικανή να καλλιεργεί συγκεκριμένα μέλι από ένα μόνο φυτό», λέει ο Ντβας.
Γιατί «τεχνητό» μέλι;
Το ερώτημα βέβαια που τίθεται είναι γιατί είναι απαραίτητη η παραγωγή τεχνητού μελιού; Σύμφωνα με τον Ντβας, η τεχνολογία είναι σημαντική λόγω της υψηλής ζήτησης για μέλι – περίπου 1,8 εκατομμύρια τόνοι μελιού παράγονται αυτήν τη στιγμή παγκοσμίως. Ενώ μια κυψέλη μπορεί να παράγει περίπου 35 κιλά μέλι ετησίως, ανάλογα με την περιοχή, η Bee-io παράγει επί του παρόντος έως και τρεις τόνους την εβδομάδα. Ο ισραηλινός επιχειρηματίας ισχυρίζεται ότι αυτό θα ανακούφιζε τις αποικίες των μελισσών, καθώς αυτές εκτρέφονται επί του παρόντος, πράγμα που σημαίνει ότι ο πληθυσμός των άγριων μελισσών, μειώνεται. Ταυτόχρονα, οι μέλισσες είναι ήδη εξασθενημένες και πιο ευαίσθητες στους ιούς. «Στις ΗΠΑ, έως και το 50 % των μελισσών πεθαίνουν μετά τη συγκομιδή κάθε χρόνο», λέει ο Ντβας.
Το τεχνητό μέλι και η απληστία
«Δεν είμαστε ενάντια στην τεχνολογία, αλλά αν αυτή υποβαθμίζει την ποιότητα και την βιοποικιλότητα, δεν είμαστε υπέρ της «λογικής» αυτής, που εκτός των άλλων βασίζεται και στην ανθρώπινη απληστία», λέει στην «Ναυτεμπορική ο επιχειρηματίας Νίκος Κουτσιανάς, που ασχολείται δεκαετίες τώρα με τη μέλισσα και τα προϊόντα της. «Η ουσία της ζωής είναι ότι το φυσικό, είναι και αποτελεσματικό. Όταν οι μέλισσες δημιουργούν το μέλι, το επεξεργάζονται, το γεμίζουν ιχνοστοιχεία. Δυστυχώς κάποιοι πάνε να μας βάλουν στην λεγόμενη «νέα κανονικότητα»-δηλαδή καταναλώνουμε όλο και περισσότερο», τονίζει ο Νίκος Κουτσιανάς, που πρόσφατα ίδρυσε την εταιρία Symbeeosis Ευ Ζην Α.Ε. «Το δεύτερο σημαντικό είναι ότι η μέλισσα δεν παράγει μόνο το μέλι ,αλλά κάνει και την επικονίαση και βοηθάει την βιοποικιλότητα. Γιατί αν τελικά καταναλώνουμε τεχνητό μέλι, μπορεί οι τιμές να είναι πιο χαμηλές, αλλά ένα μέλι από θυμάρι είναι άλλο πράγμα από ένα συνθετικό μέλι», προσθέτει ο Ελληνας επιχειρηματίας στη «Ναυτεμπορική».
Μέλι μόνο από μέλισσες
Ο καθηγητής Βιολογίας στο πανεπιστήμιο του Γκρατς, Καρλ Κραϊλσέιμ, είναι κατηγορηματικός: «Το μέλι είναι μέλι μόνο αν είναι φτιαγμένο από μέλισσες», τονίζει. Όπως εξηγεί, «στη φύση, οι μέλισσες συλλέγουν χυμούς φυτών όπως το νέκταρ, το οποίο αποτελείται από ζαχαρούχα προϊόντα. Οι μέλισσες μεταφέρουν αυτούς τους χυμούς των φυτών πίσω στην κυψέλη, όπου εμπλουτίζονται με ένζυμα. Μόλις φτάσουν εκεί, οι τροφοσυλλέκτες αναμείνουν το νέκταρ και το παραδίδουν στις μέλισσες της κυψέλης, οι οποίες το αποθέτουν στις κηρήθρες. Για να γίνει μέλι πρέπει να αφαιρεθούν μέχρι τα δύο τρίτα του νερού από το νέκταρ. Για να το πετύχουν αυτό, οι μέλισσες χτυπούν δυνατά τα φτερά τους για να δημιουργήσουν μια ροή αέρα ή μεταφέρουν το νέκταρ από το ένα κελί της κηρήθρας στο άλλο. Ανάλογα με το πόσο παχύρρευστο είναι το νέκταρ όταν συλλέγεται, αυτή η διαδικασία διαρκεί μία ή περισσότερες ημέρες», εξηγεί», ο καθηγητής Κραϊλσέιμ. Ο συνδυασμός νέκταρ, ενζύμων και των εκκρίσεων των μελισσών, θεωρείται απολύτως υγιής. Το μέλι έχει στην πραγματικότητα αντιβιοτική δράση, λέει ο αυστριακός καθηγητής.
Οι μέλισσες και ο πλανήτης
«Οι μέλισσες υπάρχουν εδώ και 80 εκατομμύρια χρόνια. Παράγοντας πρόπολη και μέλι, βασιλικό πολτό και κερί, μοιράζονται τη γενναιοδωρία τους και επικονιάζουν χωρίς να καταστρέφουν το περιβάλλον. Είναι ζωτικής σημασίας για τη συνεχή επιβίωση του πλανήτη. Οι «εταιρείες» που φτιάχνουν λοιπόν, οι μέλισσες, θα έσωναν τον πλανήτη από την καταστροφή… Ενας κόσμος χωρίς μέλισσες θα ήταν ένας κόσμος χωρίς φρούτα, λαχανικά, ξηρούς καρπούς και σπόρους. Και αυτό επειδή σχεδόν το ένα τρίτο σχεδόν των καλλιεργειών της υφηλίου εξαρτάται από την επικονίαση της μέλισσας. Ο Αϊνστάιν είχε πει μάλιστα ότι αν δεν υπήρχαν οι μέλισσες, ο πλανήτης μας θα σταματούσε να υπάρχει σε τέσσερα χρόνια», λέει ο Νίκος Κουτσιανάς.
Ο καθηγητής Βιολογίας, Καρλ Κραϊλσέιμ, προειδοποιεί ότι ο αριθμός της θνησιμότητας των μελισσών σε πολλές χώρες είναι αφύσικα υψηλός. Ωστόσο, αυτό δεν οφείλεται απαραίτητα σε υπερβολική αναπαραγωγή, αλλά μπορεί να έχει πολλές αιτίες, όπως τα φυτοφάρμακα, οι ασθένειες, τα παράσιτα, η κλιματική αλλαγή και ανθρώπινη υπερεκμετάλλευση της μέλισσας. Ο Κραϊλσέιμ εκτιμά μάλιστα ότι «είναι πολύ απίθανο το τεχνητό μέλι της Bee-io να πωληθεί ποτέ ως μέλι στα ράφια της ΕΕ».
