Μετά από αρκετούς μήνες αναμονής, η φορολογική διοίκηση μέσω της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών (ΔΕΔ) πήρε θέση για το θέμα των αποφάσεων ΣτΕ 2163/2020 & ΣτΕ 2323/2020 σχετικά με την απαλλαγή του χαρτοσήμου σε δανειακές συμβάσεις. Με την απόφαση ΔΕΔ Α 4684/2021 που δημοσιεύτηκε πρόσφατα, οι παραπάνω αποφάσεις του ΣτΕ έγιναν δεκτές από την ΔΕΔ κατά την εκδίκαση μιας υπόθεσης του έτους 2016, δηλαδή προγενέστερης του χρόνου των αποφάσεων του ΣτΕ. Το γεγονός αυτό είναι σημαντικό καθώς απαλλάσσει τις εταιρείες που δεν κατέβαλαν ως όφειλαν τότε χαρτόσημο για δανειακές συμβάσεις του παρελθόντος και ανοίγει τον δρόμο στις εταιρείες που έχουν καταβάλει χαρτόσημο να διεκδικήσουν ως αχρεωστήτως καταβληθέντα τα ποσά αυτά εντός του χρόνου παραγραφής των φορολογικών υποθέσεων.
Θυμίζουμε ότι με τις αποφάσεις του ΣτΕ 2163/2020 και 2323/2020, κρίθηκε ότι η χορήγηση (συστηματική ή ευκαιριακή) έντοκων δανείων από πρόσωπα που διενεργούν οικονομική δραστηριότητα και είναι υποκείμενα σε ΦΠΑ, απαλλάσσεται του χαρτοσήμου επειδή συνιστά παροχή υπηρεσιών (χορήγηση πιστώσεων) με αντάλλαγμα, η οποία υπάγεται καταρχήν στο πεδίο εφαρμογής του ΦΠΑ, ωστόσο είναι απαλλασσόμενη σύμφωνα με τις ειδικές διατάξεις του άρθρου 22 του Ν.2859/2000. Οι βασικές προϋποθέσεις για την απαλλαγή από το χαρτόσημο επί του ποσού του δανείου και καθώς και επί των τόκων, είναι αφενός μεν η ύπαρξη ανταλλάγματος (τόκου) και αφετέρου ο δανειστής να είναι πρόσωπο υποκείμενο σε ΦΠΑ.
Μέχρι την έκδοση των δύο παραπάνω αποφάσεων του ΣτΕ τον Δεκέμβριο 2020, οι δανειακές συμβάσεις που συνάπτονταν μεταξύ εταιρειών υπόκειντο σε χαρτόσημο 2,4% το οποίο καταβάλλεται εντός 5 ημερών από την υπογραφή της δανειακής σύμβασης. Επιπλέον σε χαρτόσημο 2,4% υπάγονταν και οι τόκοι των εν λόγω δανείων με εξαίρεση αυτούς που καταβάλλονταν σε αλλοδαπές δανείστριες εταιρείες. Απαλλαγή από το χαρτόσημο δανείων ίσχυε μόνο στις περιπτώσεις όπου η σύμβαση του δανείου υπογραφόταν και εκτελούνταν στο εξωτερικό.
Σημαντικές αποφάσεις του ΣτΕ οι οποίες καθόρισαν τον τρόπο με τον οποίο συνάπτονταν και εκτελούνταν οι δανειακές συμβάσεις είχαν εκδοθεί και το 2014. Μέχρι τότε, οι ημεδαπές δανειζόμενες εταιρείες βασιζόμενες στις οικείες διατάξεις για την απαλλαγή χαρτοσήμου από δανειακές συμβάσεις οι οποίες συνάπτονταν εκτός Ελλάδας, επέλεγαν, όταν η δανείστρια εταιρεία ήταν αλλοδαπή, να υπογράφουν δανειακές συμβάσεις στο εξωτερικό χωρίς να εξετάζεται εάν αυτές οι συμβάσεις εκτελούνταν εντός ή εκτός Ελλάδας. Η τεκμηρίωση ότι μια δανειακή σύμβαση είχε όντως υπογραφεί στο εξωτερικό, σε πολλές περιπτώσεις αρκούσε προκειμένου μια εταιρεία να απαλλαχθεί από τα τέλη χαρτοσήμου ανεξαρτήτως της διαδρομής των χρημάτων. Το γεγονός όμως αυτό ταυτόχρονα οδηγούσε σε καταστρατηγήσεις και καταχρήσεις καθώς πολλές συμβάσεις συνάπτονταν μεν στο εξωτερικό αλλά εκτελούνταν στο εσωτερικό και έτσι το ΣτΕ με την απόφαση 124/2014 έκρινε ότι δεν συνέτρεχε περίπτωση απαλλαγής από τα τέλη χαρτοσήμου όταν το οφειλόμενο ποσό αφορά υποχρέωση εκτελεστέα στην Ελλάδα και η εξόφληση γίνεται στην Ελλάδα, καθώς και όταν η λήψη του δανείου γίνεται μεν στο εξωτερικό αλλά τα οφειλόμενα χρήματα αποστέλλονται άμεσα στην Ελλάδα με τραπεζικό έμβασμα.
Τέλος, σε χαρτόσημοσυνεχίζουν να υπόκεινται όλες οι άτοκες δανειακές συμβάσεις που εκτελούνται στην Ελλάδα, τα δάνεια που χορηγούνται από μη υποκείμενα σε ΦΠΑ πρόσωπα, οι ταμειακές διευκολύνσεις που δεν φέρουν τον έγγραφο τύπο του δανείου, οι τρεχούμενοι δοσοληπτικοί λογαριασμοί, ενώ ειδική απαλλαγή συνεχίζει να παρέχεται στα ομολογιακά δάνεια που εκδίδουν ημεδαπές ΑΕ βάσει Ν.3156/2003.
Θοδωρής Κιντής, επικεφαλής φορολογικών υπηρεσιών BDO Services AE
