Από την έντυπη έκδοση
Του Πλάτωνα Τσούλου και του Σταμάτη Ζησίμου
Σε «μεγάλο αδερφό» της αγοράς για την αντιμετώπιση φαινομένων παραβατικών συμπεριφορών που έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών, φιλοδοξεί να μετατραπεί η Επιτροπή Ανταγωνισμού.
ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ, σε μια περίοδο όπου οι τιμές, τόσο λόγω του πολέμου όσο και της πανδημίας, έχουν κυριολεκτικά ξεφύγει, η ανεξάρτητη αρχή θέτει σε άμεση προτεραιότητα την αποκάλυψη φαινομένων αισχροκέρδειας για τα οποία υπάρχουν πολύ σοβαρές ενδείξεις ότι «ευδοκιμούν» στην ελληνική αγορά.
Επιπρόσθετα, πρόθεση της Επιτροπής είναι να ασχοληθεί ακόμη και με περιπτώσεις αγορών για τις οποίες δεν έχει άμεση αρμοδιότητα, καθώς εποπτεύονται από άλλες αρχές. Ωστόσο, λόγω της αποκόμισης από αυτές τις αγορές μεγάλων κερδών εξαιτίας του πολέμου, κρίνει ότι πρέπει να παρέμβει με συγκεκριμένες εισηγήσεις για τον περιορισμό τους (των κερδών) στα αρμόδια υπουργεία.
1 Τα windfall profits
Σύμφωνα με στελέχη της ανεξάρτητης αρχής με τα οποία συνομίλησε η «Ν», αυτή τη στιγμή παράλληλα με τη συστηματική
παρακολούθηση της αγοράς και ειδικά στο σκέλος που αυτή αφορά το αποκαλούμενο «καλάθι της νοικοκυράς», στο στόχαστρό της έχουν τεθεί και αγορές οι οποίες συγκυριακά (λόγω του πολέμου) απολαμβάνουν «απροσδόκητα κέρδη» (windfall profits).
«Υπάρχουν με βεβαιότητα τέτοιες περιπτώσεις» αναφέρουν τα ίδια στελέχη, επισημαίνοντας ότι οι συγκεκριμένες αγορές δεν βρίσκονται υπό τις κυρωτικές αρμοδιότητες της αρχής. Εξηγούν, ωστόσο, ότι επειδή τα windfall profits κάποιων αγορών επηρεάζουν το σύνολο της οικονομίας, δηλαδή καταναλωτές και επιχειρήσεις, η Επιτροπή έχει εισηγηθεί στο οικο- νομικό επιτελείο ακόμη και την επιβολή πλαφόν στις τιμές τους.
Παρότι γενική αρχή της Επιτροπής είναι η αποφυγή αγορανομικών παρεμβάσεων στην αγορά, κρίνει ότι η επιβολή πλαφόν τιμών σε επίμαχους κλάδους της αγοράς για όσο διάστημα διαρκεί η κρίση θα ήταν προς όφελος της οικονομίας. Άλλωστε, επισημαίνεται αρμοδίως, οι διατιμήσεις θα πρέπει να επιβάλλονται υπό συγκεκριμένες συνθήκες και έπειτα από ενδελεχή ανάλυση των συνεπειών στις υπό έλεγχο αγορές. Και σε αυτή τη συγκυρία επικρατούν οι απαραίτητες συνθήκες, ενώ έχει γίνεικαι ανάλυση των επιπτώσεων. Σε κάθε περίπτωση, η όποια απόφαση θα είναι πολιτική.
2 Η χαρτογράφηση
Πέραν όμως από τις εισηγήσεις για τον περιορισμό των windfall profits, η Επιτροπή έχει μπει σε μια διαδικασία συστηματικής χαρτογράφησης της αγοράς, όχι μόνο για το πώς διαμορφώνονται οι τιμές, αλλά και για κέρδη που αποκομίζουν οι επιχειρήσεις.
Στο πλαίσιο αυτό, μέσω του εξειδικευμένου εργαλείου-πλατφόρμας (HCC Economic Intelligence Platform) που έχει αναπτύξει, ομάδα εμπειρογνωμόνων αντλεί και επεξεργάζεται -μεταξύ άλλων- και στοιχεία που συλλέγει η πλατφόρμα e-katanalotis της Γε-
νικής Γραμματείας Καταναλωτή, η βάση δεδομένων e-fuels αλλά και τα στοιχεία που συλλέγει ο Οργανισμός Κεντρικών Αγορών και Αλιείας (ΟΚΑΑ).
Με τον τρόπο αυτό η Επιτροπή παρακολουθεί τις τιμές καταναλωτικών προϊόντων και ειδών διατροφής στα σούπερ μάρκετ, νωπών προϊόντων, αλλά και πετρελαίου κίνησης/βενζίνη, συστηματικά και σχεδόν σε καθημερινή βάση για ενδεχόμενες εναρμονισμένες πρακτικές, ενώ η γκάμα θα αυξηθεί τόσο με προϊόντα όσο και με υπηρεσίες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα αποτελέσματα της χαρτογράφησης δεν θα μένουν στο συρτάρι της Επιτροπής, αλλά θα δημοσιοποιούνται, ώστε πέραν της ενημέρωσης των ενδιαφερομένων για την κερδοφορία των κλάδων, να ασκείται και μια «πίεση» στις περιπτώσεις όπου το κέρδος είναι παραπάνω από «εύλογο».
3 Οι αυτεπάγγελτες έρευνες
Η χαρτογράφηση της αγοράς είναι προφανές ότι θα αυξήσει και τις αυτεπάγγελτες έρευνες, αλλά και τους επιτόπιους αιφνιδιαστικούς ελέγχους σε περιπτώσεις που υπάρχουν ενδείξεις παραβατικής συμπεριφοράς. Αυτεπάγγελτες έρευνες και αιφνιδιαστικοί έλεγχοι γίνονται και τώρα. Μάλιστα, τον τελευταίο χρόνο έχουν πραγματοποιηθεί περισσότεροι από 20 αιφνιδια-
στικοί έλεγχοι σε 145 και πλέον επιχειρήσεις διάφορων αγορών.
Ο πλέον πρόσφατος ήταν ο χθεσινός όπου ελέγχθηκαν 15 επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε επιμέρους αγορές του κλάδου παροχής υπηρεσιών σίτισης. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τον κάθε επιτόπιο έλεγχο «ακολουθεί» και μια αυτεπάγγελτη έρευνα, με την οποία στην περίπτωση απόδειξης παραβατικών συμπεριφορών, επιβάλλονται τα ανάλογα πρόστιμα. Το θέμα, όμως, στις συγκεκριμένες περιπτώσεις είναι ότι τα αποτελέσματα των ερευνών συνήθως αργούν και μάλιστα αρκετά.
Ο μέσος χρόνος από την έναρξη μια έρευνας έως την ολοκλήρωσή της, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, είναι 50 - 60 μήνες. Ωστόσο, πρόθεση της Επιτροπής είναι η επιτάχυνση των διαδικασιών ειδικά για υποθέσεις οι οποίες έχουν προτεραιοποιηθεί, επηρεάζουν δηλαδή σημαντικό τμήμα της οικονομίας (επιχειρήσεις και καταναλωτές).
4 Το price signalling
Ένα ακόμη «όπλο» που θα χρησιμοποιήσει η Επιτροπή το δεύτερο εξάμηνο του έτους είναι η απαγόρευση του αποκαλούμενου price signalling, δηλαδή τη δημόσια ομολογία ή παρακίνηση των επιχειρήσεων ή ενώσεων επιχειρήσεων για μελλοντική αύξηση των τιμών. Η δυνατότητα αυτή δόθηκε από τον νέο νόμο για τον ανταγωνισμό (4886/2022).
Σύμφωνα με το άρθρο 4 του νόμου, απαγορεύεται σε μια επιχείρηση να προτείνει, να εξαναγκάζει, να παρέχει κίνητρα ή να προσκαλεί με οποιονδήποτε τρόπο άλλη επιχείρηση να συμμετέχει σε συμφωνία μεταξύ επιχειρήσεων ή σε αποφάσεις ενώσεων επιχειρήσεων ή σε εναρμονισμένες πρακτικές, οι οποίες έχουν ως αντικείμενο την παρεμπόδιση, τον περιορισμό ή τη νόθευση του ανταγωνισμού στην ελληνική επικράτεια και οι οποίες συνίστανται: α) στον άμεσο ή έμμεσο καθορισμό των τιμών αγοράς ή πώλησης σε μία αγορά ή β) στον περιορισμό ή στον έλεγχο της παραγωγής, της διάθεσης, της τεχνολογικής ανάπτυξης ή των επενδύσεων ή γ) στην κατανομή των αγορών ή των πηγών εφοδιασμού.
Επίσης, ορίζει ότι μια επιχείρηση απαγορεύεται να γνωστοποιεί πληροφορίες για τιμή, έκπτωση, παροχή ή πίστωση σχετικά με προϊόντα ή υπηρεσίες που προμηθεύει ή προμηθεύεται, εάν α) η γνωστοποίηση περιορίζει τον αποτελεσματικό ανταγωνισμό και β) δεν αποτελεί συνήθη εμπορική πρακτική.
Η εν λόγω διάταξη θα τεθεί σε εφαρμογή από την 1η/7/2022, καθώς απαραίτητη προϋπόθεση για την έναρξη ισχύος της είναι η έκδοση κατευθυντήριων γραμμών από την Επιτροπή για το πώς θα πρέπει να εφαρμόζεται. Ήδη έχει συσταθεί η αρμόδια ομάδα εργασίας, ενώ οι κατευθυντήριες αρχές θα τεθούν σε δημόσια διαβούλευση.
Επισημαίνεται ότι η διάταξη
- απαγόρευση αφορά επιχειρήσεις με πάνω από 50 εκατ. ευρώ κύκλο εργασιών και με περισσότερους από 250 εργαζόμενους.
5 Οι εισηγήσεις
Εκτός των παραπάνω, στο «οπλοστάσιο» της Επιτροπής Ανταγωνισμού βρίσκονται και οι εισηγήσεις προς τον υπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων, όταν διαπιστώνεται κάποια «αρρυθμία» στην αγορά. Μία από τις εισηγήσεις που κατατέθηκαν ήταν ο περιορισμός του κέρδους των διαγνωστικών τεστ για τον νέο κορονοϊό, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα και την επιβολή ανώτατων τιμών (πλαφόν) τόσο στα μοριακά όσο και στα rapid test.
Η σχετική εισήγηση προς τον υπουργό προέκυψε από εκτεταμένη έρευνα της Επιτροπής, στοιχεία της οποίας δημοσιεύθηκαν και σύμφωνα με τα οποία οι τιμές κτήσης των διαγνωστικών τest με τις τιμές πώλησης απείχαν... αισθητά.
6 Οι κανονιστικές παρεμβάσεις
Στην «υπηρεσία» της Επιτροπής βρίσκονται και οι κανονιστικές παρεμβάσεις σε κλάδους που μπορούν να γίνουν αυτεπάγγελτα (ή ύστερα από αίτημα του υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων), εφόσον διαπιστώνεται έπειτα από σχετική έρευνα και δημόσια διαβούλευση ότι δεν υπάρχουν συνθήκες αποτελεσματικού ανταγωνισμού.
Στις περιπτώσεις αυτές η ανεξάρτητη αρχή μπορεί να παρεμβαίνει και να λαμβάνει τα απολύτως αναγκαία μέτρα, ώστε να επανέλθουν στον συγκεκριμένο κλάδο της οικονομίας συνθήκες αποτελεσματικού ανταγωνισμού. Οι πλέον πρόσφατες είναι οι κανονιστικές παρεμβάσεις για τον κατεσκευαστικό τομέα και τη διανομή Τύπου.
